Onde están os primeiros alicerces do teu pensamento político?

Foi un elemento moi importante que condicionou a miña vida o estudar na ikastola, o formar parte dese movemento que houbo nos anos 80 ao redor das ikastolas en Pamplona. No escenario político, este tipo de cousas condiciónanche profundamente cando no mapa da cidade trátase dunha cuestión importante da lingua. Foi moi eficaz en nós, non só polo idioma, senón tamén polo sentido comunitario que tiñan as ikastolas naquela época. Quixen dar centralidade a esa idea comunitaria durante toda a miña vida.

Os teus estudos e primeiros traballos sitúanse entre as pedras antigas?

Estudei historia e especialiceime en prehistoria na Universidade de Navarra e na Complutense de Madrid. Gústame a arqueoloxía e traballei como arqueólogo durante varios anos. Era a época da burbulla inmobiliaria en España e como consecuencia de moitas obras públicas que se realizaron, os arqueólogos tivemos unha chea de traballo. Nada máis aprender empezamos a traballar, ata que chegamos á crise.

Sufriu vostede moito pola destrución patrimonial?

Non traballei en asuntos tan duros como o aparcadoiro da Praza do Castelo, pero si na Autovía do Camiño que une Pamplona con Logroño, e na zona de Estella hai moitos xacementos. É unha metáfora moi clara o paso das escavadoras por encima do patrimonio arqueolóxico. Iso non ten sentido, pero, á fin e ao cabo, son decisións políticas e acabouse.

Como pasou polas escavacións á iniciativa Eguzki Bideo?

Durante un tempo traballei nunha empresa dedicada ao patrimonio cultural e ao turismo, pero deixeino porque sentín outras paixóns. Creaban o que chamamos empresas políticas, coñecíaas moi de cerca. Eran figuras que unían traballo e eficacia política e decidín penetrarme niso.

Empecei a participar no colectivo Eguzki Bideo. Houbo movementos moi interesantes ao redor do ano 2000. Por unha banda, a crise aínda non era tan profunda como a que foi, e doutra banda, o gran salto do mundo analóxico ao dixital que sucedeu naquela época. En 2004, o Concello de Pamplona desaloxou e derrubou o gaztetxe Euskal Jai. A nivel mundial chegou o final do ciclo da antiglobalización. En consecuencia, pensamos que se podía unir traballo e militancia. No colectivo Eguzki Bideo empezamos a traballar tres persoas, naquela iniciativa que nós chamamos “experimento”.

Cal era o obxectivo?

Para cando eu cheguei, eles xa percorreran unha decena de anos, desde Eguzki Irratia. Seguindo a liña da contrainformación, o obxectivo era realizar a contrainformación audiovisual: gravación de colectivos, realización de documentais… Coa chegada da dixitalización a produción acelerouse notablemente. Naquela época, ademais, colaboramos con máis xente para organizar a xestión informativa do desembalse de Itoiz ou do gaztetxe, por exemplo. Foron moi importantes para quen vivimos estes conflitos. UPN sabía moi ben o que facía. Coñecía moi ben as zonas de contrabando e sabía as consecuencias que tería golpealas. Cando botaron o gaztetxe desarticulamos moitas desas zonas e moitas persoas quedamos orfas.

A foto do ciclo inmobiliario é moi dura. Con todo, despois xurdiron algunhas complicidades e movementos moi interesantes. O humus xurdiu das cooperativas de aquí, dos modelos de movemento doutras cidades e dos grupos da contorna do gaztetxe para pór en marcha outros proxectos, como a libraría A Formiga Atómica. Katakrak é a continuación destes movementos. Katakrak non se pode entender sen A Formiga.

Ademais do tamaño, que diferenza hai entre un e outro?

O obxectivo, a incidencia na cidade, a eficiencia, a cantidade de xente que traballa, a forma xurídica, os proxectos… Agora temos máis capacidade para influír noutras cousas. As reflexións sobre a soberanía alimentaria na cantina e o bar de aquí foron moi importantes, por exemplo. Creamos unha nova forma de traballar neste ámbito: establecer relacións de confianza directa cos produtores, crear redes, garantir relacións de respecto, manter uns prezos xustos, e sobre todo, abrir un espazo onde estes produtos se poden consumir de forma sinxela. O esencial é que se creou esa vía. O mesmo poderiamos dicir da libraría, do salón de actos e da editorial que creamos recentemente.

O importante é ver como das relacións que xorden ao redor de Katakrak poden xurdir outras. Son relacións virtuosas.

Por exemplo?

Estou moi comprometido co modelo de comedores escolares. O modelo actual, os servizos de catering sen criterio pedagóxico, non podemos aceptalo para os nosos fillos e fillas. As respostas poden proceder das relacións que se establecen aquí e en espazos como leste. As Escolas Infantís Municipais de Pamplona comezaron a implantar o modelo alimentario baseado en alimentos ecolóxicos e o seguinte paso será levalo a todas as escolas. Ímonos. Non é o movemento que creamos, pero nós somos parte dese proceso.

