Cada día, Catherine Caldwell sobe tres galóns embotellados (11,3 litros) de auga até o cuarto de baño, dous galóns (7,5 litros) máis até a cociña. Con eses 19 litros a familia de catro terá que lavarse as mans, facer pasar as feitas no retrete, cociñar e limpar os pratos, quente ao lume. Tiña que chegar a ducharse ao piso da miña sogra, máis aló dalgúns bloques.

Calwell, de 44 anos, o seu marido e dous netos pequenos levan catro meses sen auga corrente en Detroit. Cada 15 días son embotellados por We The People of Detroit (A xente de Gu Detroit). Trátase da segunda vez nos últimos tres anos que se está traballando neste campo. Como non lles chegou a factura, a compañía interrompeulles.

A xornalista Zenobia Jeffries relatou na revista Yes que estes son cousas correntes en Detroit, onde a proporción de pobreza entre os cidadáns chega ao 40%. Aquí o prezo da auga da billa duplicouse nos últimos dez anos. Miles de familias deben a factura ao Concello, que recoñeceu publicamente realizar 50.000 cortes de subministración aos seus debedores desde que comezou a súa campaña de desabastecemento en 2014.

Naquel ano o Concello de Detroit declarouse en quebra e pechouse a fonte a 900 familias que pagaran as súas facturas nun momento ou outro por débedas atrasadas. Na actualidade hai entre 10.000 e 20.000 familias sen este servizo básico e 45.000 máis que aínda teñen auga grazas ás axudas especiais para os máis pobres, que poden quedar en terra en calquera momento.

A indisponibilidad de fontes non é a primeira, nin a única, das familias de Detroit. En 1950, esta cidade chegou a ter 1,8 millóns de habitantes, e sumiuse nunha profunda crise tras o shock do petróleo de 1973, cando o gran gran remolcador de gasolina que se fabricaba aquí afundiuse no mercado. Desde entón, Detroit non volveu a levantar cabeza e hoxe conta con máis de 700.000 habitantes, o que rompe coas marcas de pobreza.

Historias parecidas pódense escoitar en varias cidades de EEUU. Entre 2010 e 2015 incrementáronse as tarifas nun 41%. A Axencia Pública de Protección do Medio Ambiente (EPA) calcula que unha familia norteamericana consome unha media de 1.500 litros de auga ao día e que costa case o 5% dos ingresos por auga.

Elizabeth A. Mack e Sarah Wrase analizan o problema nun estudo que abarca toda a xeografía americana: “Se a tarifa da auga segue encarecéndose nos próximos cinco anos, como se previu, ese 11,9% das familias que hoxe non chegan a pagar en EE. Trátase dun problema grave polos efectos económicos que traerá na fervenza; cando os provedores de servizos de auga teñan menos clientes, terán que subir aínda máis o prezo para compensar os custos dos que non pagan”.

Non será fácil resolver o problema. O cambio climático incrementa o consumo de auga e reduce ao mesmo tempo o caudal dos montes próximos e das capas subterráneas freáticas. O crecemento das cidades a barrios remotos, o modelo suburbanizado de casas pequenas que Norteamérica puxo de moda en todo o mundo, é unha fonte cada vez maior de gastos. Ao mesmo tempo, a diminución da poboación e da actividade económica en cidades como Detroi aumenta a parte da factura por habitante. As avarías das infraestruturas construídas na calor do crecemento non se poden reparar, non se poden construír as novas necesarias...

Sen poder espertar do soño americano

A organización presbiteriana We The People of Detroit ofrece aos cidadáns un teléfono de emerxencias de auga para móbiles e teléfonos móbiles. O People’s Water Board Coalition está organizado xunto a outras 50 asociacións caritativas e solidarias desde 2008. Os voluntarios axúdanlles a localizar a zona de distribución de auga da zona ou a negociar co concello as débedas atrasadas. Unhas 120.000 familias (uns 300.000 habitantes, a pesar de que é mentira) atópanse na cidade en risco de verse sen auga da billa máis pronta ou máis tarde.

A falta de información é un dos grandes problemas que se atopan para axudar aos cidadáns máis desfavorecidos, xa que as situacións que xera a pobreza xeralmente quedan lonxe das estatísticas. Para empezar, realizaron un mapa de cortes de auga, debuxando unha sorprendente radiografía dunha cidade en decadencia coa crise: se as familias que viven sen auga están por baixo do 5% en moitos barrios do centro, as porcentaxes van aumentando conforme se van afastando na periferia… até chegar máis da metade das familias que non teñen auga de billa.

O estudo do tamaño da emerxencia, encomendado a estudantes e académicos, foi utilizado cuantitativamente a metodoloxía CASPER, que mide a necesidade de servizos médicos e sanitarios tras as catástrofes, para coñecer as consecuencias dos cortes de auga nos hospitais. Cualitativamente, adestrouse a 40 voluntarios para entrevistar de maneira metodolóxica aos afectados e avaliar as consecuencias psicolóxicas e sociais da emerxencia.

“A través destes modelos queremos coñecer as necesidades sanitarias da cidade no medio desta catástrofe financeira e a fotografía dos danos que afectou aos cidadáns máis vulnerables. Todos merecemos vivir en comunidades sas e cohesionadas. Desgraciadamente, o pan cotián de decenas de miles de persoas en Detroit é que teñen que loitar para conseguir os dereitos humanos, entre eles o dereito a unha auga boa, limpa e barata”.

Aínda que é un exemplo extremo das forzas, o diñeiro e as cidades e barrios baleirados de poboación tras o desmantelamento da industria na cidade de Michigan, tamén é un indicador dos problemas que sofren cada vez máis sociedades cidadás no século XXI. Moitos dos barrios, infraestruturas e servizos construídos durante as cálidas décadas de crecemento están a volverse hoxe tan custosos como insoportables.

A necesidade dos coches privados, o coidado do céspede privado en moitas ocasións, o difícil mantemento das subministracións de gas, electricidade e avellanas… A medida que a crise se profunda, a vida nas periferias que no seu día estivo de moda complicouse e cada vez son máis as familias que a administración condena a sobrevivir á súa costa.

Zenobya Jeffries di na súa reportaxe que a señora Caldwell, que comprou na ferraxaría a ferramenta axeitada, abriu pola súa propia man a chave da auga para levala a casa, algo que non pode tocar ninguén máis que os empregados municipais. Toma a auga do pobo na trampa, como moitos outros. Este “felony” (delito grave) está condenado a cinco anos de cárcere en Estados Unidos. “Non vouche a mentir, abrín o paso. Sei que arrisco o cárcere, pero teño netos en casa”.