Chea de follas
- Para chamar a Kaskarín utilizouse no pobo de orbel ou orbel. Non creo que haxa moita xente hoxe en día, pero si que podemos recuperarnos. Por que non chamarse “orbel-herriko” aos que, en case todas as rúas e parques, plantan as súas árbores antes de arroxalos e tallalos, ou case cortalos polo tronco. Non coñecerás a ninguén tan descaradamente... Antes de que a folla se ennegrece. Que crime! Falta de hojarasca en beirarrúas e camiños, falta de rega. Por non recoller follas... Mal!
Recolléronse innumerables follas secas amontoadas polo vento nas follas secas e nas follas secas das nosas charcas e bosques. Tamén de castañas (Castanea sativa) e masas arbóreas máis sinxelas ou de menor porte. Lizardi fixo ben nos seus ollos Biotz-Bicos o inverno das súas herbas: “Os campos, baixo as follas, ruxindo en soños”.
Baixarían grandes carruajes ás bordas e os cortellos. Trátase dunha hojarasca lixeira que convén transportar o máximo posible nun momento da marcha. Os rañaceos ou palcos, as ratas ou a burtola se cartollarían moi ben para que os centros de estudos e os organeros tivesen a maior cantidade posible de pasta. Nunca coñecín nada como as cheas de follas que formarían entón. En algures, si, unha pila de follas secas, pero non unha pila. Nós dicimos, tamén, de herba madura: “Calquera chea de herba non é unha chea”.
Juan Martín Elexpuru recolleu no Dicionario da zona de Bergara un exemplo máis da arte dos campesiños: trátase dunha quenlla que se chama orbelaparero para acumular as follas recollidas pola auga que puñan valo ao río. Coa lousa recollida no lugar facíase unha maraña para despois utilizala como abono da horta.
Para que traballar tanto? A hojarasca debía de ser unha materia prima de gran valor para embalar os carros, facer as cheas, valar o río... Sobre todo para os fondos, para o estiércol ou directamente para o seu evaporación e abono. Unha materia prima, si, e non de todas clases! Alto valor. A pila de billetes chámase chea de follas secas.
O día excede a noite co equinoccio de primavera. Este ano ocorreu o 20 de marzo, ás 22:59 horas, abrindo a porta da primavera. O prefixo Eki significa o mesmo. Até entón a noite fora máis longa. O día e a noite tiveron doce horas. Desde entón o día alárgase e a noite... [+]
Hai moito tempo que o tempo está na nosa liña, pero o clima é relativamente recente. Non hai que aclarar demasiado o que é o cambio climático. Explicar que é a paisaxe si é unha necesidade máis vermella. Está en plena actualidade organizar conferencias, mesas redondas... [+]
É o momento de recoller os froitos e polos en camiño ao lagar. Pera (Pyrus communis), mazá (Malus x domestica), uva (Vitis vinifera)... Parece un camiño curto e rápido, pero hai que traballar unha chea de rodeos e as súas variantes ata que o froito se converta en mosto e... [+]
No País Vasco a agricultura é a historia da colonización permanente. Como en todas partes. Antes non se cultivaba a terra; antes non se sementaba a colleita; gozábase do que antes non se comía. Trouxérano todo doutra parte. Moitas destas historias foron escritas polos... [+]
Volvendo aos viños que se elaboran cos cultivos, a madreselva esquerda (Humulus lupulus) é conservadora e agregadora de cata amarga. A unión de cultivos e madreselvas produce moitos sucios chorros, especialmente nos países da cervexa. Un amigo acábame de explicar as... [+]
Na nosa casa coñecémolo co nome de madreselva (Humulus lupulus). De feito, traballouse a torto e a dereito nas ribeiras do río do noso país, coincidindo coa expansión da cervexa. Aprendemos que se lle chama tamén lagosta, cervexa, cervexa, verruga e herba á esquerda... [+]
A primavera tróuxome o tema ao nariz. C. traballaba en diversos centros de investigación de Nova York. Bushdid, M. Oh! Magnasco, L.B. Vosshall e A. Un artigo publicado polos científicos Keller en marzo de 2014 no prestixioso “Science Magazine” produciu un gran balbordo. O... [+]
Terminan os curiosos días interanuais, os que se comen e beben das emanaciones da terra. Comerei do mellor ao mellor. Supostamente. Botellas de cava e champaña pesadas son fáciles de bailar. Aínda que hoxe en día son de todo tipo, antes era a sidra do outro barril. Cando a... [+]
