Como e cando tiveches a oportunidade de ir a Lesbos?

To Kyma. Rescat ao mar Egeu (To Kyma. Rescate no mar Exeo) foi o documental que me propuxo o director adxunto, David Fontseca. Pareceume unha gran oportunidade, porque o que sucedía en Lesbos naquela época seguía sendo un segredo, e, por suposto, foi un achado terrible.

Que atopaches ao chegar alí?

Lin moito do que pasaba antes de irme. Fixen unha especie de inmersión. Lembro un número especial que sacou a revista Time sobre Lesbos. Pero cando cheguei alí foi terrible. As fotos e as palabras quedan curtos ao vivir a súa crueldade. Cando volvín, a miña dieta mediática cambiou radicalmente. Perdín totalmente o interese pola actualidade política de Cataluña e aínda non o recuperei.

Até que punto o contexto cambiou neste ano?

O maior cambio produciuse no acordo alcanzado en marzo entre a Unión Europea e Turquía, entre outros países. Está claro que as mafias que permitían a saída de 8.000 persoas en Turquía contaban co apoio das forzas de seguridade. Efectivamente, o fluxo interrompeuse despois do pacto. A xente segue chegando, pero en absoluto tanto como chegaban en outubro de 2015, cando eu estaba alí.

Que opina do pacto?

Ademais de ilegal, é lamentable porque trata coas vidas de seres humanos. Bo, non é novo, o modelo de fronteira sur de España é exportable: España paga a Marrocos para que rompa o fluxo de diñeiro a través de Marrocos. Alí sucedeu o mesmo, o que supuxo un castigo para miles de persoas. Pór límites nunca é unha solución e mentres se manteña o problema orixinal a xente seguirá escabullando. É moi grave: non se trata da libre circulación de mercadorías, senón da libre circulación de persoas, o cal é un dereito básico recolleito na Declaración Internacional de Dereitos Humanos, no Convenio de Xenebra e nas entrañas da normativa da Unión Europea. A impunidade non ten límites.

Como é posible que a Unión Europea non dea pasos ante esta situación?

Agora hai 62.000 persoas atrapadas en Grecia. Delas, 16.000 chegaron a través do mar Exeo tras o acordo alcanzado entre Turquía e a UE, segundo informou o Executivo comunitario. Por tanto, o seu status é de detención administrativa. O resto dos case 50.000 refuxiados, en cambio, atópanse en zonas de refuxiados de Grecia. Neste contexto, paréceme sorprendente que Europa non sexa capaz de atopar unha solución en todo este tempo.

E é que, aquí e alá, once cidades están preparadas para acoller a miles de refuxiados desde hai tempo. Pero iso non vai pasar ata que Europa cambie de actitude.

Bo, é moi bonito que se converta nunha cidade de refuxio, pero se iso produce unha presión real. Temos que ir máis aló. En Cataluña, do mesmo xeito que no resto de España, os concellos de moitas cidades están a traballar, por suposto. Con todo, a min paréceme que me falta forza. Son moitas as asociacións interesantes que traballan nesa dirección, pero a presión debe nacer da sociedade, converténdose en presión política e das institucións públicas á autonómica, e da autonómica ás institucións estatais.

Que opina do seguimento do xornalismo sobre os refuxiados?

Son autocrítico e debo recoñecer que eu mesmo utilicei moitas veces a terminología inadecuada. Falamos da crise dos refuxiados, cando a crise é da sociedade ou da Unión Europea. O que pasa no Mediterráneo non é un drama, senón un crime. É imprescindible en todos os temas, pero sobre todo neste tema, que os xornalistas utilicen as palabras axeitadas para facer o noso traballo con corrección. E os xornalistas, non os medios de comunicación, fallamos.

Que pode facer o xornalismo?

Non hai xornalistas que formulen as preguntas oportunas. Nos medios da Unión Europea, os xornalistas dos departamentos internacionais non están interesados en que os políticos dos organismos públicos asuman a súa responsabilidade. Como é posible que aínda non se saiba cantas persoas foron deportadas por Grecia tras o acordo entre a Unión Europea e Turquía? Ou como é posible que non haxa información sobre os máis de 10.000 nenos desaparecidos en Europa? O xornalismo é o único medio que temos agora mesmo para que o poder asuma a responsabilidade, e desgraciadamente, os xornalistas dos medios de comunicación máis importantes non fan o seu traballo.

Que acollida tivo o libro Lesbos, a cor obert (Lesbos, co corazón aberto)?

De momento, tivo unha pequena tirada, xa que se atopa só en catalán. Gustaríame escribir tamén en castelán, porque me parece que a historia se pode difundir. Por tanto, agora só recibín os inputs da xente que leu máis que as cantidades vendidas. E gustoulles moito. É fácil de ler e moitos me dixeron que se emocionaron...