No escrito que acordaron vostedes afirman que EHE está débil e apuntan tres razoes que inciden niso.

Azaitz García: Hai uns anos sentiamos unha gran preocupación en EHE, xa que en xeral o movemento popular e os modelos de militancia estaban a cambiar. Isto afectaba á EHE e as dinámicas que até entón desenvolvía apenas saían adiante. Por tanto, a consecución dos obxectivos era difícil. Esa era unha das razóns principais, a situación da propia VLE. Había menos grupos, o estilo da militancia cambiou.

A segunda era a situación da actividade cultural vasca. Representabamos o eúscaro sen norte. A terceira, o contexto político. Estas tres razóns principais leváronnos a reflexionar. Chegamos á conclusión de que tiñamos que facer unha profunda reflexión.

Os vosos principais símbolos foron a defensa e a demanda. Agora queren impulsar a colaboración entre as institucións e o mundo do eúscaro.

Urko Aierbe: EHE non negou a colaboración. Traballamos en colaboración con institucións que apostan pola normalización do eúscaro, como Udalbiltza e UEMA. Non tivemos unha actitude contraria ás institucións, senón contraria ás políticas que as institucións desenvolvían. Oposición, crítica ou denuncia.

A colaboración entre as institucións e a actividade cultural vasca é necesaria, é imprescindible, pero pomos dúas condicións claras. En primeiro lugar, as institucións deben traballar pola recuperación do eúscaro, e en segundo lugar, a colaboración debería ser honesta e leal. Como entendemos a honestidade e a lealdade? Do recoñecemento mutuo. Que as institucións recoñezan que teñen que actuar a favor do eúscaro, pero que o movemento popular tamén o ten. Moitas veces non se nos permite. Ademais, por que non imos pensar e deseñar conxuntamente políticas lingüísticas e compartir capacidades de decisión?

O exemplo do modelo que non queremos para nós é o Día do Eúscaro do 3 de decembro do ano pasado. O documento foi elaborado polas institucións e acudiron aos axentes para preguntarlles se iamos adherirnos ou non. Non se podía cambiar nin unha coma.

Son compatibles a desobediencia e o traballo en común?

Bah! Aierbe: Para nós é normal. Utilizaremos unha ou outra ferramenta en función da política lingüística que leven a cabo as institucións. Non criticamos aos partidos por ser talles ou por ser as institucións dun ou outra cor, senón polas políticas que levan a cabo. As institucións deben manifestar vontade, o camiño para construír pontes.
A. Gartzia: Neste momento centrámonos na construción de pontes. Temos que ter unha páxina en branco para colaborar, entre todos, para buscar consensos. Este pobo non ten un marco xurídico propio, depende de dous estados, e gustaríanos que as institucións adoptasen un comportamento desobediente algún día. Nese camiño queremos situar á cultura vasca, á acción política e ás institucións.
Bah! Aierbe: Non estamos a falar só de EHE, estamos a falar de eúscaro. En 1998 e 2004 asinouse un acordo entre os diferentes axentes políticos e sociais no que estaba presente a actividade cultural vasca. sentaron ante o papel branco. Ambas as experiencias quedaron no camiño. Non saír adiante non significa que a ferramenta fose inadecuada. Na nosa opinión, hoxe en día hai condicións para tentar por terceira vez en Euskal Herria. Sentémonos xunto a partidos, institucións e axentes sociais, poñamos obxectivos, acordemos medidas, deámoslle un novo impulso.

Cal é o papel do Consello neste contexto?

A. Gartzia: Tal e como tivo antes, agora tamén ten un gran peso. É certo que o mundo do eúscaro na súa totalidade vai perdendo dirección, pero creemos que o Consello uniu o eúscaro dentro dun liderado político. Seguindo o protocolo de Garantía de Dereitos Lingüísticos, temos moito traballo por facer e parécenos unha ferramenta moi interesante. O Consello traballou moito na elaboración do protocolo. O Consello ten que ser unha ferramenta moi poderosa para lograr o acordo que nós e nós expomos na unificación do eúscaro.

É un gran cambio o que fixo EHE?

Bah! Aierbe: Pensamos que non fixemos tanto cambio. Como traiamos as nosas lecturas á acción, cando fixemos denuncias e reivindicacións, a xente, mirando desde fóra, facía a seguinte lectura: EHE leva unha política contraria ás políticas lingüísticas das institucións. Pero a nosa lectura era: cal é o marco xurídico-político que regula a situación do eúscaro? É apropiado? Cremos que non, pois o denunciaremos. Seguiremos polo mesmo camiño que nas últimas décadas ou imos seguir outros camiños en colaboración? Estamos a desexar que as institucións leven a cabo políticas lingüísticas axeitadas. Aplaudiriámolos.
A. Gartzia: Máis que novidades, houbo actualizacións en canto á forma e o contido. En canto á forma, estamos satisfeitos porque partimos da autocrítica. Na elaboración do documento participou moita xente, e ademais, todos os euskaltzales de fóra de EHE tiveron a oportunidade de participar tanto a través das asembleas como mediante os cuestionarios. En canto aos contidos, a innovación é que os trouxemos a un documento. EHE ten unha longa historia, dixo moitas cousas, escribiu, pero a crise e a situación que vivimos nos últimos anos probablemente levounos ao silencio, a non estar na rúa, as dinámicas foron máis modestas. Agora todo isto está escrito no documento e tentamos que chegue ao maior número de xente posible. É unha actualización, pero non é unha revolución innovadora a que puxemos encima da mesa. Está escrito no marco das opcións político-xurídicas actuais.

O 18 de marzo celebraredes en Arrasate o Euskaraz Bizi Eguna. Hai uns anos era o Día dos Dereitos Lingüísticos.

A. Gartzia: Aínda temos que estar a denunciar as vulneracións dos dereitos lingüísticos, non podemos esquecelo. É verdade, tivemos unha evolución e hai uns anos dixemos que era o momento de vivir en eúscaro. Que tiñamos que levar á práctica a opción de vivir en eúscaro. Levamos oito anos organizando Euskaraz Bizi Egunak. Este ano temos dúas peculiaridades: por unha banda, difundir as conclusións da reflexión, e por outro, reivindicar que queremos pór o eúscaro na liña da ganancia, que realmente imos vivir en eúscaro, que imos a euskaldunizar este pobo.