Reunímonos na cafetaría Amasa de Villabona cos bertsolaris de ambos os grupos (excepto Joseba Otaegi, que estaba na substitución). Os bertsolaris dunha e outra punta de Euskal Herria están a entrar e saíndo da cafetaría, a sede da Asociación Bertsozale Elkartea, a casa Mintzola, unha dos acenos de identidade da zona. As preguntas foron respondidas a través de entrevistas cosificadas, nas que se incluíron, ás veces de forma repentina e outras veces de forma indirecta, as excentricidades dos seus compañeiros. Son hábiles oradores e un deles sente que a vida é un desafogo.No Interpueblos participaron
38 grupos e contáronnos que serviu para coser a rede entre os afeccionados aos bertsos. Ander Goikoetxea é Arana, un exemplo diso nos bertsolaris; é a excepción, que desde pequeno non foi profesor de Amaia Agirre: “Con 27 anos organizamos unha bertso-eskola para adultos en Villabona. Despois, de cando en vez, reuniámonos e xogabamos. Cando me chamaron para que fose organizador do grupo AMONA para o Interpueblos, díxenlles que eu ía cantar”. Oihana Iguaran non tardou en dicir: “Sabiamos que non o aceptarías chamando aos bertsos e chamámosche para organizalo, para despois incitalo aos bertsos”. Os
afeccionados do pobo uníronse aos bertsolaris nos temas e nas sesións e nas reunións preparatorias están “a gozar a lume de biqueira”. Outros compatriotas que pasaron pola rúa agora coñecen a “bertsolaris”, que nunca viron nos programas tiveron audiencia no Interpueblos e que están interesados en como vai a competición: “Os zizurkildarras son moi zizurkildarras e os de Asteasu non digan nada. Neste tipo de pobos o Pobo tiraba, tanto en pelotas como en bertsos” conta Unai Mendizabal entre risas. O grupo Pello Errota de Zizurkil-Asteasu moveu a moita xente.

A maioría dos bertsolaris destes
dous grupos probaron outro tipo de campionatos, o de Gipuzkoa e o de Euskal Herria. Contaron que o pobo é “algo máis”, que ten “pouco que ver” co solitario. Sobre todo, porque a responsabilidade leva en grupo, porque a responsabilidade do resultado é compartida, porque os doces e os salgados conviven en grupo e non sentíronse tan apertados na fixación de obxectivos: “Sucedeume na sesión de Alegia, non tiven un bo día, pero ‘os demais están ben’, iso axudoume a manterme”. “Ti, pois, espabilaos, porque non sempre nos sosteremos os demais, eh”. Agirre engadiu que o feito de que cada bertsolari poida elixir que exercicios vai realizar é un gran luxo no bertsolarismo, “porque dáche a oportunidade de porche ao que mellor sabes facer”. Pero cada un dos bertsolaris di que cantar 6 bertsos supón "unha marxe demasiada pequeno para alargar e unha marxe demasiada grande para fallar". Neste sentido, nas competicións normais pódese quedar máis a gusto co traballo persoal. “No Interpueblos foi importante que a despedida sexa especial nese sentido, porque o pasamos moi ben preparando o saúdo, e cantar no escenario tamén foi un pracer” engadiu Oihana Iguaran. As despedidas destes dous grupos quedáronse na memoria de moitos dos oíntes. “Xuntámonos para prepararnos, e estivemos máis tempo preparando o saúdo que en bertsos” recoñeceu BEÑAT Iguaran. O feito de que o bertso non é só a palabra quedou patente á hora de preguntar que elementos preparan neste exercicio: “Creo que a clave está en acertar coa melodía. Collemos un tractor amarelo. Unha vez elixida a melodía, as palabras chegan rapidamente”, engadiu Mendizabal. “Ou a próxima vez, pensamos facer un xogo con dúas voces...” Mujika.

