O Xornalista Precario que firma estas liñas (en diante, KP; ou, máis agradablemente, Kepa) tivo que volver recentemente a casa dos seus pais, xa que non pode pagar pola súa conta. Unha noite en que non se dorme, un título da biblioteca paterna róuballe a atención: O estratego cartaginés (Mundo coñecido, 1999).

A novela trata sobre o que era o aníbal de Cartago, en castelán moi limpo. Antes de durmirse fixou na biografía do autor: Edward Rosset, nacido en Oñati (Gipuzkoa), soldado en Libia. Desde o punto de vista bibliográfico, o escritor oñatiarra parece ser un experto en historia bélica e en navegantes vascos. Kepa queda desconcertado cando esa pedra lle toca á mente investigadora.

Vista a luz verde de ARGIA, púxose en marcha. Nada máis comezar a investigar, atopou a páxina web www.edwardrosset.com, que non foi actualizada, e comprobou que a última é a de 2013. Escribiu 21 novelas, algunhas das cales, segundo a rede, Rosset comezou a adaptarse para o cine nese mesmo ano. Ademais, na páxina web pódense atopar algúns consellos para os escritores, así como unha biografía bastante extensa da escritora.

Nacido en Oñati, como cidadán británico, en 1959 o mozo Edward Rosset foi chamado ao servizo militar. Abandonou os seus estudos e entrou no exército como radiotelegrafista da RAF (Royal Air Force). Foi enviado ao deserto de Libia, onde pasou unha longa tempada. Cando terminou os seus estudos por correo, tamén traballou como xornalista freelance para pasar o tempo e dedicarse ao oficio, como o noso Kepa.

Máis tarde volveu a Euskal Herria, concretamente a Irun, onde fundou a editorial Stanley, co obxectivo de dar a coñecer o material que preparaba para as clases de inglés. Tamén escribiu literatura de forma prolija e, segundo a páxina web, continúa con este labor. Pero, como non está actualizado, a saber onde está e en que vai agora. Unha emoción semellante ha collido a columna vertebral de Kepa, cada vértebra unha a unha, ao ver o seu número de teléfono, aparentemente o de Irun, na sección de contacto.

O defunto Stanley

Unha voz de muller respondeu á chamada do xornalista, alén do fío. Si, Edward porase deseguido. Parece que o está facendo en serio. Kepa sente ás portas dun descubrimento, como no momento previo á reunión entre Stanley e Livingstone. Unha voz de home fala: é ela. O xornalista e o señor Rosset conviñeron que se reunirán esa mesma tarde na casa do segundo. Na entrevista tamén estivo presente a esposa do escritor, a señora Elvira Gómez. Axudou a lembrar algúns nomes e datos concretos.

Kepa pregúntalle de onde sente. Rosset sorriuse. Se fóra por el, di, iría a Oñati todos os días ou, bo, bastante a miúdo. En cámpalas de Urbia hai un recuncho especial cun regato para refrescar as botellas de sidra. O paraíso dos ceos na terra. Ese é para el a contorna, o seu pobo natal, que nace en Zubillaga. Con todo, segundo Rosset, cada vez ten máis difícil subir á cima. Naturalmente, Kepa dáse conta de que, como naceu en 1938, o señor Rosset leva oitenta anos vivindo, e que lle custa máis andar, que mesmo se lle moven as mans cando non quere.

A Kepa ocórreselle unha pregunta curiosa: “Se tiveses que salvar do lume o teu tres ou catro libros, cales serían os elixidos?”. O de Oñati respondeu sen pensalo dúas veces: primeiro, Os navegantes (Edhasa, 2006). “E non só porque me gusta, senón porque todo o mundo díxomo. Hai xa dezaseis anos que o publiquei, e aínda se vende moi ben. Diría que é o meu best seller”. Despois, Os xeos de Terranova: baleeiros vascos (Edhasa, 2016), que é o último, é tamén o favorito. “Aínda non terminou. Publiquei a primeira parte e estou a preparar a segunda, a ver...”. Segundo a súa esposa Elvira, a primeira está a estenderse moi ben.

