O Colexio Vasco é o nome que demos os medios de comunicación en eúscaro. O que ten nome tívoo. É dicir, a personalidade. Identidade propia. En Iparralde xurdiu o pasado século sen o nacionalismo vasco, hoxe non habería institucións propias. Con todo, a súa constitución foi a que máis dúbidas e desconfianza xerou entre os abertzales. Doutra banda, baixo o nome de “a dúbida democrática”, están os opostos á institución, os que traballan na liña do jacobinismo que atravesa todos os partidos franceses.

A primeira asemblea oficial da Mancomunidade Única de Iparralde tivo lugar o pasado 23 de xaneiro. Para levar a cabo a Asemblea, os membros da dirección da organización víronse obrigados a chegar a acordos básicos en materia de Gobernanza e Fiscalidade. Con todo, os opositores ao Colexio xa interpuxeran un terceiro recurso para impedir a creación da institución. Así mesmo, confirmou que o Colexio Vasco de Fútbol asumiría a competencia de política lingüística e cultural, a petición da Confederación Vasca e da Real Academia da Lingua Vasca-Euskaltzaindia.

O seu presidente é Jean-René Etchegaray. Político centrista e membro de Batera. Fai súas as reivindicacións dos abertzales. Seguramente, os jacobinistas franceses e os nacionalistas vascos comparten esta opinión: Si o alcalde de Baiona (Etchegaray) non se implicou no proxecto, a situación política actual en Iparralde sería diferente. A creación da Mancomunidade Única de Iparralde suscitou moitas preguntas nos tertulios políticos, tanto por unha banda como por outro. Etchegaray representa o centro da política. Unha destas preguntas é: é posible a compatibilidade entre o nacionalismo e o jacobinismo?

O Colexio Vasco deu o primeiro paso: o coñecemento. O mesmo día, o lehendakari presentou o solo para dar cumprimento ás reivindicacións históricas das institucións vascas. Os cinco puntos básicos de partida son os seguintes: 1. A estrutura interurbana. Estea constituída de forma proporcional á poboación e aos representantes de todos os pobos. 2º Competencias. Recolleu as competencias dos dez colexios públicos até a data: urbanismo, transporte interurbano, ordenación de residuos... 3. Orzamento. Ten o mesmo diñeiro que os dez colexios do pasado. A medida que se vaian desenvolvendo máis áreas, conseguirá máis competencias e aumentará o orzamento. 4. Territorialidad. Non ten competencias propias, pero representa por primeira vez na historia a Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa. 5. Evolución: o Colexio ten, como se ve, poucas competencias. É dicir, está lonxe de ter as competencias necesarias para construír unha institución autónoma. A súa capacidade desenvolverase en función da evolución da organización. A capacidade dependerá da correlación de forzas dos representantes políticos da institución e do impulso da cidadanía.

A lei NOTRe posibilitou a Mancomunidade Única de Iparralde, pero de momento non hai máis que solo para construíla. Debe percorrer o camiño no marco do dereito francés. As reivindicacións históricas dos abertzales non teñen cabida na nova institución de facto. Os axentes políticos locais, cos partidos á cabeza, obrigarán á legalidade francesa en función dos consensos que vaian conseguir. Por exemplo, no Hexágono a lingua non ten carácter oficial, polo que o eúscaro tampouco o ten. Na primeira asemblea, o candidato electo de Hendaia (EH Bai), Iker Elizalde, pediu utilizar o eúscaro e o francés. O electo de Bokale, Francis González, rexeitou a petición, dicindo en voz alta: “Estamos en Francia”. O electo de Angelu Guy Mondorge confirmou a súa afirmación, valorando o gascón a nivel do eúscaro. Etchegaray resolveu todas as dúbidas: “A miña fronteira é o dereito francés”. O membro do movemento Batera e avogado, ademais de coñecer ben a lei, distingue entre desexo e realidade. Asume a cooficialidad do eúscaro, pero quere asegurar a estabilidade da nova institución. Por tanto, o eúscaro non ten cabida na actividade da institución. As actas da institución, por exemplo, non se recibirán en eúscaro.

O 14 de febreiro déronse a coñecer os nomes dos membros da Comisión Executiva do Colexio. A afinidade colexial caracterízase pola pluralidade da representación dos cargos electos, pero a presenza dos representantes do centro dereita é maioritaria na comisión. En xeral, os representantes da coalición EH Bai e Lles Républicains contan co maior número de escanos, con catro representantes cada un. PSN, UDI, MoDem e PNV, un cada un. A identificación ideolóxica é evidente. Na práctica, con todo, a maioría dos electos foron e seguen sendo elixidos sen as súas siglas. Entre os procesados están Alain Iriart, alcalde de Biarritz, Peio Claverie, alcalde de Biarritz, e Daniel Olzomendi, alcalde de Izpura, alcalde de Bilbao. No entanto, tamén existen en Angelu os alcaldes de Claude Olive, o presidente de Euskal Sebastián-Aturri Hirigunea, Emmanuel Alzuri e o mencionado Francis González. As designacións realizáronse dentro da lóxica da correlación de forzas, pero non é lóxico que estas últimas estean entre as que interpuxeron os tres recursos contra a institución.

O presidente do Colexio, Etchegaray, caracterizouse polo seu “acordo e equilibrio”. Entre os nomeados, Beñat Arrabitena deu algo que dicir. É membro do PNV, alcalde de Arrosa e presidente da mancomunidade de municipios de Garazi-Baigorri (Iparralde). É vicepresidente da nova Mancomunidade e responsable da política lingüística do Goberno vasco. O parlamentario da esquerda abertzale e euskaltzale foi sorprendido pola designación de lehendakari no Parlamento Vasco. Beñat Arrabit recoñeceu que el tampouco esperaba o nomeamento. Así mesmo, manifesta que non conta con medios novos para desenvolver o departamento de idiomas. Por exemplo, indicou que a primeira tarefa é fusionar o Organismo Público da Lingua Vasca (EPP) no Colexio Vasco. Non hai nada novo no punto de partida. A noticia máis significativa que se coñeceu en torno ao Colexio foi a simbólica. O 2 de febreiro, Etchegaray –antes de ser nomeado oficialmente– e o lehendakari do Goberno Vasco, Iñigo Urkullu, reuníronse en Baiona. Anunciouse a creación dun grupo de traballo para definir o carácter das relacións entre as dúas institucións.

Número de cabezas diversas. Con todo, se atendemos á reivindicación histórica da condición política de Iparralde, non se afasta tanto da evolución dos outros dous territorios, a CAV e a Comunidade Foral de Navarra. Os axentes políticos pioneiros no país promoven reivindicacións “máis aló da legalidade” dos estados e os propietarios da “lei” adaptan as súas reivindicacións en función da conxuntura política. Do mesmo xeito que en Navarra, aínda que o PNV é unha minoría nacionalista, en Iparralde tamén o PNV deu o seu primeiro paso na creación da primeira institución histórica. Este carácter ten nome e apelidos: posibilismo político.