Chámanlles “lanceur d’alerte” en francés, “alertador” en castelán, “whisteblower” en inglés... supoñamos que un día se decidirá en euskera bautizar alertas bautizadoras a persoas, grupos ou entidades que chamen á alarma ante un perigo ou un escándalo, o que incidirá no cambio normativo, no debate ou na mobilización colectiva. Na maioría dos casos, trátase dun tema xenerosamente posto en mans de institucións oficiais, asociacións ou medios de comunicación, ás veces en contra da opinión da súa propia xerarquía, por entender que descubriron cousas que ameazan ao ser humano, á economía, á sociedade ou ao medio ambiente.

A web Le Mur deas Insoumis [Muro dos Insubmisos], que se define como medio de alertas, acaba de entrevistar a Yasmine Motarjemi para que explique ao público o seu caso: “Leite contaminado: Ninguén lle preguntou a Nestlé que fixo para que o problema non volva suceder“.

Motarjemi leva máis de seis anos loitando contra a dirección central de Nestlé en Suíza pola persecución que sufriu cando era directora de seguridade alimentaria no país helvético. Non aceptou a indemnización ofrecida a cambio de deixar a empresa e silenciala para que os problemas de contaminación humana que provocou a multinacional non queden sen resolver e sen resolver.

Yasmine Motarjemi foi contratado pola Organización Mundial da Saúde (OMS) en 1990 para traballar na seguridade alimentaria como científico coñecido. A OMS nomeoulle responsable de vixiar as infeccións tóxicas dos alimentos, é dicir, de supervisar os envelenamentos que os alimentos poden sufrir tanto por microbio como por sustancias químicas. Asesoraba aos gobernos mundiais en cuestións de seguridade alimentaria e vixiaba tamén os programas de seguridade das empresas.

Sendo responsable da OMS, colaborou con Nestlé a través da Organización Non Gobernamental Industrial Council for Development. Posteriormente, no ano 2000, Nestlé ofreceulle a dirección de seguridade alimentaria.

Cando entrou na compañía, deuse conta de que en Nestlé todo ía ben no que a coñecementos se refire, toda a documentación corría a cargo do C.Ou.C. Non tiña nada que agregar. Pola contra, ao levar á práctica os plans de seguridade comezou a atopar deficiencias, deficiencias nos procedementos de subministración de persoal nunha fábrica, fallos noutra... Por exemplo, no caso das vitaminas e as cantidades reguladas doutros ingredientes para os alimentos dos nenos, existían baleiros a partir da pregunta de como se demostraban na produción. “Un dicíame que ‘hai vinte anos que non o probamos’, etc., e eu non podía asinar os controis que o meu traballo requiría”.

Pronto se deu conta de que o seu labor consistía en provocar os cambios necesarios nos procesos produtivos da compañía, o que lle estaba obrigando a retirarlle responsabilidades. Os primeiros problemas graves iniciáronse en 2002.

Naquel ano dous nenos estiveron a se afogar en Francia tentando devorar as galletas P’tits Biscuits. Ese ano, con todo, 30 nenos máis se atopaban no mundo con estes bizcochos. “Inmediatamente pedín que se aumentase a idade de consumir estas galletas, porque non se pode empezar a matar os nenos para empezar a establecer controis, iso e máis temos que pedir a unha compañía como Nestlé”.

Aínda que ao principio os xefes superiores tomaron en conta as recomendacións, a Motarjemi complicóuselle o problema cando o director de seguridade alimentaria de Nestlé en Francia, que durante todos estes anos estaba a autorizar produtos sospeitosos, foi trasladado e posto a Suíza como responsable de Motarjemi. Aí empezáronlle as represalias, que denunciou ante os tribunais como acoso profesional.

Ou calar ou sufrir un castigo

Motarjemi advertira da falta de control dos produtos para nenos de Nestlé nas doses de vitaminas e minerais. Con todo, os xefes de produción das fábricas non querían ter en conta estas observacións e renovar os cálculos, argumentando que os límites de contidos mínimos e máximos duns e outros se estableceron desde hai tempo.

Logrou formar un equipo de traballo para facer fronte ao problema, pero sen resultados. O sucedido en China en 2005 demostrou que Motarjemi non denunciara cuestións débiles: Nestlé viuse obrigado a retirar das súas tendas cantidades enteiras de leite en po, polo exceso de iodo. Os xefes de Nestlé non aprenderon nada do sucedido. En 2006 Roland Stalder foi nomeado novo quality manager da compañía, segundo denunciou Motarjemi, “un home que despreza as normas das institucións sanitarias como a OMS“.

Hase visto que se estaban producindo máis crise de seguridade. En 2005, Nestlé-Purina alimentouse de penso contaminado con aflatoxina e morreron cans a mans dos gatos. En 2008 produciuse un incidente co aceite de girasol de Ucraína, por falsificación e contaminación con aceites minerais. En 2010, Nestlé despediu a unha científico estrela que pedía que se extremen os controis para evitalo e disolveu o seu equipo co seguinte argumento doloroso: “Para nós a seguridade alimentaria é unha cousa moi importante para perdoar os erros de ninguén. Por iso chegou a hora de descartar a Yasmine Motarjemi“.

Da distancia do tempo, di Motarjemi: “Os cidadáns deixamos absoluta liberdade a grandes empresas como Nestlé, por iso teñen total impunidade. (...) Todo o que informa dos problemas, como eu, é perseguido inmediatamente. E si coa estratexia de perseguir non conseguen destruír á persoa, entón tírano á rúa, coas dificultades para atopar un novo traballo. Hoxe en día [ten 60 anos] non estou a traballar para gañarme a miña vida, senón para espertar a conciencia da xente e facer entender o que está a pasar”.

Nestlé non parece modificar o principal problema, e quen fai a auditoría da empresa é quen controla a seguridade alimentaria da compañía. “Ao final, cando a xente empeza a enfermar, sábese que un produto está contaminado con tóxicos e entón diranche ‘avísame ás autoridades do país’. Pero a prevención non é que a xente espere a que enferme para cambiar as cousas”.

En 2008, 300.000 nenos chineses víronse afectados polo leite contaminado con melamina por Nestlé e outras compañías. Anteriormente, en 2007, moitos gatos e cans estaban formados por pensos contaminados con melamina en Estados Unidos. 77 persoas contaxiáronse en 2009 cunha bacteria letal en Estados Unidos, e dous anos despois morreron 60 persoas en Alemaña pola mesma contaminación.

Nestlé adiviñou como obstaculizar a investigación da xustiza: “Poden dicir a maior barbaridade con tranquilidade, porque saben que son intocables, que poden comprar xustiza, e que poden bloquear e alargar un asunto como o meu todo o que queiran. Senten que están por encima da lei”.