Xa están a preparar a despedida da final do sábado. No grupo AMONA de Amasa-Villabona participan catro bertsolaris, e tres deles cantarán no día grande do festival. Quen? Para sabelo teremos que dirixirnos a Azpeitia, xa que ao ser preguntados recibimos a seguinte resposta: “Esta semana teremos que facer un programa entre nós e o que máis mal estivo en casa. Xuíces, rivais”.

“NON SOMOS MOITA POESÍA FACER” O grupo que
se reunía en Asteasu era coñecido desde pequeno como a escola de Amaia Agirre. Pedímoslles que definan o seu verso: “A forma de falar tamén é diferente, quizais debido á contorna no que vivimos”, explicou Mendizabal. “Non somos moitos os que facemos poesía”, prosegue Mujika: “Sabemos vender o bertso, cantar amodo, estar. Tentamos facer versos coma se falásese. Non tentamos facer milagres á nosa maneira”. “Facemos versos para entender”, de Beñat Iguaran. “Tento facer o máis parecido posible á oralidad, non fuxir do dialecto”, Mendizabal.

Preguntámoslles polos referentes. Entre os de outrora, Joxe Agirre foi un dos nomes que máis destacaron. “Fascinoume o bertso de Lasarte, e de contido, Xalbador”, engade Oihana Iguaran. Jexux Mari Irazu, Unai Agirre e Aitor Mendiluze foron os protagonistas desta nova edición dos premios Goenkale. “O mellor é Maialen!”, engadiu Mujika, “pero iso non é un referente, nin sequera tentamos facer o que fai, está demasiado lonxe”, engadiu Mendizabal.

PRESENTACIÓN DO OUTRO EN VERSO

JOSEBA OTAEGI SAIZA
33 anos Domicilio: Zizurkil. Diario: Operario/a de mecanizado.

Todo o que empezou como unha
“sorpresa”. case se converteu
no alcalde
do grupo.
Que canción púxose
, que razón hai,
agora pode sorprender
a calquera?
(Verso de Haritz Mujika)

UNAI MENDIZABAL JAUREGI
25 anos Domicilio: Zizurkil. Diario: Profesor de versos.

Tamén no ensino e na

praza na espuma e na militancia.
É un amplo abanico de
xente fronte a once
rexistros nunha
soa voz.
(Verso de Amaia Agirre)

HARITZ MUJIKA LASA
21 anos Domicilio: Asteasu. Diario: Alumna de Educación Infantil e profesora de versos.

Pode dar razóns na

liña ou rir no
bertso amarrado.
Aínda que pareza un anxo
leva
dentro un
demo traveso na pel
(verso de Unai Mendizabal)

OIHANA IGUARAN BARANDIARAN
26 anos. Domicilio: Amasa. Diario: A axenda do verso está a realizar a tese doutoral.

Aquel neno
que empezou a bailar no bico dos pés chega
ao mundo en que
creceu no bico dos pés.
Un
grupo de xente que
se apoia na rede chegou
ao momento onde quere e quere ancorar.
(Verso de Amaia Agirre)

BEÑAT IGUARAN AMONDARAIN
28 anos. Domicilio: Amasa. Diario: Montador.

Hai un cirto na
cola das súas virtudes
pero é
moito máis esta besta das
palabras medidas de BEÑAT Iguaran que ten
sempre un
cartucho preparado para cazar na
recámara.
(Bertso de Oihana Iguaran)

ANDER GOIKOETXEA ARANA
33 anos. Domicilio: Villabona. Diario: Profesor Universitario de Electrónica.

O aguillón intelixente e agudo converteuse
nunha
sorpresa o que se
volveu tolo.
Aínda que até agora o fixeron
ben, o programa farao
todo en Azpeitia, onde gañou
a final.
(Bertso de Beñat Iguaran)

AMAIA AGIRRE ARRASTOA
39 anos. Domicilio: Asteasu. Diario: Profesor de versos.

