Dos 301.245 inscritos con dereito a voto, case o 28% votou no seu día, 83.350 persoas (o 95%) votaron separarse de España e un 3% votou quedar. Coas sondaxes do próximo domingo, preto de medio millón de cidadáns poderán votar sobre o dereito a decidir nas consultas organizadas por Gure esku dago (GED). Non son oficiais, como se sabe, pero expresan vontade política, e esa é a base de todo tipo de carácter constituínte.

Esta institución, creada en 2013, ten claro que si neste momento as institucións vascas non poden preguntalo, eles farán ese traballo para que algún día as institucións fágano, porque ese é o verdadeiro obxectivo dos ED. En calquera caso, máis aló dos procesos electorais habituais, estamos ante unha das maiores mobilizacións continuas que se deron na sociedade vasca, e iso debe ser tido moi en conta tanto a favor como en contra do dereito a decidir. Máis aínda coa situación que se está vivindo en Cataluña.

Relatorio de autogoberno

Nas últimas décadas puxéronse en marcha diversas iniciativas ao redor da autodeterminación, a independencia ou a decisión dos vascos e vascas. Ningunha logrou a implicación da cidadanía como a actual.

E con todo, Gure Esku Dago non se salva da incerteza que é unha das características máis fortes destes tempos: Para que? É o momento? Hai suficiente forza? Quen? Como? Son preguntas frecuentes nos momentos clave.

Entre outras cousas, GED conseguiu que 2.000 persoas póñanse a traballar nos seus equipos, así como agrupar a persoas de diferentes tendencias políticas, segundo a asociación. É moito. No centro da exitosa cadea humana de 2016, a reivindicación fíxose nun ambiente festivo, quíxose seguir na mesma liña co evento dos estadios, pero non se acertou do todo e non deixou tan bo sabor. As ondas das sondaxes están a deixar outro rastro, entre outras cousas porque se produciu a partir da reivindicación.

O 10 de xuño o GED presentará o Pacto Cidadán que considera clave para dar un salto cualitativo na proxección social das forzas soberanistas. O ano que vén as ondas seguirán e a auga chegará ás capitais por primeira vez, segundo a previsión. Con todo, entre outras cousas, pretende influír decisivamente no contido da comisión de autogoberno que se está levando a cabo no Parlamento Vasco: que o texto que se aprobe recolla no seu seo o dereito a decidir.

E non cabe dúbida de que no ámbito do autogoberno pódese vivir un momento clave, porque o Parlamento Vasco fala da reforma do Estatuto de Gernika e pode levalo a Madrid se se alcanzan os mínimos consensos. Para que e entre quen? Velaquí o núcleo da dúbida. Entre outras cousas, o PNV mencionou a posibilidade de levar o texto a consulta na CAV antes do seu traslado a Madrid para que este saiba o que quere a sociedade vasca.

Desconfianza

Con todo, co que está a suceder no ámbito institucional da CAV, hai sectores sociais e soberanistas da sociedade vasca que se mostran contrarios á postura do PNV. Proba diso son as duras discusións que se deron nas últimas semanas entre ELA e o PNV. O ex secretario xeral do sindicato, Joxe Elorrieta, tamén quixo deixar claro no seu último libro que o sindicato LAB segue lendo. Se o PNV xa non quere un proceso soberanista, por que os demais se empeñan niso? ELA non ve relación de forzas para iso e propón a alianza de forzas soberanistas de esquerdas para sacar adiante o dereito a decidir e as loitas sociais cotiás, confiando en que nalgún momento de face ao futuro poida obrigar a forzas máis conservadoras, especialmente ao PNV.

Vendo aos jeltzales na agresión social e no esquema de bilateralidad con Madrid, a ELA parécelle difícil acumular soberanía nesas condicións. Basicamente, a maioría teórica a favor do dereito a decidir do Parlamento Vasco 75-57 parécelle un espellismo, máis aínda tras o acordo alcanzado entre PNV, PSE e pp para os primeiros orzamentos da lexislatura do Goberno Vasco. Xa en novembro de 2016, o presidente da fundación dELA, Manu Robles Arangiz, Xabi Anza, lanzou na súa blog as preguntas máis duras: "Quen vai dar unha mala noticia ao universo nacionalista? Quen lle vai a dicir dunha vez por todas que a suma abertzale non pode ser o punto de partida da estratexia soberanista?”

O GED tamén ten máis dificultades, o sector máis soberanista do PNV achégase máis tiernamente, pero lle custa máis atraer ao que domina no partido, e ten que profundar niso para influír nas decisións de Andoni Ortuzar e Iñigo Urkullu. Evidentemente, a máis cidadáns, entre eles os jeltzales, maior será o impacto.

Percíbese unha forza organizativa na sociedade vasca, non nunha cuestión que afecta o proceso soberanista. Pero é evidente que onde non hai confianza é difícil construír complicidades, un compoñente indispensable na acumulación de forzas, sexa no ámbito da construción nacional, sexa no ámbito da soberanía social.

Inclúese neste número de ARGIA e, xunto con este artigo, a entrevista do profesor da UPV/EHU e membro da secretaría de Gure Esku Dago, Mario Zubiaga