Os refuxiados chegados de Siria non son os únicos que viven en Grecia nunha situación de precariedade que nin sequera pode salvarse. Nun centro de saúde de Atenas, con papel na porta do médico: “Superamos a barreira dos pacientes. Desculpen as molestias”. O antropólogo Panagiotis Grigoriou, afectado pola gripe, descifrou unha mensaxe inexplicable no blog de Greek Crise. En Grecia, todos os médicos teñen cotas, o número de pacientes que poden atender diariamente á Seguridade Social, como máximo entre 3 e 5, e todos os que cheguen despois –con independencia de que coticen ou non á Seguridade Social– teñen que pagar polo peto. Si non entraches na cota ou quedas sen médico ou paga. E máis de tres millóns de persoas viven sen o seguro grego, obrigadas a pagar calquera medicamento, médico ou operación.

Mentres esperaba a novas persoas na sala do doutor, Grigoriou viulle saír coa cara de angustia do seu antecesor. “Señora –díxolle o médico–, o sistema informático di que en marzo a Seguridade Social vaiche a expulsar”. “E que me vai a pasar entón? Estou no paro, doutor... A partir de marzo imos atopar a forma de ser atendidos por algún médico?”. “Síntoo, señora, ninguén máis que Deus sábeo”.

As protestas son continuas como Atenas nas rúas doutras cidades gregas, as axencias distribuíron as súas imaxes rechamantes, que non foron vistas polos europeos que viven o tempo con cousas máis importantes. Os agricultores sacaron a miles de tractores a estradas e autoestradas, as fotos mostran aos pastores loitando a paus cos policías. Os xubilados organizaron manifestacións pola rebaixada das pensións, ver xente maior envorcando o autobús da policía. Até os médicos do sistema sanitario público saíron á rúa, ata que os policías agarraron polo pescozo ao xefe dos médicos... Así miles.

As chamadas troika –a Comisión Europea, o Banco Central Europeo e o Fondo Monetario Internacional- son vítimas do terceiro Memorándum aplicado aos gregos. A pesar de que Syriza acababa de tomar o poder en referendo –Oxi!– houbo que tragar en versión aínda máis dura os plans de austeridade do xigante. Un ano e medio despois, como xa adiantaron moitos economistas intelixentes, Grecia chegou ao novo porto: a pesar do derrube da sociedade do benestar, o país non pode facer fronte ás débedas. As negociacións complicáronse e, de non chegar a un acordo para o 20 de febreiro, Grecia podería quedar fóra de Europa. Antes de que os ingleses inicien o Brexit, sucedeu o Grexit?

Coma se en 18 meses a historia levaría a Grecia de volta ao seu lugar de orixe, Alexis Tsipras di que non aceptará máis recortes –a troika pídelle que baixe máis as pensións aos anciáns e que aumente os impostos ás familias– e desde Berlín o ministro de finanzas, Wolfgang Schäuble, respondeu “ou si non Grexit”.

Hai sete anos que a débeda pública de Grecia estalou e as cousas non fixeron máis que empeorar. O Fondo Monetario Internacional (FMI) acaba de recoñecer publicamente que, a pesar de axústelos, aínda máis axustados, Grecia vai explotar baixo o peso da débeda grega. "A economía grega non vai poder crecer si non se soluciona o problema da débeda. (...) Para que o seu balance de débeda sexa sostible, non hai máis remedio que perdoar en gran medida as débedas a Grecia por parte dos acredores europeos”.

Os gregos están esgotados

O FMI xa fixera autocrítica en 2015, a pesar de que entón a levaba a cabo nun escrito interno. Nela dicíase que Grecia necesitaba un milagre para poder pagar a enorme débeda acumulada polos gobernos anteriores. A falta de milagre, o grupo de investigación do FMI propuña que os acredores perdoasen a débeda e non aumentasen a austeridade fiscal, o que permitiría ao país atraer investimentos de fóra e volver quentar a economía.

Foi Alemaña a que pechou a porta a esta posibilidade, sobre todo porque os seus votantes non a aceptarían. Bloomberg, referencia na prensa económica, escribiu : “A agonía non cesará si o FMI non obriga á reparación. O FMI e os depositarios de diñeiro –os europeos e os norteamericanos– cometeron pecados e erros orixinais e logo mantivéronos. Agora non basta con dicir ‘mea culpa’: a verdadeira responsabilidade esixe aos accionistas do FMI que asuman honestamente as perdas reais. É dicir, perdoar as débedas que Grecia ten co FMI e deixar a gregos e europeos buscando a solución a esta desorde”.

Os principais mandatarios europeos non son da mesma opinión, senón que todos van no ronsel da agresiva actitude que Wolfgang Schäuble marcou nestes anos desde Alemaña. Agora, ademais, vendo o vento que invadiu a extrema dereita en Europa, Schäuble pode dicir con orgullo que a táctica de pagar as súas débedas aos holandeses gregos dá bos froitos á dereita alemá, crendo que consegue pechar o camiño á ultradereita AfD.

Con Alemaña nesa posición tan violenta, e coa Troika reclamando máis recortes en xaneiro, como entender que Tsipras non vai aceptar nin un recorte máis? Lembrando a película de verán de 2015, podería pensarse que levándose o xogo até o límite estas semanas trata de abrandar ao seu rival... ao final de aceptar as partes principais do novo trato. Esa é unha posibilidade.

Outra cousa é que o Goberno de Syriza dedíquese de verdade á hipótese de Grexit. Moitos cidadáns xa se renderon ás súas esperanzas con Europa: Segundo unha enquisa da empresa de estudos Alco, a maioría dos enquisados cre que foi equivocado abandonar o drakma e aceptar o euro en varias comunidades autónomas. As personalidades gregas tamén están a empuxar a Tsipras a que abandone a Unión Europea e negocie directamente cos acredores as débedas acumuladas no país.

Yanis Varoufakis pediu á primeira ministra de Estados Unidos, Efimerida ton Syntakton, que declare a quebra e inicie as negociacións desde cero: “A preparación destes dous apartados é a única maneira de evitar que Tsipras non teña que volver retroceder a curto prazo e que Schäuble leve a cabo o seu plan a longo prazo”. Desconfía doutros políticos máis moderados que prometeron desde Europa tentar mellorar as cousas: “Eses señores saben como mentir ou mentir cando non están a cumprir as súas promesas”.

Un terzo dos gregos viven da pobreza, o paro alcanza o 23%, a emigración é brutal e o Estado non é só un nome. Ao mesmo tempo, alén da fronteira, vese a Turquía mostrando forzas, militares turcos manobrando nas proximidades das illas gregas. Entre os gregos tamén conta as ameazas do Exército turco. Europa tamén se dará conta.