Artzamendi, Xoldokogaña, Suhalmendi, Mondarrain… A empresa francesa Sudmine, dedicada á minería, coñece ben os montes de Lapurdi. Podemos atopar unha descrición detallada tanto do subsolo como da superficie nos seus documentos oficiais. A razón? Fame de ouro, por estar a contemplar a zona entre Sara e Kanbo.

En 2015, Sudmin solicitou ao Estado francés un permiso para buscar ouro nunha zona de 126 quilómetros cadrados, o que supón unha exclusividade. Si a noticia que se produciu entre os cidadáns e os electos primeiro sorprendera, ao pouco tempo a cólera e a inquietude apoderáronse del. O “sinsentido” do proxecto manifestouse o 11 de febreiro en Ezpeleta: “Unha tonelada de terra destruída para tres ou catro gramos de ouro. Que nos quedará dese subsolo que foi escavado? Por unha banda, un buraco e polo outro os residuos; as zonas perdidas para sempre, que non poden ser aproveitadas para o cultivo”.

Ainhoa, Kanbo, Ezpeleta, Jatsu, Haltsu, Itsasu, Larresoro, Senpere, Sara, Zuraide e Uztaritze son as outras cinco persoas que obtiveron máis emoción no programa. A solicitude de autorización realizouse sen informar aos residentes sobre o proxecto. “Ninguén se decatou, actuaron con astucia, non lle nomearon a ninguén”, afirma Panpi Olaizola, agricultor da leira Belazkabieta de Ezpeleta. A noticia volveu de esguello: O grupo ecoloxista bretón Douar Didoull informou diso á asociación CADE, que traballa pola protección do medio ambiente. En concreto, foron afectados por un proxecto mineiro exposto en segredo tamén en Bretaña, que se dedicou a mirar con atención ao sector.

Máis tarde, en abril, coñecerase a resposta do Ministerio de Economía de Francia. Entre tanto, os residentes tiñan a oportunidade de facer ouvir a súa opinión na consulta pública que levou a cabo entre o 30 de xaneiro e o 17 de febreiro. Tamén nesta fase, a astucia da empresa queixouse de que Martine Bouchet, membro da asociación CADE: “Sudmin non nos informou de que a consulta está aí, nin a nós nin a ninguén”. Con todo, utilizaron ese tempo tan reducido para mostrar a súa oposición. Bouchet di que é “un tema urxente”, xa que o permiso de procura leva o de explotación.

Autorización con explotación

Se o ministro de Economía di que si, a empresa ten dereito á explotación. O código mineiro francés inclúe esta facultade. En definitiva, os ecoloxistas de Francia e Iparralde lamentan que a lexislación vai en favor da industria mineira.

A través de reunións públicas, dunha demanda que supera as 4.400 firmas, de concentracións e de manifestacións, a oposición atópase na rúa. Tamén desde o ámbito dos electos escóitase un non rotundo: os alcaldes de todos os pobos húngaros con fins mineiros, o presidente do Colexio Vasco, o consello rexional de Nova Aquitania, varios parlamentarios, o ministro de Agricultura e o ministro de Medio Ambiente, todos están en contra. “Estou en contra, porque poría patas para arriba o noso medio ambiente e a nosa economía”, di a deputada Sylviane Alaux. Acaba de pedir unha cita ao ministro de Economía: "Hai que falar ao ministro de Economía a través de cifras. Fixen os cálculos e direille claramente: Poríanse en risco 763 empregos”.

A causa da indignación é a contaminación que xeraría a mina de ouro e a deterioración do sector agrario. Martine Bouchet di que a contaminación sería “inevitable”. Porque movendo a terra libéranse sustancias arsénicas, minerais ácidos e similares. Si tratásese dunha mina descuberta, seguindo o curso da choiva, a contaminación estenderíase por terras e augas: “Todo o perímetro ao redor da mina está ameazado, capas de auga subterránea, ríos Errobi e Urdazuri...”.

