Ibon Sarasola recolle a frase “Belarria dá gramatika” do tradutor Josu Zabaleta no inicio do libro Bitakora, como anunciador da seguinte tese: “Lendo aos bos autores actuais que escriben co oído, conseguirá que un escritor sexa un bo escritor, é dicir, que sexa o oído dun bo escritor. E será a auténtica gramática do eúscaro actual a que recolla a gramática que seguen estes bos escritores”. Segundo o dicionario que deixou a Real Academia da Lingua Vasca-Euskaltzaindia, a academia do eúscaro está formada por eses escritores de boa orella. Entre os falecidos destaca o nome de Koldo Mitxelena, mentres que nas últimas ocasións atópanse autores como Anjel Lertxundi, Bernardo Atxaga e Iñaki Segurola, entre outros.

Un deles, o de Asteasu, acaba de pór en valor unha obra que pode axudar a converterse nun escritor de boa escoita: A vida de Pello Errota que Hauspoa publicou en eúscaro unificado a conta da súa filla. Parecíalle que había poucas leccións como esta de aprender a escribir ben. Nos últimos días realicei varias inmersións en Internet na obra Auspo sen H, aproveitando que todos os libros publicados por Antonio Zabala están dispoñibles na rede. E moitas veces lembrei o que dixo Atxaga. De feito, tomar algunhas pasaxes de aquí e de alá, incluídas as presentacións do tolosarra, é un aire fresco para o lector. Non sei si o escritor sacará algún proveito diso; o lector, sen dúbida, si, sobre todo, as orellas do lector. O que prefira outras paraxes á carta, sentirá a gusto e a gusto nestas historias.

Como falamos de oídos, poderiamos falar de música e comparala coa literatura. A partitura é a gramática da música, xa que debulla todas as normas que hai que cumprir: o ton, a duración das notas, os silencios, cómalas, as repeticións… Aínda que todo estea devandito, falta o máis importante: a graza, a cor, o sentimento, a alma, o brillo. E onde se aprende iso, quen pode ensinalo? O director do noso coro fai estas preguntas retóricas, desesperado, ao converter a deliciosa melodía de Mozart ou de Bach nunha canción rouca.

Chego ao final do artigo e entrei en YouTube para escoitar o Canon de Pachelbel, pensando que podería axudar a completar estas liñas. Que traballo hai detrás diso? Dun par de horas ou dun ano? Nin idea. O que pasa é que esas notas simples e penetrantes que estou a ouvir sacódennos o interior, conmóvennos.

Iso chámase arte. É difícil dicir como se consegue a graza. Por sorte, e iso é o máis importante, está ao alcance de todos. Literatura e música. A un só clic, moitas veces.