Tymoteusz Król está a realizar unha tese doutoral na Universidade de Varsovia sobre a Wymysoüe. Falamos con el despois de dar unha clase de idioma a varios membros da Universidade: nótaselle a paixón, e leva con naturalidade e ilusión a responsabilidade da súa lingua.

Na escola de hoxe estivestes traducindo a obra de teatro Mr and Mrs Smith á wymysoüe, tedes unha estreita relación co teatro. Por que?

A nosa relación co teatro ten que ver, máis que nada, coas ideoloxías lingüísticas. Na comunidade a nosa lingua estaba vista como o contrario das cousas modernas, e por iso, propuxen representar ao Principiño en wymysoül, e así o fixemos en 2014. A continuación presentamos unha historia do noso pobo. Unha adaptación do libro Hobbit en 2015, e desde entón seguímolo facendo. Representamos alternativamente a cultura do mundo e o noso patrimonio natural para manter o equilibrio e subliñar o valor e a actualidade da nosa lingua.

O día pasado actuastes no Teatro de Polonia, cantando teatro, danzas tradicionais e cancións do voso pobo e de todo o mundo. Por que esa mestura?

Como dixemos, tratamos de presentar cada ano, si é posible, algunha sesión de teatro no noso idioma no Día Internacional da Lingua Materna (21 de febreiro). Cando presentamos Hobbit tivemos unha gran acollida, mesmo fóra do pobo, e desde entón o Departamento de Artes Liberais da Universidade de Varsovia e o Teatro de Polonia colaboraron connosco. En canto á actuación de danza, é a que máis falantes congrega na localidade e ten a capacidade de atraer a moitos cidadáns que non son falantes de wymysoüera. A nosa esperanza é que pasen do grupo de danzas ás clases de idiomas.

Ao día seguinte apareceron nos xornais nacionais de Polonia. Que sentes ao velo?

De feito, este artigo non tiña nada que ver coa emisión, senón que se trataba dunha reportaxe publicada en setembro cun notable atraso. En setembro, tivemos dous acontecementos importantes. Por unha banda, o Congreso Internacional de Revitalización Lingüística celebrado no noso país, serviu para que a cidadanía de Wymysou désese conta do valor da nosa lingua e aumentase considerablemente a súa autoestima. Doutra banda, constituíuse a Comisión de Minorías do Parlamento de Polonia, e quedou claro que o Goberno non ten interese en que as minorías se manteñan e sostéñanse dignas. É máis, si fóra por el falariamos todos en polaco. Para os nacionalistas polacos, o diferente é unha ameaza, algo malo que hai que eliminar.

Afortunadamente, parece que aos poucos as ideoloxías dos pequenos polacos vanse relaxando e cada vez hai máis xente que apostaría por unha Polonia multilingüe.

Como é a visión polaca das linguas rexionais?

O peor que pode vostede imaxinar, asegúrollo. O Partido de Kazcinsky [o líder do PiS no poder, Kazcinsky] é moi nacionalista e non dá diñeiro para axudarnos, retiráronse as escasas subvencións que había, difúndense mensaxes insultantes cara a nós... A oposición está a favor, en parte porque as linguas de Polonia son pequenas e non somos ‘perigosas’.

Estades a traballar na revitalización da lingua só a cidadanía ou tedes a axuda dalgunha institución?

A asociación Wilamowiane é o axente máis importante, pero nos últimos anos sumáronsenos as autoridades locais, o grupo de danzas, o xa citado Departamento de Artes Liberais e o Departamento de Etnología e Antropoloxía da Universidade de Varsovia, aínda que esta último mostra máis interese na nosa indumentaria que na linguaxe.

Vostede é o falante máis novo desa lingua.

Non, non! Eu son o máis novo dos falantes da primeira lingua de Wymysoüer, tres amigos máis novos que despois aprenden e falan con fluidez.

E como recibiu o idioma?

A avoa ensinoumo, porque tiña unha relación especial con el. Morreu hai dous anos. Os meus pais non sabían falar e dirixíame á cidadanía para practicalo, ademais da a miña avoa e á miña coidadora. Mantiven o idioma dunha ou outra maneira ata que con 18 anos, tras un duro esforzo, dei un gran salto.

Ti e tres máis evitastes a ruptura total. Sente vostede a responsabilidade?

Naturalmente, a responsabilidade nótase si vostede soubese o que traballei. Gustaríame ser Biólogo nunha situación normal e vivir na Amazonía, tranquilamente. Recibo presión de moitos lugares e de moitas maneiras. Como curiosidade, o experto Tomasz Wicherkiewicz, mentres estabamos de viaxe, viume na fila de McDonald’s, esperando que pedise a comida, e: “Tym!, non comas hamburguesas, xa que es o último falante de wymysoüle!”, díxome. Pero comín hamburguesa [ri].

Tamén falas noutra lingua minorizada de Europa Central, porque es un falante de silesia. Como definirías a túa identidade lingüística?

Os meus outros tres avós eran de orixe silesiano e a miña nai educoume en silesiano. Primeiro, son de Wymysoüt, sen ningunha dúbida, logo de Silesia, despois de Austria, e por último, de Alemaña. Imaxínache que ‘Gure’ Varsovia é a cuarta capital máis afastada de Wymysoüt, xa que Bratislava, Viena e Budapest, respectivamente, están máis cerca. Os debuxos animados que viamos na nosa casa na televisión checa, facémonos amables e sen problemas cos cidadáns dos países de ao redor en wymysoüés ou silesiano. No Imperio austrohúngaro estabamos moitas nacións xuntas e nesa pluralidade gustaríame vivir, pero na actual Polonia só hai algúns que o consideran polaco.

Din que proceden dos flamencos.

Ao parecer, no século XIII houbo unha violenta epidemia en Flandes e os meus antepasados instaláronse aquí para escapar das enfermidades. Si non nos equivocamos, utilizamos a un parente da lingua deses flamencos.

Non temos moita relación coa nosa orixe, pero veñen visitarnos algúns flamencos e hai uns anos un televisor local fixo unha reportaxe no noso pobo. En calquera caso, e para que vostede saiba como é a Historia, ao final da Segunda Guerra Mundial viñeron aquí os polacos a vivir e algúns dos nosos compatriotas foron expulsados ou asasinados. Hoxe en día vivimos xunto aos fillos destes polacos e o que se fixo vese como lexítimo ideológicamente, porque somos ‘alemáns’. Ou imaxínache o que pasa con Silesia, sempre foi independente, ou parte de Austria ou Checoslovaquia. Polonia leva máis de 60 anos pertencendo a Polonia e Polonia non lle recoñeceu ningún tipo de distinción e personalidade. Como é o nacionalismo polaco!