Por que fixestes o proxecto 75 horas en eúscaro?

Para romper unha inercia. Reunímonos o 23 de febreiro, porque cada dous anos faise unha reivindicación en eúscaro, 15 horas en Agurain. É unha festa en formato tradicional, programa de todo o día, comida na rúa, etc. Cando nos xuntamos en febreiro dixemos que necesitabamos algo máis no pobo, algo que deixase unha conclusión.

En 2015 mencionamos a performance realizada por Lutxo Egia e a que se estaba realizando no barrio donostiarra de Egia. Iso é o que propuxemos nesa reunión e levamos á seguinte reunión unha proposta máis concreta. Dubidabamos, cantos podiamos ser con ese comportamento lingüístico en Salvatierra durante varios días? Na reunión estabamos vinte persoas e empezamos a calcular: si cada un consegue cinco podemos ser cen. Puxémonos en marcha con total convicción, pero con moitas dúbidas.

Cal era o obxectivo?

Facer o eúscaro necesario, e para iso había que empoderar e activar aos euskaldunes, cambiar os hábitos lingüísticos. Pero os costumes non cambian dun momento a outro, por iso puxemos un prazo de seis meses para facelo en novembro. Catro días, de martes a venres, non festivos, o ámbito que queriamos conseguir era cotián.

Aínda que o obxectivo non eran castellanoparlantes, Salvatierra é un poboo castelán e viamos necesario preparar o pobo, conseguir situacións para adaptar aos castellanoparlantes. Queriamos conseguir ese consenso social a través de colectivos, establecementos e institucións.

Fixemos dúas campañas, unha, Eu conseguimos 75 e 283 compromisos. Durante catro días falaron en eúscaro en calquera lugar e con calquera. A outra campaña foi Guk 75. Realizamos visitas a institucións, establecementos e colectivos e pedimos compromisos. Aos comerciantes e aos bares, por exemplo, pedímoslles que as conversacións fosen bilingües, pedímoslles aos que falaban en eúscaro que tentasen entendelas, que non lles dixesen que pasasen ao castelán. Estar a favor do eúscaro é dar á outra a oportunidade de falar en eúscaro.

Di que é unha mensaxe abrasiva.

Nós estamos convencidos de que si queremos unha convivencia diferente en Euskal Herria hai que dar unha función aos castellanoparlantes e non basta con estar a favor do eúscaro. Non vale dicir “non se euskera e pídoche que o fagas en castelán”.

A realidade é que os colectivos, os establecementos… acolleron moi ben e conseguimos un consenso social. Esas palabras grosas utilízaas o propio Goberno Vasco, pero en que se concreta? Cremos que niso hai que facelo, nas actitudes dos castellanoparlantes, si imos en euskera para que non nos pidan o paso ao castelán.

Realizouse unha enquisa entre os participantes. Que contestaron?

Para situarnos diremos que Agurain ten 5.000 habitantes, 3.600 maiores de 17 anos. Euskaldunes maiores de 17 anos 800. Na campaña foron 283 euskaldunes activos. Por tanto, temos preto de 500 euskaldunes pasivos no pobo. Dos 283 asinantes da enquisa, 201 responderon á mesma. A primeira pregunta era si fixeron máis esforzo que de costume para utilizar o eúscaro. O 86% dos enquisados di que si á proposta. Despois preguntámoslles si no pobo detectouse a activación doutros euskaldunes e o 65% di que si. Outra pregunta era onde gañaron as novas relacións en eúscaro. Así o responderon: o 51% dos comercios, bares ou entidades; o 34% dos coñecidos; o 22% dos da cuadrilla; o 17% dos de casa; o 17% dos descoñecidos; o 9% dos compañeiros; e o 19% non gañou contacto.

Destaca a porcentaxe de novas relacións con comerciantes e entidades. Nós traballamos sobre todo nese campo. O que aprendemos é que si desde a organización trabállase unha área créanse novas relacións.

Na seguinte pregunta preguntámoslles como se esforzaron. Propuxémoslles durante seis meses novas condutas e gustaríanos saber cales foron as que utilizaron. Á vista das respostas démonos conta de que hai dous niveis de activación. O comportamento de “Primeira palabra en eúscaro” foi do 80%, pero en todos os demais comportamentos estamos en torno ao 20%. Por exemplo, “con todos falei euskera” 20%; “si contestábanme en castelán eu seguía en eúscaro” 26%; “aínda que non tentei expresalo en eúscaro mediante xestos” 20%; “acordamos facelo en eúscaro” 24%.

A resposta á última pregunta foi moi satisfactoria para nós. Preguntámoslles si estaban dispostos a continuar cos seus novos comportamentos. O 87% responde que si. Para nós era un dos obxectivos deste catro días, empoderar á xente para que poida despregar novas condutas e darlles continuidade.

Xuntástesvos un grupo heteroxéneo para organizar o proxecto.

O 23 de febreiro, representantes dos colectivos reuníronse para organizar unha festa. Pero como naquela reunión propúxose un novo proxecto, puxémonos en marcha todos xuntos. En Salvatierra/Agurain existe a asociación de eúscaro Olbea, e aínda que en 75 horas participaron algúns deles, non funcionamos como asociación de eúscaro Olbea. A iniciativa serviu para activar a actividade cultural en eúscaro no municipio. Non estabamos moi activos.

Si temos que dar un segundo paso, temos que decidir como imos funcionar; como Olbea, co compromiso da militancia que iso supón, ou si atopamos unha fórmula que está máis relacionada co civismo. A xente non quere unirse a un proxecto para toda a vida. Sorprendeunos a cantidade de xente que se achegou a nós para propornos semellante cousa. De face ao futuro tamén pode ser unha fórmula axeitada: o proxecto ten un comezo e un final, a xente pode ir cambiando.

Non só chaman aos vascos, tamén ás institucións públicas.

Somos conscientes de que co que fixemos puxemos toda a responsabilidade nos vascos, nos vascos activos. Pedímoslles ser abrasivos, ser motor, crear necesidade. Cremos que agora temos que esixir ás institucións que manteñan esta nova situación que se creou, esa nova convivencia. Deben pór os recursos humanos e económicos. Empezamos a reunirnos cos partidos políticos, co PNV e con EH Bildu. Queremos transmitirlles a valoración, pedirlles máis recursos e facer políticas máis audaces. Hai que mollar ás organizacións.

O Concello e a Deputación, tamén teñen que empezar a facer pedagoxía social. Nós fixémolo, demos continuas recomendacións para activar aos vascoparlantes e poder adaptar aos castellanoparlantes. Neste momento as institucións non o fan, fan moita pedagoxía noutros ámbitos, en ecoloxía, en xénero, en consumo, en tráfico, pero non en costumes lingüísticos. Aí tamén teñen que empezar.