As mulleres non son suxeitos da historia, e menos as lesbianas.

O movemento das mulleres dos anos 70 puxo de manifesto este mecanismo de invisibilización. Puxéronse a mirar a historia das mulleres. Nós tamén estamos niso, como nova xeración, engadindo novas perspectivas e nocións ás achegas dos antepasados. O camiño é longo, pero a situación vai mellorando. A miúdo somos nós mesmos os motores da invisibilidad, aínda nos queda por facer o desmantelamento colectivo e individual.

Como se resolve a invisibilidad?

Para empezar, coas súas normas patriarcais a lingua francesa fai invisibles ás mulleres que estiveron nun suceso. Tamén hai historiadores e militantes que participan na adaptación da memoria, reproducindo esquemas de opresión.

Vostede adoita denunciar a jerarquización das historias.

Fano as institucións que escriben a historia, pero tamén as que teñen nas súas mans restos dun acontecemento. Ademais, aínda hai moitas mulleres que non deixan testemuño ou que deixan moi pouco, porque, segundo eles, é “inútil” ou “natural”. Non foron interrogados polos que están a recoller historias, a pesar da falta de concienciación. É importante que cada un tome conciencia da súa posición, do que nos fabricou.

O coming out ten importancia.

Estes refachos de xordeira son armas indispensables para loitar contra o heterosexismo. Ao escribir a historia adóitannos dicir que un sindicalista ou un antifascista era lesbiana e pregúntannos “por que dis iso?”. Non se dan conta de que con esa frase estorbamos ao heterosexismo que estamos a producir de forma continua. Con todo, comporteime con mesura, vendo que as mulleres dos anos 40-50 non utilizaban a palabra “lesbiana”. A linguaxe é inmenso, cínguenos, está en mans do sistema de opresión.

O carácter heterosexual, con todo, exponse sistematicamente.

Os heterosexuais tamén teñen que loitar contra a heteronormatividad. Téndese a mirar as relacións entre as persoas no estudo da historia. Aquí tamén se ten en conta a relación ditada pola norma, as relacións amorosas, afectivas, eróticas que teñen outra forma borráronse. Son contas privadas, ou se xulgan, ou non se mencionan. Hai que facer notar que o privado é político, porque a destrución desas matrices non se fixo.

Temos outras historias á marxe da historia oficial. Para os LGBT tamén é así, sabendo que durante moito tempo e aínda moitos seguen calando a súa?

Podería dicir que hai unha historia de LGBT. A relación co íntimo varía segundo as culturas. No que respecta a Francia, se aínda queda camiño por percorrer para expresarse. Pero tamén son os que fixeron as loitas e as redes para vivir a súa. Empezamos a ter noticias delas, empezan a saír do armario. É o resultado dun gran traballo de sensibilización. Tiven a oportunidade de axudar a Pierre Seel, que fixo público o seu testemuño sobre a homosexualidade. Furioso polas palabras homófobas, deu un paso para dar testemuño. Foi deportado por homosexualidade en 1941. Como estratexia de supervivencia, viviu nunha parella heterosexual. Necesítanse anos e un elemento liberador especial para dar o paso.

Algúns din que non se deportó a ninguén en Francia por ser homosexual.

É un asunto complexo. As voces sobre as sexualidades son complexas. Como dicía Foucault, todo é observado, hai normas, códigos, prohibicións... Durante a guerra as sexualidades poden ser traumáticas, xa que a violencia é múltiple. Exponse estratexias de supervivencia. Tamén hai tabús, vivencias que se queren esquecer ou gardar. Tamén está a pregunta sobre como facer a declaración. Ademais, eran realidades diferentes en función da nacionalidade e da situación política. Ao redor dun centenar de homes serían deportados pola súa homosexualidade. Outros foron perseguidos por ser homosexuais e deportados por outra razón.

En canto ás lesbianas, que sabemos?

Os Estados tiñan unha idea clara: non dicir nada de maneira que non existise. Austria castigou a homosexualidade feminina, os outros países non. Lesbiana fora perseguida por outras razóns: Por consideralo “asociativo”, “en nome da moralidade”, como incompatible cos valores familiares. A palabra “lesbiana” nunca aparecía, pero o mecanismo de represión estaba aí.

A moral é ampla e parcial.

Era unha represión espantosa, porque, seguindo unhas palabras, exercían unha presión terrible. Era unha muller heterosexual, casada, que partía na época, e os demais eran castigados. Estamos a escribir esa historia. Basicamente, estamos a recoller no espazo numérico Queer Code o que viviron as mulleres cisgenero e transgénero lesbianas na Segunda Guerra Mundial. Témolo difícil, porque moitas fontes de arquivo xa non existen e a maioría das testemuñas están mortos.