No mundo dos bertsos non
andou
escondido en
todos os oficios.No
fondo
profundo o humor
fino é bo e
mellor en bertsos.
(Bertso posto por Ander Goikoetxea)

Colleita de sementa no val

Veremos ao profesor rodeado dos seus ex alumnos na final do Interpueblos. Agirre relatou que o seu obxectivo foi formar equipo: “Cando eu empecei había clases de bertsos en Tolosa e Hernani. Non había nada. Ía a Hernani e a Tolosa, ese camiño foi bonito pero tamén custoso. Por iso fai 20 anos que fixen un esforzo para crear escolas de bertsos no meu pobo (Villabona). Ían aos concellos veciños e esperaban a que alguén lles ofrecese algo así. Na reunión de media hora uníanse as sedes e os orzamentos. Puxemos clases de bertsos en Asteasu, Villabona e Zizurkil, moi fácil! Un ano cheguei a dar 13 clases de bertsos, pensade en como chegar neno! Aos que seguían adiante en cada un deles, levábaos no coche ao equipo de Asteasu. A clave para avanzar é o apoio do equipo”. Hoxe en día ve unha situación moi diferente, Bertsozale Elkartea valora moito a rede que creou no ensino regrado si trátase de bertso eskolas, e logo Harituz Bertsozale Taldea que reúne a mozos de Tolosaldea...
“Dous durmidos e unha bertso-eskola” dise cando pasaban a semana de pequeno, como todos lembraron con tenrura: “Faciamos clases de bertsolaris de catro horas, deunos unha chea de cousas máis que o bertso e por iso Amaia uniunos aos bertsos” relatou Mujika. Agirre explicou que, para nutrir o ambiente de grupo, a escola de bertsolaris tivo pouco de escola e máis de vivir ben: “Levábaos de jovencita á cea de bertsos, faciamos os días xuntos...”. Os alumnos que foron alumnos de Agirre son actualmente profesores, e Mujika, que leva o equipo de Asteasu, segue esa escola: “Ás sesións non hai dez minutos, ímonos un par de horas antes, coñecemos a xente doutros pobos, comemos chucherías...”. Aprecian que nos seus pobos o bertsolarismo vívese e que os grandes programas do ano son fortes. “É unha gran cousa cantar os bertsos que aprendemos de pequeno nese gran programa popular. Así empezamos a publicar” contou Mendizabal. “E estar á beira deses ídolos en verso! Coma se a un neno que está a xogar ao fútbol, Xabi Prieto viñéselle á escola”, continúa Mujika.En
Tolosaldea púxose en marcha Harituz Bertsozale Taldea, que se converteu nun dos grupos de bertsolaris máis importantes do val: “No seu día, a iniciativa Hamaika Bertute uníanos aos afeccionados ao bertsolarismo. Aquilo acabouse, e os bertsolaris e os afeccionados dos pobos do val sentiamos a necesidade de reunirnos, porque estabamos dispersos polos pobos. Para reunirnos, para organizar programas e iniciativas nos pobos” contou BEÑAT Iguaran. Fan itinerante, reunindo semanalmente nun pobo. Ao redor de 15 bertsolaris participan en Harituz e organizaron actividades moi variadas, como clases de bertsos, unha cea de bertsos... O curso que vén queren dar un paso máis, dando clases de bertsos en todos os pobos de Tolosaldea: “Eu son o máis novo do grupo e vemos un oco dun catorce anos. Queremos traer novas xeracións a Harituz promovendo as bertso eskolas” contou Mujika. “Nos pobos pequenos tamén vemos a posibilidade de formar un grupo duns catro nenos e nenas, e de unirse á dinámica itinerante do val cando se apuntan”. Que teñan tamén ao seu favor o eco que lles trouxo o Pobo. No tempo libre tamén se deu moita importancia á acumulación de “competencias”, e a escola de bertsos segue sendo unha experiencia de luxo para quen aprecian “o humor”, “o pracer da lingua”, “organizarnos xuntos”, “o compañeirismo”. Estes mozos lanzáronnos a sensación que tamén conta a xeración anterior: “Os que na nosa época iamos á escola de bertsolaris eramos estraños”. Si es deses raros que gozan coa arte do pasatempo, atención, no próximo curso podes ter a oportunidade.