Naciches no interior do estado de Nova York, lonxe da cidade.

De pequeno tiven moi pouca relación coa gran cidade, só unha excursión coa escola. Estudei lingua e literatura española no pobo de Postdam, aínda máis afastado, e en 1972 estudei en Madrid. A verdade é que aprendín a vivir en Madrid na cidade de Nova York.

Interesouche a poesía desde moza?

Naquela época lera a obra de Lorca, pero non tiña intención de ser poeta. Escribía poemas para os meus amigos e para a miña familia. Na Universidade Complutense tivemos un profesor moi especial, o poeta Carlos Bousoño. Dábanos clases de estética e era un tipo moi curioso, declamaba o poema de Lorca sobre os gardas civís para ensinarllo. Na súa teoría poética falaba da ruptura do sistema lóxico, dicía que a fonema “ou” en castelán tiña unha inmensa forza e eu aínda o creo. Unha vez ensineille a Bousoño un poema meu e díxome que me dedicase a outra cousa.

O primeiro contacto cos vascos tamén tivo lugar en Madrid.

Si, na universidade coñecemos a un donostiarra e a un bilbaíno, protexéronnos, ensináronnos a facer tortilla de pataca e a andar polas rúas da cidade sen ofender co paraugas… As virtudes do País Vasco! Tamén nos ensinaron a dicir “grazas” e ensináronnos algunhas cancións.

Pero en Euskal Herria viñeches en 1999.

Obtiven unha bolsa Amy Lowell para poetas americanos que pasa un ano no estranxeiro. Ao principio pensei en ir a Machu Picchu, pero alí había conflito e elixín Euskal Herria, sabendo que aquí había un cesamento do fogo e que o Museo Guggenheim acababa de abrir. Un curmán pequeno aconselloume o de Obaba, lino en inglés. Logo lin tamén A man alone, fun á páxina de copyright e vin que o Home estaba só. Coa intención de traducir esa frase perdinme no dicionario… Aprendín que a palabra “egoekoi” é selfish en terceira persoa –como son unha filla única son egoísta– e fortalecéulleme a curiosidade.

Chegaches aquí e empezaches a aprender eúscaro.

Inscribinme no euskaltegi da rúa do can de Bilbao e comecei a estudar. Dúas semanas antes de terminar a bolsa estudei o relativo e foime máis fácil seguir aprendendo a través de Internet, por e-mail e en contacto co euskaltegi de Santurtzi.

En 2002 coñeciches a Kirmen Uribe.

Sucedeu en febreiro, foi unha gran sorte; cando estaba no euskaltegi de Santurtzi, un profesor ensinoume un artigo. En xaneiro escribía unha columna por semana no Diario e, como ten letra plana, gustábame lela, sen ter que mirar o dicionario con frecuencia. Estiven en AEK a través da súa irmá e ela envioume a súa poesía por correo a Nova York. Tiña medo de que puidese traducir poesía en eúscaro... Estaba a escribir sobre Raymond Carver e tratei de traducir poemas ao inglés. Ao meu ao redor ensináronme e gustaron, a Kirmen tamén. Coñecémonos en agosto.

Sempre vén en febreiro e agosto?

Aquel mes de febreiro, cando estiven tan a gusto, non fun á axencia e acabóulleme a viaxe de regreso. A axencia propúxome, en concepto de indemnización, unha viaxe de ida e volta en agosto por 100 dólares. Desde entón fágoo todos os anos: Santa Águeda e Aste Nagusia. Aquí teño a oportunidade de vivir no meu arquipélago en eúscaro.

En 2003 recibiches a Kirmen e aos seus amigos.

En marzo chegaron a Nova York Kirmen e o grupo de músicos. Organizé lecturas en seis lugares: primeiro explicacións en inglés, para que a xente saiba o que lles vén e logo a función. En decembro dese mesmo ano sacaron Zahegia, txikiegia talvez para a feira de Durango e traducín todos os textos. Máis tarde, enviáronme unha mostra do libro PEN Translation Fund Bitartean heldu eskutik e déronme unha subvención para devolvelo.

Escribiches algunha vez un poema en eúscaro?

Si, en moitos idiomas publicouse un poema escrito por min en eúscaro para unha colección de poemas sobre New York, e para a colección Hatsaren poesia de Senpere escribo un poema todos os anos.

Estás preocupado polas vitorias de Trump.

É tan nauseabundo, tan reaccionario… Hai que subliñar que é o presidente da minoría. O Congreso terá que cambiar nas próximas eleccións polo menos dous anos para que se retire do mesmo mediante un impeachment e non como tal. Asómbrame a cantidade de xente que participou nas protestas contra el.

Como explicarías o seu triunfo?

Non quero recoñecer a influencia dos supremacistas brancos, pero é evidente que había tensións entre as cidades e os núcleos rurais. Trump, celebrity de televisión, xa tocara ao seu candidato. Alguén dixo que era anarquista. Non, non! Teño un punto de vista distópico neste tema, non é unha broma. Moitos sectores que fixeron a vista gorda están a darse conta da situación; se Trump leva catro anos no poder, creo que se vai a formar unha fronte antifascista. Nas cidades estamos a aprender a ter relacións máis estreitas cos nosos representantes demócratas.