Por último, Edward sinalou co dedo a Roncesvalles (Reis Astures, 2007), que leva á cabeza a triloxía (xunto a Terra queimada e invasión). “Son tres volumes, 650 páxinas cada un, podes imaxinar que traballo… A verdade é que tivo unha moi boa acollida; contactaron varios lectores e lectoras dicíndome que lles gustou moito, que non podían deixar de ler, etc. Iso ten moito valor para min”. O escritor quixo redondear a súa resposta co grolo de auga que lle trouxo Elvira: “Este catro ou cinco libros son, entre todos os meus traballos, como dicilo… como fillos”.

A obsesión de Rosset

O xornalista preguntou ao escritor que relación ten coa literatura, que lle deu e que lle tomou. Rosset soltou a risa. “Toma tempo! Ben, pero como se deu todo o que se tomou, non hai máis remedio. E dálle, estar satisfeito coa miña cabeza, self satisfaction… iso non ten prezo. Sempre quixen escribir, desde que era novo”. Referiuse entón aos anos de servizo militar en Libia, dous anos e medio de longa, encerrados nunha tenda de campaña. Despois de ler todos os libros da biblioteca, o mozo Rosset púxose a escribir e terminou os seus estudos de xornalismo por correo. A señora Gómez lembrou que en Londres escribiu e publicou breves novelas, en boas condicións. “Así é”, dixo Rosset, “bastante ben pago. Pero o diñeiro de entón e o de agora non teñen nada que ver…”.

Bebendo auga, Kepa quere saber algo da editorial Stanley. De súpeto, Rosset lembrou: “Foi cando vin a Irun. Stanley era o nome do meu pai, Victor Stanley Rosset. Era inglés, do pobo de Letchworth [a 50 km ao norte de Londres]; na rúa Getaria de Donostia-San Sebastián tiña unha tenda xigante e foise ao río. Todo perdido, empezamos a dar clases de inglés na rúa Aduana de Irun, e así estivemos varios anos. Tras a morte do meu pai, continuei e empecei a publicar, pola miña conta, o material que creaba para as clases na editorial Stanley. Case todos os meses sacaba algún novo traballo: facer conta... máis de vinte anos, 210 libros”.

Kepa cita a divulgación, que demostra que Rosset dálle moita importancia a isto, e tamén nas obras literarias. “Por suposto”, di o escritor. “Sempre fun profesor e sempre amei o ensino. In the back of my mind, no fondo da miña mente, tiven esa idea: teño que ensinar as cousas á xente. Por tanto, collín todos os libros raros que atopei ao longo de aí, e saquei cousas novas de eles”. Entón, o xornalista lanzou a pregunta habitual: Cal é, segundo Rosset, o mellor consello que deu para escribir. “Actúa e actúa, non te rendas… Aí están as cousas”. Kepare ten que haberse rido del.

A conversación termina, por casualidade. Kepa sábeo. Pronto se lle caduca o ticket de estacionamento e non ten ganas de pagar unha multa. En canto á páxina web, o xornalista sinalou que a última información é de 2013. Pregúntalle a Rosset sobre as adaptacións ao cine, se chegou a algún porto algún proxecto. “Pois aínda non. Empecei cOs navegantes, e xa teño gardadas tres ou catro adaptacións. Se alguén tivese interese, venderíalle a moi baixo... jajajajajajajajajajajajajá!”.

Kepa apaga a gravadora do seu móbil e saca algunhas fotos, o mellor que pode, do punto de vergoña que supón un pequeno intrusismo. Antes de saír, a pesar de que a multa aumenta, o xornalista pediu ao escritor, orgulloso e arroibado, que asine o número dO estratego cartaginés, herdado dos seus pais. Deulles a man a ambos, Edward e Elvira. Cando saíu á rúa de Irun, ao galope cara ao aparcadoiro, sentiu dentro de si un renovado sentimento, por dicilo dalgunha maneira, do instinto de navegante, do xornalista de investigación. Durante moito tempo, no seu pequeñez, Kepa sentiuse grande.