Dedicou gran parte da súa vida a analizar e desenvolver a ecoloxía política. Pódese explicar con poucas palabras que é iso?

Hai dúas áreas. Por unha banda, a economía ecolóxica; é a crítica da economía ortodoxa, tanto a da keynesiana como a da neoliberal e a da marxista, porque se esquecen do medio ambiente. Chaman “produción” á destrución. A extracción e queima de carbón, petróleo e gas, geológicamente, non é producir nada, senón destruír. Así mesmo, a economía ortodoxa non presta atención a algúns danos (cambio climático, perda de biodiversidade...) e denomínaos efectos externos. Á fin e ao cabo, o capitalismo é un sistema que desvía os custos sociais: os pobres, as xeracións futuras… E a economía ecolóxica critica iso. A súa orixe está nos ecoloxistas interesados na economía e nalgúns economistas “arrepentidos”.

E a ecoloxía política?

Como disciplina académica, desde a xeografía, desde a antropoloxía… e como práctica, desde os activistas que queren cambiar o mundo.

En 1972 a ONG Club de Roma publicou o prestixioso informe Os límites do crecemento. Ese foi o punto de partida da economía ecolóxica?

Si, pero tamén as múltiples loitas ambientais que xa existían. En calquera caso, hai que dicir que o informe Os límites do crecemento provocou unha gran reacción en Europa. O presidente da Unión Europea, Sicco Mansholt, dixo en 1972 que había que cortar o crecemento económico, que había que facer un crecemento negativo.

Pero a cara do crecemento embeleceuse. No cume de Río de Janeiro de 1992 apareceu o concepto de “desenvolvemento sostible”.

Foi unha reacción específica da socialdemocracia europea. Nin intelectualmente nin politicamente, non podían aceptar que non houbese crecemento económico. O crecemento estaba baseado no petróleo barato, e naquel sistema era posible que a xente estivese máis ou menos satisfeita, nunha época que podemos chamar “fordista”. Iso é o que están a facer en Europa desde 1945, e deulles un bo rendemento electoral, mesmo social. Así, moitos seguidores de Keynes deseñaron modelos económicos para o crecemento perpetuo, que influíron moito nas políticas. Á fin e ao cabo, algúns sectores uníronse contra o ecoloxismo, dicindo que “o desenvolvemento sostible é posible”. Pero nesa mesma época comezou a crítica á idea mesma de desenvolvemento, da man de diferentes autores. “O desenvolvemento tráenos unha imaxe uniformizadora do camiño que temos que percorrer todos”, dicían, “todos a American way of life; iso non é posible e ademais non queremos”.

A principios dos anos 80, o neoliberalismo volveuse tan forte...

Na tradición do neoliberalismo o mercado é o rei. Pero o mercado é cego de face ao futuro. Ou máis ben é miope para dous anos e cego para dez. Por iso, o neoliberalismo ten que deixar ao carón o punto de vista ecolóxico. O mercado non ten ferramentas para decidir que facer ante estes problemas. Así, o neoliberalismo actuou como unha seita relixiosa, convencida de que “o mercado o arranxará todo”. É absurdo pensar así. En calquera caso, cando loitabamos contra os socialdemócratas apareceron de súpeto Thatcher e Reagan, os contrarios ao ecoloxismo. Por iso é polo que os republicanos estadounidenses de hoxe neguen o cambio climático. Son tan anti-ecoloxistas que desprezan á ciencia.

Case 45 anos despois de escribir o informe Os límites do crecemento, cando o que di el é máis evidente que nunca, a idea de crecemento mantén a hexemonía.

Non o creo. Aos poucos, a conciencia e a resposta a favor do medio ambiente crecen, quizais cun ecoloxismo máis amplo que o anterior.

Ser máis amplo significa que non é tan política?

Quizais menos conservadora e máis social. En Europa, a política dos partidos perdeu un pouco de personalidade política. Os partidos verdes non tiveron éxito en xeral, e alí onde o tiveron, por exemplo en Alemaña, non falan da débeda do Norte co Sur, do comercio ecoloxicamente desigual…

A pesar de ser unha minoría, parece que están a florecer os chamados movementos de transición. Son un fenómeno novo?

Supoño que si. Antes debatíase sobre a transición do capitalismo ao socialismo, que camiño era máis axeitado, coas eleccións como Allende en Chile, ou á maneira cubana… Pero a transición integral, á vez social, económica, feminista e ecoloxista, non existía. Creo que está dentro do movemento global pola xustiza ambiental que se creou, afortunadamente non ten politburo, son redes que se unen. Está máis estendida no Sur, pero tamén en Europa, onde a economía non vai crecer e onde non temos necesidade de crecer, podemos vivir ben sen iso. Ademais, canto deberiamos crecer? Dúas veces? Catro veces máis? E para que?