O 21 de marzo, Día Internacional das Selvas, a televisión franco-alemá ARTE celebrou o festival cunha selección de películas relacionadas cos bosques. Entre eles, Frères deas arbres (Familia das árbores), que leva o segundo título “O clamor dun líder papú”. Dispoñible en Internet.

“Ao principio do mundo non había nada, só o silencio e a noite. Un día, os paxaros empezaron a cantar e as grandes árbores caeron sobre a terra. Á mañá seguinte espertáronse as xentes da miña estirpe e desde entón viviron no medio da natureza, entre as árbores. Eu son Mundiya Kepanga, xefe da tribo papú Huli e embaixador dos bosques. Percorro o mundo difundindo unha mensaxe que nos concierne a todos: a selva está ameazada e si a selva desaparece a humanidade enteira desaparecerá”.

A tribo Huli habita no bosque tropical da zona montañosa de Papúa Nova Guinea, na parte alta do gran Australia do Pacífico. Trátase dun dos poucos bosques primarios que, xunto cos do Congo e o Amazonas, chegaron sen transformar aos seres humanos. Moitos dos animais que viven alí non poden atoparse en ningún outro lugar do mundo: o canguro das árbores, a pomba Vitoria, a ave do Paraíso que simboliza o país... A máis grande das aves, e a máis perigosa para o home se se irritan, é a Casuarius de 1,80 metros de altura, que ten o aspecto dun pavo de avestruz. Os Hulitas de Papua crense os herdeiros dunha antiga Casuarius, que se supón que proceden dun ovo dela.

Outro dos protagonistas do documental é o francés Marc Dozier, que debutou en Donostia. Leva 20 anos reunindo en imaxes a selva de Papúa. Ela contaralle ao espectador que a selva de Papua, por si soa, ten unha biodiversidade moito máis rica que toda Europa. 20.000 clases de plantas, 1.500 clases de árbores, 3.000 especies de insectos, 750 aves máis. O Mundial dá unhas follas a Marc: “É unha planta máxica para seducir ás mulleres”.

A selva é un verdadeiro supermercado, ofrece á xente todo o que necesita para vivir: froitos, grans, follas, fungos e plantas que serven para todo como comer, lianas para facer cordóns… Tamén alimentos preciosos: vermes que crecen en troncos corrompidos, gordos como o dedo.

Mundiya ten a súa propia árbore plantada polo seu pai no lugar en que a súa nai o plantou sobre follas secas. A árbore e Mudiya son irmáns, e el abrázaa emocionado: “Non sei cal dos dous morrerá o primeiro. Pero cando eu morra, enterraranme aos pés deste. Si entón hai selva…”.

Porque cada día son derrubados miles de grandes árbores en Papua Nova Guinea. Cada vez que se dirixen a falar, o Mundiy mostra as zonas espidas dos bosques que se atopan nos mapas. A metade dos bosques da rexión habitada pola xente de Huli serán destruídos en 2021.

Dozier celebrou o Mundiya sobre todo en Francia; levouno aos colexios, levouno ao parlamento, á Organización das Nacións Unidas... Co libro “A andaina dun Papúa en Francia” sacou un gran proveito ás vivencias que o Mundiy creado na selva tivo na civilización occidental.

Regalar o paraíso aos ladróns

Marc e o Mundial visitan unha zona na que as selvas se están desmoronando. Alí outros magulladeros traballan á talla dos bosques, a xornal. Malaisia, Filipinas e Indonesia contratan a estranxeiros para sobrevivir no mundo moderno, deixando árbores sen idade aos seus antepasados. “As motosierras cortan árbores coa mesma facilidade que os plátanos adultos. Ao caer, as árbores gritan como despedida á familia e ao mundo”.

En Papúa Nova Guinea hai hoxe 300 concesións para o derrube dos bosques da zona. 15 millóns de hectáreas explotadas por grandes compañías estranxeiras. Un terzo do tamaño de Francia foi confiado á motosierra e aos bulldozer.

No documental visitáronse xa as comarcas deforestadas. E atopaba aos seus veciños, tristes e enojados: “Leváronnos a selva a cambio de nada, non nos deixaron nada, nin a escola, nin o centro de saúde, nin a infraestrutura. Os contratos foron asinados polos máis poderosos do noso país. O máis grave é que, si logo recorres a calquera queixa na oficina desas compañías… atopas nela á nosa policía, que ten a mesma pel que nós, pagados por nós, pero defendendo os intereses dos estranxeiros”.

Tras o derrube, as xigantescas árbores son arrastrados cara ao mar en grandes camións. De aquí aos barcos. Papua Nova Guinea é o principal exportador de madeira do mundo. Cada ano viaxan 50 millóns de metros cúbicos de troncos a China, pero entre eles falsifican papeis para enganar os controis do tráfico internacional; os intermediarios malasios organizaron un truco. En China convértense en táboas, solos, papeis, caixas, portas, cadeiras… para despois vendelos a EEUU, outros países de América e Australia. Aos cidadáns págaselles 10 euros por metro cúbico de merbau ou wenge, que cobran 342 euros no mercado internacional.

As compañías son demasiado fortes para os cidadáns tan vulnerables. Teñen diñeiro para comprar xente, como se ve na vida tola das novas aldeíñas de obreiros que se organizaron para forxar. O poder político di "amén" en todas partes: En 2007 modificouse a lexislación de Papúa Nova Guinea para permitir o acceso de compañías estranxeiras aos bosques do país.

O documental Frères deas arbres suxire que o gobernador da provincia de Ouro, Garry Jufa, é a única excepción que persegue a quen derruban árbores incumprindo a lei. A pesar de que o demagogo carácter autoritario que mostra nas imaxes suscita algunhas sospeitas ao espectador.

As outras grandes extensións dos bosques foron substituídas por palmeiras de aceite. Destruídos os ecosistemas milenarios, os inmensos campos de palmeiras, nos que o obreiro papuarra gañaba unha vida mediocre, perdido pola selva da súa infancia. Un ao Mundial: “Pero se non deixamos árbores reais, xa non haberá máis aves que teñan as mesmas plumas que ti levas na cabeza”.

Hai 900 especies de bolboretas en Papua Nova Guinea. “Ornithoptera Alexandrae” é a máis grande do mundo, a femia pode ter 27 centímetros de ancho. A exportación de bolboretas tamén é unha fonte de ingresos para moitos cidadáns e está promovida por grupos de apoio á conservación das selvas orixinais como un estímulo eficaz.Pero as bolboretas, como os costumes da xente de Huli e todos os complementos que necesitan para os seus ritos, dependen da conservación da selva. O Mundial di ao cineasta Marc: “Vós, os brancos, sodes xente estraña, coidades moito dos vosos bosques, pero non tedes o mesmo respecto aos bosques dos que vivimos lonxe”.