A Nerea Segura e Nerea Ojuel xórdenlles as maiores dificultades da vida diaria cando comen algo fóra de casa. Ambos son celíacos, é dicir, ambos teñen intolerancia permanente ao gluten. “Din que en moitos sitios teñen pratos ou pintxos sen gluten, pero non adoita ser unha gran oferta. Si os meus amigos dinme de súpeto que coman na rúa, xorden problemas, porque teño que ter moito coidado co que como”, subliñou Segura. Tamén é dietista e explícanos que ao comer algo con gluten, os celíacos poden ter dúas reaccións: Por unha banda, os que teñen síntomas e por outro, os que non o teñen, 7 de cada 8 pertencen a este grupo. “As persoas que teñen síntomas saberán facilmente que comeron gluten, en canto prodúzase a dixestión, mentres que as asintomáticas non o fan, pero a lesión faralles exactamente igual”.

Ojuel explícanos que nestes casos, en 30 minutos, el decátase, porque ten síntomas. Os síntomas máis frecuentes son a diarrea e a náusea. Ambos remarcaron que nos últimos anos a oferta de restaurantes aumentou considerablemente, o que lles facilitou todo moito. “Fai 10 anos, cando dicía que era celíaco, tiña que dar máis explicacións, agora, moitas veces, saben o que é e, por tanto, que ofrecer”, di Ojuel. Ambos opinan que a formación en restaurantes e bares de Euskal Herria é cada vez maior, a pesar de que en numerosas ocasións véselles coxo.

Hai un cociñeiro que coñece ben o tema, como é o caso de Juani Paniagua. Experiencias similares fixeron que cando fai 6 anos abrise o restaurante Orobione en Lazkao (Gipuzkoa), desde o principio tivo claro que ía ter a oferta suficiente para os celíacos no restaurante como para o resto. “4 anos antes diagnosticáronme celiaquía. Vendo a dificultade que tiña para comer na rúa, tíveno moi claro. Saín cos meus amigos ou coa miña familia e non podía ir a calquera sitio por medo a contaminar”. Todo o fai no propio restaurante e, por exemplo, prepara croquetas sen gluten e que xa teñen. Todas as salsas que utiliza son tamén sen gluten. “A xente queda asombrada porque aquí atopa de todo”.

Sempre traballou en hostalaría e espera que as cousas cambien nos últimos anos: “Traballei en sitios moi bos e enfadeime moito con este tema. Vénme á cabeza unha anécdota, cando vin que estaba a traballar nunha voda nun restaurante moi coñecido de San Sebastián, cando lle dixen á cociñeira que había risco de contaxio dunha persoa celíaca, e respondeume que nas vodas a xente non fai caso aos réximes. Fun ver ao celíaco e díxenlle que falase comigo antes de comer nada”. Nos últimos días estivo en Madrid e cando lle preguntaron si tiñan menú para celíacos contestaron: “Ah, si, que é o que non podiades comer?”. Cre que hai falta de conciencia e interese. “Para min poden preparar unha comida sen gluten, pero non é só iso, para min si antes de facer patacas fritas han fritado algo con gluten nese lugar, contamínanme”. Insiste en que hai que limpalo todo de antemán, hai que ter moito coidado coa contaminación cruzada e a el dálle un medo tremendo o que se fai nas cociñas.

Unha dieta de moda para moitos, imprescindible para o celíaco

Cada vez hai máis produtos sen gluten. Tamén se puxeron de moda as dietas sen gluten, como medio fácil de adelgazar. Pero a dietista Segura explícanos que iso non é así. “É unha bobada. Os actores de Hollywood empezaron a comer así, argumentando que comer sen gluten adelgazaba, e esa idea estendeuse”. Explicounos como comen en Estados Unidos, o papel que teñen as pizzas e as hamburguesas na súa dieta, e que tendo en conta que non se poden comer na dieta celíaca, pode ser un acicate, en definitiva, porque lévache a comer máis verduras. Pola contra, os cambios na nosa contorna non son beneficiosos para o dietista. “Si cambiamos o pan común por un pan sen gluten, por exemplo, veremos que os produtos celíacos son nutricionalmente moito peores, teñen máis graxa, máis cantidade de azucre, polo que non é a mellor vía para adelgazar”.

