Un pouco de cal nun bote
O inverno é o momento de botar cal á terra e ás plantas. O karetze é unha tradición centenaria. Calcinar a pedra calcaria na calera, queimala e calcinala con este cal en campos, hortas, pradarías e manzanos. Tamén as casas e as árbores encallábanse, pintando a pel con cal ou con auga de barro ou con auga de carboeiro. Isto escorrentaba os males e as epidemias do cortello e da casa, así como dos manzanales que sostiñan a casa. O cal, o yeso, a salina ou o barro son desinfectantes rápidos.Tamén realiza
outros traballos clandestinos. O verdadeiramente interesante do que chamamos cal é a súa composición: calcio (Ca2+). Pon a bailar as terras de barro. O clima húmido e a arxila do país conducen á total acidificación da terra. Isto retarda o movemento dos alimentos na terra e, nalgúns casos, impídeo; e as plantas non poden adquirilos. O cal achega outra música á terra. Produce o movemento da auga, aliviando a axitación das terras lentas. Axuda a descompor a materia orgánica e permite xerar máis raíces. Aumentando o pH, liberando o xugo da arxila, o calcio e outros alimentos son máis facilmente obtidos polos microorganismos que viven na terra como as plantas. Aínda por riba, mellora o equilibrio do solo, xa que estimula a respiración das raíces. Rebaixa a insolencia de certos fungos que causan enfermidades das raíces como o fusariosis, debilitando os ataques e diminuíndo o risco.É
impresionante a figura que adoptan as plantas que carecen de calcio por non estar ou polas dificultades da súa recepción na terra. O do tomate (Solanum lycopersicum) é coñecido, eu chámoo o cu negro: o negro que se penetra na pel por baixo do froito. Pemento ao pemento (Capsicum annuum) peseta: putrefacción. Queimar o bordo das follas máis delicadas que crecen no centro da cabeza de Urazan (Lactuca sativa). Grans de mazá (Malus x domestica) na pel.
Sempre hai que dar cal por diante. Ver o dano e abrir o cal é inútil. Aínda non é tarde. A planta que habita nas arxilas terá un pouco máis de cal que o cuco.
Na beira da horta sempre ten que haber un recuncho onde podrezan os restos. O material que se xera ao soprar, ao escardar, ao quitar as herbas ou ao quitar os restos das plantas que doaron a súa polo fin da colleita é moi rico. Polo xeral, acumúlase no bordo e déixase... [+]
Mikatza dut kafea. Mikatza dut gustuko. Gozotik urruti, gazi puntta eta erre punttua duena. Gatz ttantta bat ere ederki letorkiokeela amets egiten dut, maiz. Izan ere kafea! Taxuzko kafe batek ahosabaiaren azken gapirioaren eta mingainaren atzeko pendizaren artean loratzen duen... [+]
Erreka, ibai eta errio aldamenetako erribera lurrak dira Euskal Herri atlantikoko nekazarien ametsetako paradisua. Lur onenak hortxe bildu dira, urak ekarrita milioika urtean; ez kristorik ezta jainkoaren asmakizuna sortu zuen jenderik existitzen ez zen garaietan hasitako... [+]
Uholdeak etorri dira, goian-behean. Ibaia errio bihurtzen den lurretan gaude, erribera galantak Atlantikoari begira. Erribera hauek itsasoaren gora-beheren eraginetik babesteko eraikitako muntoak eta zanpiadurak ederki gainditu ditu goitik datorren uholdeak. Ibaiaren arro... [+]
Aparece en numerosos dicionarios. Lume que se fai no campo de sementa. Cantidade de lixo que se queima no sector. Queima de herbas, arbustos e mieses que se fan nos campos, para logo esparcir as cinzas polo solo. Queima dos residuos recolleitos no campo. Nos campos onde hai que... [+]
Ardiak jaten ditu. Txileko Andeetan “chagual” bezala “come ovejas” deitzen dute Puya chilensis landarea. Bere arantza luze zorrotzetan kateatu eta gosez hildako ardiek eta txoriek, usteldu ahala, landarearen oineko lurra ongarrituko dute. Ongarri horri... [+]
Intsektuak garbitzeko xaboia oso ona da. Garbitu, jo eta garbitu, akabatu! Intsektuen ezaugarri berezienetakoa beren azala da. Azala dute egitura, eskeleto. Azaletik arnasa hartzen dute. Azala da babesa. Eta kitina, argizari eta abarrek babesten dute azala bera. Horiei erasotzen... [+]
Arratsalde on, Jakoba. Lehenik eta behin, eskerrik asko Argian astero egiten duzun ekarpenarengatik. A ze nolako euskara darabilzun! Eta zenbat ikasten dudan! Gure ingurumen “berdea” beste begi batzuekin ikusten dut irakurtzen zaitudanetik. Eta eremu horretan gure... [+]
Kaixo Jakoba. Aurren-aurrena, zorionak eta eskerrik asko egiten duzun lanagatik eta ematen duzun informazioagatik. Konposta nola egin litekeen jakin nahi nuke. Guk baserrian jan-hondarrak plastikozko ontzi batean botatzen ditugu, baina mindu egiten zaizkigu. Zerekin, non eta... [+]