No ano 2004 achegouse ao Consello de Desenvolvemento. En 2008 entrou na oficina. Vostede foi vicepresidente durante o segundo mandato. En 2015, vostede toma a substitución do presidente de Etcheto, Jean-Baptiste Etcheto. Vostede é actualmente o presidente da asociación. Que destacarías nesta ruta?

Cando empecei na oficina do Consello de Desenvolvemento, o meu primeiro obxectivo foi comunicarse mellor cos membros do consello e facer que a xente entenda o máis claramente posible os temas que traballamos. Vin a necesidade de cambiar a miña forma de traballar. Antes, a nosa opinión pasaba primeiro da man dos técnicos e logo da da xente que presentabamos. Con todo, as opinións ocupaban centos de páxinas que non podiamos transmitir aos 150 axentes sociais no molde axeitado.

Cal foi o pario máis importante do consello no seu funcionamento interno?

Por unha banda, a axeitada integración das distintas concepcións do público nas sesións. A xente non ten tempo para acudir ás reunións, moitos traballan en casa, polo que pensamos noutra cousa. Doutra banda, a nosa misión principal é conseguir un equilibrio entre electos e sociedade civil. Traer demasiada idea non é bo, nin moito menos. É fundamental que a voz da sociedade civil reúnase, é o valor do Consello de Desenvolvemento e a capacidade adicional.

O Consello de Desenvolvemento e o Consello de Electos fixeron un longo camiño xuntos. A partir de 2017 chega o cambio.

Nas décadas anteriores houbo membros que traballaban ao mesmo tempo nos dous consellos de Desenvolvemento e Electos. Na mesa redonda han participado persoas de todos os niveis e responsabilidades, co obxectivo de lograr un desenvolvemento equilibrado do territorio. Agora estamos noutra época, porque a nova estrutura institucional está en proceso de construción: Mancomunidade de Iparralde. O Consello de Desenvolvemento non se modificou por ser unha representación da sociedade civil. Por tanto, a modificación realizarase no Consello de Electos. A asociación pasará de ser unha institución a converterse nunha institución a partir de xaneiro, polo que debemos buscar novas formas de traballo. É o traballo que estamos a facer.

Pódese dicir que o Consello de Desenvolvemento está nunha situación de transición.

En setembro de 2015 pedimos aos nosos socios que se sitúen a favor da nova institución. Ademais de renovar a forma de traballar, preguntámoslles con detalle: Que pode achegar a Mancomunidade Única de Iparralde (tamén chamada HELEP) na súa zona? Fixemos chegar aos electos as achegas dos axentes sociais: empresariais, agrícolas, de transporte, de vivenda ou culturais. Estamos a canalizar propostas de asociacións da sociedade civil para axudar a construír unha nova institución. Estamos a falar do futuro do Consello de Desenvolvemento, das nosas conviccións e da nosa estrutura para adaptalo. Mentres tanto, non sabemos cal será a nova estrutura, pero queremos manter o espírito que se mantivo até hoxe e seguir colaborando cos electos.

É, por tanto, o momento de traballar as relacións.

A estrutura dunha institución política adoita ser moi formal e ríxida. Por exemplo, si o Consello de Desenvolvemento ten que traballar dentro do Colexio Urbano nunha orde do día pecho, que non admite cambios, iso non nos interesa. Temos que construír a forma de traballar xuntos, estamos a buscar unha nova forma de relación, nós queremos seguir construíndo o un ao outro. En definitiva, queremos que sexa un espazo onde experimentar unha nova institución para seguir como o fixemos até agora. Queremos que exista unha comisión paritaria para o desenvolvemento do diálogo coa sociedade, tanto cos sindicatos de asalariados como cos de maiores. O 90% das asociacións do Consello de Desenvolvemento son os principais axentes implicados. Ao mesmo tempo, queremos seguir funcionando como asociación e sendo independentes.

“Ás veces non se entende ben cales son as funcións do Consello de Desenvolvemento e do Consello de Cargos Electos, nin como traballamos xuntos”, dixo ao asumir o cargo. Aclararon esa tarefa?

O Consello de Desenvolvemento non é elixido por sufraxio universal. Hai asociacións, as administracións das institucións tamén, pero os axentes son os cidadáns. Pola contra, os membros do Consello de Electos son elixidos por sufraxio universal. O Consello de Desenvolvemento pon aos axentes a disposición das súas propostas. A base da nova era é a vontade da sociedade civil de construír a Mancomunidade Única de Iparralde, unha demanda de hai moitos anos.

Cal é a posición xeral dos electos?

Nos últimos anos, os cargos electos han estado moi ocupados na construción do marco institucional, non tanto nos contidos. Están a tentar dar forma á nova institución e teñen que debater en profundidade a reflexión sobre o fondo. Con todo, é complicado conciliar e funcionar ben con todos.

O Contrato Territorial Euskal Herria 2014-2020 está en vigor. O modelo de Estado está en crise. No camiño da descentralización, ampliouse a Rexión, o Departamento debilitouse, os Colexios Públicos desaparecerán para crear a Mancomunidade Única de Iparralde. Como afecto isto á firma do novo contrato?

