Hoxe en día, moitos adolescentes teñen unha única relación co eúscaro na aula. A miúdo, ademais, trátase dunha comunicación unidireccional: profesorado en eúscaro, alumnado en castelán. Ou ben, en silencio, no seu torpe eúscaro, porque están máis cómodos en castelán. O proxecto AntzerkHizkuntza vén axudar aos mozos a superar os complexos e incidir de forma lúdica no uso do eúscaro. Trátase dun método que satisfai non só ao profesorado, senón tamén ao alumnado, si téñense en conta as enquisas de fin de curso.

Mellorar a percepción dun mesmo e fortalecer a confianza en si mesmo son os alicerces da Lingua Antzerk. Segundo explícanos Garikoitz Lasa, coordinador do proxecto, traballan con alumnos de 4º de Primaria a Secundaria. A esa idade, os mozos xúlganse a si mesmos moi rigorosamente, xa que a integración no grupo de amigos é fundamental. As persoas que traballan en castelán máis comodamente prefiren abandonar o eúscaro, antes que quedar en ridículo ante as persoas que lles rodean.

O teatro é un instrumento idóneo para superar estes complexos: ademais das competencias lingüísticas, trabállase o autocontrol, apréndese a valorar o traballo en equipo e pérdese a vergoña. O idioma trabállase en horas de clase. Ao longo do curso, dedicando unha hora á semana, os nenos e nenas teñen a misión de preparar unha obra de teatro. GARIKOITZ Lasa manifesta claramente que o teatro non é o obxectivo, senón o medio. “Como todos queren formar parte da obra, están moi motivados e iso lévalles a tomar posicións a favor do eúscaro. Nós queremos que aprendan sen darlles conta, pasándoo ben”.

En 2009 comezaron a levar o proxecto de escola en escola. O responsable do Berritzegune do barrio bilbaíno de Txurdinaga díxolles que era un bo proxecto, pero que normalmente se dedican a traballar inglés. “Este técnico de eúscaro é un apaixonado euskaltzale e pediunos –lembra Lasa– que mantivésemos o proxecto en eúscaro. E así o mantivemos, este proxecto está pensado para a normalización lingüística, e sempre será en eúscaro”. Até agora traballaron en Bizkaia (Barakaldo, Bilbao, Erandio, Igorre, Sopela…), pero están dispostos a estenderse a Álava e Gipuzkoa.

Trátase dunha iniciativa eficaz, xa que falar ben en eúscaro non é unha condición para participar, senón un desexo de falar en eúscaro. “Hai persoas que se dirixen ao castelán e nós dirixímolas ao eúscaro –di Lasa–, agradecémoslles o esforzo, cun reforzo positivo, dicindo o ben que están a facer en eúscaro”.

Lasa recoñeceu que, polo menos en gramática, non lles ensinan moito. “En AntzerkHizkuntza as cousas pódense dicir mal”, trátase de dicir en eúscaro. Lasa e os seus compañeiros tampouco utilizan o eúscaro culto na aula, senón unha linguaxe “provocadora”, con castelán. “Eu non quero ser un modelo axeitado, senón un modelo válido”. Unha vez adquirida o costume de falar en eúscaro, haberá tempo para mellorar.

Traballando as competencias

Como atrae Antzerk a un alumno que até agora non tivo ganas de falar en eúscaro? A motivación e implicación son as claves. O teatro permítelles pasar unha hora á semana facendo unha actividade divertida en lugar de estar molestos en clase. Todos queren participar, e para iso necesitan o eúscaro. Ademais, é unha contorna propicia para o esquecemento das vergoñas: “Poden probarse a si mesmos fronte aos demais, pero nunha contorna protexida”.

Existen diferenzas notables entre o alumnado, a nivel de eúscaro e actitude: non se pode xogar o mesmo cos tímidos e os ruidosos. Aos primeiros axúdanlles a aparecer como son, a sentir a aceptación do grupo, aos segundos ensínanlles a respectar o que lles rodea. Segundo o coordinador, a medida que avanza o curso, mellórase notablemente na cohesión do grupo e na confianza de todos os membros. Isto inflúe positivamente no uso do eúscaro, pero os beneficios non só son lingüísticos, senón que tamén melloran outros aspectos útiles para o alumnado. A capacidade de traballar en equipo, por exemplo.

A adecuación ás características de cada grupo é fundamental para o cumprimento dos obxectivos. O traballo do titor é importante; os membros de AntzerkHizkuntza e os titores teñen comunicación permanente. “Ao principio, os titores infórmannos sobre os alumnos. Por exemplo, si dinnos que un alumno é tímido, podemos intervir de forma individual”.

Así mesmo, é un medio para coñecer mellor aos alumnos e alumnas para os titores e titoras. “Ao profesor ofrecémoslle unha ferramenta, teñen a oportunidade de escoitar como se desenvolve o grupo de forma oral, xa que moitas veces só puideron traballar o eúscaro por escrito”.

A experiencia do Colexio Ave María

No Colexio Ave María de Bilbao hai tempo que se traballa en AntzerkHizkuntza. En 3º de Secundaria, no modelo B, Imanol Canles Arrasate imparte docencia e destaca a diferenza que se observa na actitude dos alumnos de principio a fin de curso. En centros como Ave María, este tipo de proxectos son de gran axuda. “Temos inmigrantes que chegan sen saber euskera, ademais o modelo B é o noso e, por tanto, os alumnos teñen pouco contacto coa lingua”, explicou Canles. “Creo que o nivel de eúscaro no centro vai en aumento ano tras ano e AntzerkHizkuntza ten que ver”.

Para reforzar o uso do eúscaro, decidiron incluír AntzerkHizkuntza na programación, pero tamén atoparon máis vantaxes para Ave María: “Supón un avance na xestión dos grupos e na expresión corporal”, di Canles. “Ás veces, os alumnos esquecen o guion e improvísano. Iso preocúpalles, pero os profesores tomámosnolo/tomámonolo con alegría porque improvisaron en eúscaro, iso é un paso adiante!”.

GARIKOITZ Lasa recoñeceu que sempre non se poden cumprir os obxectivos. Pero en xeral, a experiencia é positiva. “É marabilloso cando un profesor che di que este ou aquel alumno cambiou a mellor”, di Lasa. Os alumnos tamén senten satisfeitos. “Ao principio moitos non queren facer teatro, pero a medida que avanza o curso implícanse e ao final dinnos que están orgullosos do que fixeron”. Escoitalos é “paga extra de xuño” para AntzerkHizkuntza.

O cambio de hábitos lingüísticos non é fácil, a clave está na adecuación dos obxectivos á realidade local, segundo subliñou Lasa: “Nós non garantimos milagres, pero ocorren todos os anos. Pasamos desapercibidos para moi poucos alumnos”.