Até que punto é importante ter un lugar físico para realizar estas relacións?

É imprescindible. Con todo, ter un gran espazo físico supón moito traballo e por iso quizais non conseguimos aínda algúns dos obxectivos que tiñamos ao principio, como ter máis tempo para o debate político.

Pero Katakrak contribuíu ao cambio político en Navarra…

Si. Este foi o único lugar no que os membros de todos os partidos políticos quixeron participar nas sesións de debate, por exemplo. Pero a partir de agora non hai respostas pechas, porque a situación non está pecha. Aínda non definimos que pode facer Katakrak na Pamplona actual. Cando se fundou, era evidente que a cidade necesitaba un espazo amplo, plural, sen condicións, no que puidesen xurdir debates políticos e doutro tipo, xa que para este tipo de actividades o Concello non ofrecía nada. Agora o Concello modificou as condicións do amatavox ou dos centros culturais, para a felicidade de todos, e con iso a nosa situación tamén cambiou.

Cre que o cambio vai continuar nas próximas eleccións?

O cambio manterase si é crible. Non ten nada máis. Agora non é especialmente crible. Non podo crer que esteamos no cambio. Sei que hai cousas que melloraron e está ben, pero paréceme que é mínimo. Isto non pode ser todo o que debería traer o cambio político. Esta cidade aínda é moi dura para moita xente.

Katakrak acaba de crear a súa propia editorial. Con que obxectivo?

Si non xeramos relacións desagradables para o capital, quero dicir, con fins de confianza e de camaradería, non garantiremos que poidamos abrir outras vías. Pero temos que ter en conta que non todo é micro político, é importante discutilo tamén na superficie e por iso abrimos a editorial. Puxemos en marcha unha ferramenta para influír a nivel doutros debates. Cando seleccionas que libros queres publicar, decides en que lugar queres estar e que ideas queres tomar como punto de partida para os debates.

Que é feminismo?

Un camiño cara a unha maior liberdade. Si materializásense as relacións que propón o feminismo, poderíase crear un mundo máis liberador. O traballo, o consumo, todas as estruturas, a forma de decidir, que é o respecto, que é importante… todos estes conceptos están baseados no sistema patriarcal. Creo que o feminismo é unha das ferramentas máis importantes para cambiar todas estas relacións.

Nestes momentos está a ser unha ferramenta moi eficaz, a pesar das limitacións. Moitas das cousas que se dixeron de aí estanse convertendo no centro da sociedade: violencia; actitudes contra as agresións sexuais; necesidade de presenza de mulleres nas institucións, partidos políticos e espazos públicos… Todo isto reivindícase desde o feminismo e hoxe en día témolo nos medios de comunicación. É un gran paso adiante.

Que opina da paridade?

Non creo que a igualdade sexa a única solución. Non é o camiño para liberarse, pero é peor que só haxa homes nos postos de decisión. Por tanto, é unha ferramenta para traballar. Vivo nesta contradición. Por outra banda, cando se realizan reparticións de cotas ou listas de cremalleras, escóitase que hai mulleres que non están preparadas para acceder a certos cargos, pero non está claro que os homes que están aí sexan mellores que eles. É o resultado dun pensamento baseado en valores patriarcais.

E a maternidade? Ás veces parece que hai que dar explicacións para querer ser nai.

A crise dos coidados ten como consecuencia a necesidade de dar explicacións. O coidado é un gran reto que temos sobre a mesa. Como aquí a vida está organizada, é difícil coidar á xente con respecto ou como se queira facer. Por iso, nos últimos anos producíronse profundos debates ao redor da maternidade. Algúns propuxeron novos modelos, como os dos coidados naturais, pero non estou seguro de que estes sexan máis liberadores, precisamente porque non se fala da comunidade e das condicións materiais.

O ano pasado creamos un pequeno grupo para debater e pensar sobre a maternidade de Katakrak, e organizamos unha serie de conferencias sobre Maternidade, economía e comunidade. En xuño falaremos do tema da nai e o cárcere e en breve dos ventres de aluguer.

Que notas de face ao futuro?

Non podo dar unha resposta perfecta. Creo que temos que profundar no modelo Katakrak, que pon no centro a perspectiva plural e a colectividade. Teño aínda máis cousas entre as miñas mans, pero necesitaría máis horas ao día. Trato de porlle límites moi pechos e de reter cousas concretas fose de aquí. Con todo, é evidente que o modelo de militancia é o dun home libre. Todas as reunións son ao oito da tarde, e eu, por exemplo, teño moito máis difícil participar nesas dinámicas con dous nenos pequenos. Ata que isto non se ve, mentres non se valore o coidado, non hai nada que facer nin na política institucional, nin nas cooperativas, nin nos colectivos, nin en ningún sitio. Por que hai que renunciar á custodia? Por que non debe ser portátil? Todos estes modelos que traballamos non serven si non temos tempo para iso. Ese é o reto do feminismo: decidir que cousas son importantes e darlles o seu lugar.