É difícil dicir como afecto. Hai moitos temas vagos que tratar, moitas dúbidas, é como cando se crea unha nova asociación. Somos o único territorio que temos un contrato especial en Francia. Hai unha vontade firme por parte do Estado de normalizar a “relación” co País Vasco. O Estado quere desenvolver a inter-comunalidad dos pobos. Así mesmo, o Estado quere que se siga desenvolvendo o Contrato até agora. Quere revisar os proxectos do contrato, pero o Consello de Desenvolvemento non decide, é moi importante entendelo. A sociedade civil propón e os electos deciden. É certo que até agora a sociedade civil tamén determinou parcialmente o contido do Contrato. No Último Contrato, unhas 700 persoas participaron sobre o dez temas principais, os electos tiveron en conta a proposta dos axentes e os axentes responderon de novo. Está en marcha a mesa de negociación, regulada por arbitraxe. Nós non somos financiadores, por tanto non podemos decidir, pero faio a opinión que se deu sobre a natureza do contrato.

Un sector de electos interpuxo numerosos recursos para impedir a creación da nova institución. Que opina diso?

O tempo de cambio é moi difícil. A institución será nova, o que dificulta aínda máis o axuste dos electos. Eu mesmo sufrín ataques nada cálidos por parte dos que se opoñen á Mancomunidade Única de Iparralde. Non querían que eu mostrase unha posición tan clara a favor do proxecto. Por tanto, “fixen amigos”. En calquera caso, como presidente do Consello de Desenvolvemento, considéroo “normal”. Os electos foron elixidos precisamente nas agrupacións de aglomeracións e pobos, xa que comezou a construción da Mancomunidade Única de Iparralde. É un gran cambio. Xa sabes, en Francia hai unha cultura da iniciación.

Non cre que un sector entende máis o Colexio como unha estrutura de servizos sociais e non como un Colexio que dea identidade ao País Vasco?

Cando a identidade é sólida, a base para negociar é mellor. Por tanto, cun territorio ou perímetro ben definido, seremos aínda máis fortes. Si queres, chámao de identidade. Por exemplo, empezar a organizar o transporte pode ser unha forma de reivindicar a identidade. Por exemplo, entre Baiona e Maule hai catro agrupacións de municipios. Para financiar o transporte debían porse de acordo, a partir de agora será diferente. Na organización do transporte tamén se constrúe unha identidade común. A cuestión é que imos contar cunha única institución, o que vai impulsar aos electos de todo o territorio a traballar conxuntamente. Até agora non o tivemos, estivemos divididos, en xeral, a xente non se viu obrigada a emprender xuntos un proxecto conxunto.

Pode haber risco de que a sociedade civil caia na "normalización".

Non me preocupa a normalización ou a desmovilización da sociedade, senón a desmotivación dos electos, a falta de ganas de traballar coa sociedade civil. O risco é que a normalización esqueza o traballo realizado entre eles e deixe de lado a cultura de traballar xuntos. As competencias que viñan do departamento pasarán á Rexión, as estruturas cambiarán, pero os cargos electos son os mesmos, nós e a sociedade civil tamén. Os electos, pola contra, terán o poder que antes non posuían no territorio. A filosofía pode cambiar, iso é perigoso. No Consello de Desenvolvemento estamos a traballar para manter ese espírito. Actualmente hai 400 Consellos de Desenvolvemento no Estado e na liña da lei NOTRe crearanse 1.200, 800 novos. A medida que a lei NOTRe fortalézase, a nosa organización podería quedar atrás, a sociedade civil podería perder o seu lugar. Pero nós estamos atentos, seguimos vixiando para colaborar. O noso lugar está á beira dos electos, sempre dispostos a axudar e a arbitrar propostas políticas públicas.

Supoñamos que estamos en 2020. Que a Mancomunidade Única de Iparralde reafirmou a súa liña. Poderá existir o Consello de Desenvolvemento?

Trátase dunha pregunta que vén do sur e que ten unha mentalidade propia. En canto empezades a traballar alí, creades un partido político. Isto leva á sociedade civil ao porto de guerra. Non é o noso caso. Sexa o que sexa o que suceda aquí nas institucións, a sociedade civil ten que ser forte. Pola contra, os técnicos dedícanse á promoción de ideas xunto aos políticos, deixando de lado á sociedade civil. Este tipo de política é unha corrupción. En 2020 os cargos electos serán expresamente elixidos na institución. No caso de que a sociedade civil non poida entenderse entre a sociedade civil e os electos, a sociedade civil presentará a súa candidatura.

Vostede é crítico coa forma de política do Sur, ao parecer.

Non quero dicir que no Sur non haxa democracia, pero faltan unha forte representación da sociedade civil, desligada das estruturas da política, das institucións. Son presidente do Consello de Desenvolvemento, non son elixido nas urnas, e son máis libre. Teño liberdade para falar, estou nunha asociación, non estou ligado a un partido que me dite o que teño que dicir. O que aquí se crea xorde ao redor dunha mesa, en liña coas reflexións da sociedade civil.

A situación do eúscaro en Iparralde é moi grave. Como vives iso?

Son euskaldun berri. Desbásteme a situación do eúscaro. Doume conta de que para a maioría o eúscaro non é importante, só uns poucos teñen interese. Tamén hai quen non respectan a elección dos vascos. Con todo, non podemos reprochar aos estranxeiros que non aprendan euskera, porque non soubemos transmitir correctamente a importancia que ten para nós o eúscaro e a súa necesidade. Non utilizamos ben o eúscaro, utilizámolo de forma folklórica. Desgraciadamente, aquí o eúscaro está en perigo de desaparecer.

Que pode facer o Consello de Desenvolvemento para mellorar a situación do eúscaro?

Gustaríame dar prioridade ao eúscaro en 2017. Hai que dar a coñecer á xente por que é importante a lingua, para que saiban que é a nosa cultura, pola contra non aprenderán. Comezo todas as nosas sesións en eúscaro e os representantes do Estado pon os cascos de tradución.