Histórico. O 7 de abril supuxo un día moi importante na historia do conflito vasco moderno, cando ETA anunciou que entregara as súas armas á sociedade civil. Costa escribir isto, pero é así: ETA é unha organización sen armas. No 8 apoiouse o desarmamento en Baiona.

Consenso. Non hai consenso, faltan o pp e UPN. Con todo, alcanzouse o maior consenso político xamais logrado en torno ao conflito. O PSE, integrado nun goberno que apoiou o desarmamento, pediu ao Goberno vasco que colabore con el desde o Parlamento Vasco e pediu aos gobernos de Madrid e París que non obstaculicen o desarmamento. Tamén están presentes todos os partidos de Ipar Euskal Herria, excepto o FN.

As institucións vascas. A participación do Goberno Vasco no desarmamento é clave, pero o apoio do Goberno de Navarra e da Mancomunidade Única de Iparralde tamén multiplica a súa forza política e simbólica. Esta confluencia entre a inmensa maioría da sociedade vasca e as institucións era descoñecida no contexto do proceso de paz.

O proceso de paz. Agora que? Agora hai que pedir que o proceso de paz, que está a desaparecer, siga adiante. Os seguintes pasos deberían darse no ámbito dos presos, tanto no ámbito humanitario como no de achegamento. O final está a ser máis desordenado que ordenado, pero parece que vai e iso é o importante. A vinganza segue bailando, sobre todo cos presos; será importante que a presión da sociedade siga adiante para que non se alargue máis do que debería. Canto tempo fai? Ninguén o sabe.

E. A súa desaparición convértese agora no novo fetiche. E se isto dáse, logo haberá outra cousa, sempre é así. Se ETA ten que facelo, e aínda que sexa dentro da súa lóxica, que o faga canto antes, xa que o pasado do tempo non fai máis que desgastar, debilitar e desgastar este proceso.

Relato. Si, como até agora, quérese profundar na teoría de vencedores e vencidos, este esforzo ten un percorrido curto. Se se quere resumir o conflito armado e político deste último século dicindo á esquerda abertzale “fixérono mal e aceptárono” –e fixo mal unha maquinilla–, o consenso do pasado será moi escaso. Os fenómenos complexos non poden ser reconducidos con explicacións sinxelas e interesadas. Cada unha das partes terá o seu propio relato, pero tamén pode haber unha parte común: dependerá da conversación.

Un problema político. Por que se creou ETA? Por que debía continuar? Foi unha institución de liberación? Unha organización terrorista? Sempre viu o mesmo a sociedade vasca? Evidentemente non. Todo ten que ver co relato, pero, aínda que todo iso se encauze e resólvase, o problema político está aí: Como se pode desenvolver o futuro de Euskal Herria en España e en Francia? Como se pode desenvolver a relación entre os seus territorios? Que e como deciden os vascos?

Sociedade. ETA entregou as armas á sociedade civil, tamén simbólicamente. Non pode ser máis épico. Ficción ou realidade? Pódese mirar como cada un quere ver, aí é onde radica a forza desta forma de desarmamento. En calquera caso, a sociedade de Ipar Euskal Herria, e na punta da punta os artesáns da paz, mostraron unha vez máis á sociedade de Hegoalde a importancia de actuar con formas de mente abertas, libres e valentes.