Sudmin publicou unha mensaxe diferente. Trataríase dunha fosa de ouro “de pequeno tamaño”, na que o ouro se podería obter “facilmente” grazas a “unhas sinxelas prácticas mecánicas”, tendo un “efecto débil” sobre o medio ambiente. Todo iso, asegurándose mediante un proxecto “semi-industrial e participativo”.

Xogos para limpar a imaxe

O informe elaborado pola oficina de investigación Géoplusenvironnement tamén asegura que os impactos sobre a auga, o aire e o medio ambiente serían “moi débiles”. Pero se nos fixamos na composición desta oficina, presentada como independente, podemos observar que ten como director a Christian Vallier, presidente tamén da empresa Sudmine.

Teñen debuxada unha procura de tres fases. Durante o primeiro ano realizaríanse investigacións sen perforacións (estudo de antigas minas, estudo da auga, etc.). Si obtivésense resultados positivos, volveríanse a estudar as rocas durante seis meses máis, e posteriormente, si atopásense restos de ouro interesantes, realizaríanse estudos máis exhaustivos e fungxible. Din que as dúas primeiras fases non terán ningún impacto sobre o medio ambiente. “Adquiriron e remodelado o noso vocabulario. É unha falsidade, unha mina dura entre tres e dez anos, non pode ser duradeira, mentres que os refugallos si!”, dixo Martine Bouchet.

A pesar de que Sudmin dixo que só será a explotación do ouro de segunda categoría -tanto en terra como en auga-, os rivais temen que tamén o sexan os de primeira, que están dentro das rocas. En concreto, porque nun informe oficial de Sudmina teñen escrito: “Posteriormente, Sudmin podería consultar a renovación da licenza ou a ampliación da zona para centrarse nos sinais sobre o ouro de primeira orde”. Se así fóra, intensificaríase a destrución do medio ambiente, xa que a explotación do ouro dentro da roca é moito máis contaxiosa.

Centos de granxas en perigo

“A terra e a auga non só amólannos, senón que nos danan a imaxe de respecto ao medio ambiente”, enfurece Panpi Olaizola. A pesar de non ter un número exacto, a mina vai conmocionar por centos ", e probablemente a unhas 500 granxas". Por iso, un gran número de axentes do sector agrario móstranse en desacordo: A estrutura da saga Ossau Irati, o sindicato de produtores de Biperla de Ezpeleta, a asociación Xapata formada por produtores de cereixa de Itsasu, a Cámara de Agricultura do País Vasco, o sindicato ELB, a Asociación da Terra de Mañá dedicada ao cultivo ecolóxico, as marcas de orixe Idoki, etc. A zona mineira é case toda a zona que serve para a marca de orixe Biperra de Ezpeleta, cun total de 200 produtores. Din que sería o “desastre” desta produción, que é un sector produtivo da economía local.

Entre outras preocupacións tamén están a expropiación de terras. Que requiran autorización dos propietarios para a fase de investigación, non para a explotación. En concreto, se os terreos pertencen ao Estado, poderán ocupalos sen o consentimento dos seus propietarios.

Fomento das minas

Bouchet dixo que este novo plan debe situarse entre os obxectivos marcados polo Goberno francés e que busca reorientar a economía. É dicir, en 2012 o entón ministro de Economía do Montebourg, Arnaud, presentou a necesidade dun desenvolvemento da explotación mineira. O que ratificou en 2016 o ministro de Economía, Emmanuel Macron: “Se queremos reducir a nosa dependencia, necesitamos unha estratexia mineira; teño a seguridade de que é posible unha actividade mineira que respecte as normas medioambientais”.

A reforma do código mineiro foi presentada en xaneiro no Parlamento co obxectivo de rimar o reto da protección do medio ambiente. A pesar de coincidir co obxectivo, os ecoloxistas viron con malos ollos a proposta de texto. Entre outras cousas, porque o dereito a explotar co permiso que leva a exclusividade de procura é case automático tamén no novo código.

Nos últimos anos, o Goberno francés ha repartido unha serie de permisos para a procura de ouro. Con todo, a día de hoxe xa non hai máis minas de ouro, xa que a última foi en 2004. Atopábase na localidade de Salsigne, unha das zonas máis contaminadas de Francia.