Perdín o fío da conversación cando un dos amigos lanzouno tranquilamente “os que estamos en decadencia”. Ás veces ocórreme. Póñome unha cara automática de atención e me encerro dentro de min mesmo, sen ningún propósito definido, indiferente á deriva do meu pensamento; nos demais, desgraciadamente cada vez máis, observo o xerme dunha columna de opinión ou dun artigo e, aínda que naquel momento fingo desasirse, continúo coa distancia duns poucos metros, onde me levo e como vou aproveitalo. Nesas ocasións, sospeito que, despois dun vertixinoso rodeo polos meus pensamentos, condúcenme a un lugar populoso e coñecido.

“Os que estamos en decadencia”, pregunteime enseguida –non ao meu interlocutor, para non interromper a súa actuación sen respecto– se eu estaba implicado neste plural inclusivo. Tiven que responderme enseguida, porque aínda que a intención do meu amigo fose outra, dificilmente atopariamos que non se lle aplicase esa frase, sobre todo si corrixiuse un pouco e dixese “os que estamos en decadencia”. Así que, sen ningunha dúbida, refírese a min. Ocorréronseme outras preguntas rápidas e simultáneas: refírese a min como persoa de certa idade, membro dunha época, dun xénero ou, digámoslo así, dun modo agonizante dunha lingua minoritaria e a piques de desaparecer.

Mirando ao meu ao redor, non vexo que non me traia o recordo da decadencia.

O decaimiento é o noso principal compoñente. Acumulámonos decadencias, unha dentro da outra encerrándonos mutuamente. Non podemos mirar ao mundo senón a través do filtro de decadencia. A decadencia dun individuo pode ser calculada de moitas maneiras, e resulta difícil determinar cal é máis real. Decaimiento biolóxico, celular: a partir do momento en que o corpo comeza a perder eficacia para manter os seus xenes noutros corpos. A percepción do declive intelectual, social, cultural ou mesmo lingüístico é unha ilusión, unha proxección, e gastamos a maior parte das nosas enerxías en contra delas, sabendo que, no fondo, aínda que non disipadas, a consecuencia sería a mesma.

Si non lembro mal –aínda que o máis habitual é lembrar mal–, Xabier Montoia dixo unha vez que o verdadeiro compromiso da literatura é que todos imos morrer, é traer diante dos ollos ao lector. A reflexión pode aplicarse a outras artes. Outro poeta, Philip Larkin, de quen falarei de memoria e, por tanto, de maneira pouco fidedigna, estrañábase de que a xente fóra aos hospitais ou vise unha ambulancia e non puxésese a gritar na rúa, senón que se dese conta do verdadeiro argumento da vida, o único. Pero afinamos durante séculos os medios para poder ignorar até o último momento (un deles proxectando a ameaza nun espazo humano máis amplo fóra de nós). As confesións ocasionais da decadencia son algúns dos poucos testemuños que deixamos escapar. Por iso perdín o fío da conversación, non porque sexa unha persoa desatendida ou un soñador, ou porque teño que buscar a forraxe para este artigo de opinión ou para outro, en calquera momento e desde calquera diálogo, senón porque vivimos no fondo un momento único e particular, aínda que a maioría preferiu non prestarnos atención: recoñecémonos mutuamente que estamos no camiño de deixar de ser celulares, autobiográficos, sociais ou culturais, pero a conversación serviunos para consolar, e para mellorar o mundo, e para uns e outros, e outros.