Os celíacos teñen máis problemas cos alimentos tratados, polo que se tratan de evitalos, xa que a presenza de gluten nos alimentos procesados é frecuente. O gluten tamén se utiliza nalgúns produtos para potenciar os sabores. O fillo de Bea Manzanares, Aiur, de dezanove meses, é natural de Celia. As probas realizadas nos últimos catro meses levaron á conclusión de que a morte é inevitable. Agora serán eles os que se fan as probas para saber si, como o seu fillo, son celíacos o resto da familia. Aínda que o máis habitual é que os síntomas aparezan na infancia, hai quen pasan case toda a súa vida sen síntomas e maniféstanse na vellez. Manzanares, que acaba de penetrarse no mundo celíaco, mostrouse especialmente sorprendido polo prezo da comida celíaca.

Tres ou catro veces máis caro

“É moi caro. Especialmente o pan. Si o pan de Bimbo costa un euro, costa uns 4 sen gluten, e adoita ser menor si o primeiro ten 1 kg, o segundo ten só 400gr”, explica Manzanares. Engade que comprar pan sen gluten é un problema porque non atopan pan fresco.

Todos eles destacaron que na maioría dos supermercados pódense atopar alimentos sen gluten. Cada vez hai máis produtos no mercado, e aínda que é caro, o dietista Segura cre que tomou o camiño da normalidade. En canto ao prezo, Ojuel explícanos que o feito de ser celíaco na compra dun mes pode supor gastar máis de cen euros. Segundo os datos dos que se dispón, o gasto medio anual por alimentos sitúase en 1.200 euros máis. “Sempre tes que estar a mirar que comprar e que non comprar”, engadiu Ojuel.

Actualmente, segundo a normativa europea, nos produtos con gluten debe figurar na súa etiqueta. Iso supuxo un paso máis para os celíacos nas palabras de Segura. “Desde o principio sabe si ten gluten ou non, obrigáronlles a explicalo claramente na etiqueta e iso axúdanos moito”. Engade que o gluten úsase en moitos produtos, xa que é un estabilizador que pode estar presente en conservantes, colorantes ou espesantes, por exemplo. En canto ás etiquetas con código de rexistro, tamén nos fixo unha advertencia: “Ás veces poden ter gluten, hai que ter coidado con iso”. En canto aos prezos, engadiu que as galletas e as pastas son as máis caras e, ao seu xuízo, ao deixalas de comprar conseguirían baixar o orzamento da cesta, é partidario de facer ese esforzo.

Luces e sombras de etiquetas

O cociñeiro Paniagua di que hai que mirar ben as etiquetas. Os produtos que máis confianza lle outorgan son os que teñen o selo de FACE. É dicir, están supervisados pola Asociación Española de Celíacos. No caso dos que teñen un raio sobre o trigo, os autores din que é sen gluten, pero as asociacións non se supervisan. E por último, hai quen din que non teñen trigo e que non deberían ter gluten por si mesmos, pero que poden telo. Son a principal fonte de problemas para os celíacos. “Aínda que o produto non contén gluten, no lugar onde o envasan, por exemplo, poden envasar produtos que xa teñen gluten, polo que o produto pode estar contaminado”. É probable que a influencia disto nótese pouco despois por parte de moitos celíacos; Paniagua explícanos que el tería náuseas, convulsións e diarrea a continuación.

Doutra banda, sorprendémonos/sorprendémosnos de que a dietista Segura, ultimamente, debido á moda, en moitos produtos de supermercados “sen gluten”, mesmo nos que non hai que explicar. “Vin botellas de auga e/ou aceite con esa etiqueta, e está claro que non teñen gluten porque nunca o tiveron”. A moda tamén beneficiou aos celíacos, xa que as etiquetas son máis claras e a información cambiou moito nos últimos anos. “Eu fai 10 anos tiña que andar cun libro para saber que comer e que non, nos últimos anos, a medida que aumenta o número de persoas diagnosticadas, todos atopamos máis fácil a información”, engadiu Ojuel.

Ela foi diagnosticada con preto dun ano, pero a duras penas estivo dúas veces “a piques de ir ao outro mundo”, aí tamén vimos o cambio en palabras do protagonista. A época na que Ojuel pasou ingresado non tivo nada que ver co diagnóstico do fillo de Manzanares. Con todo, este último lembrounos que ao principio a nai foi considerada histérica polo médico e debido ao seu pesadez conseguiron realizar unha análise de sangue ao seu fillo.

A materia que introduce o celíaco desde o primeiro momento é que hai que ser “pesado” para evitar problemas; aprender a vivir nunha loita constante.