En febreiro elixíronche á cabeza do BNG, no mesmo congreso no que se aprobou a posta en marcha do proceso Adiante (Aurrera), que ten como obxectivo a refundación da entidade.

O BNG leva unha década perdendo apoios, tanto no que se refire a resultados electorais como no social, o que xerou un debate profundo. O PSOE-BNG terminou cun goberno mixto e o PP recuperou a maioría absoluta, o que provocou un intenso debate sobre o papel do nacionalismo galego. Finalmente, aquel debate dividiu o BNG, e un sector, máis significativo pola importancia dalgúns, como Xosé Manuel Beiras, elixiu o camiño que terminou dentro de En Marea. Este camiño afástase da práctica tradicional do nacionalismo galego, participando nun movemento de todo o Estado en lugar de apostar polas propias forzas políticas.

O proceso adiante é, entón, a reacción do BNG ante esta división?

Nós mesmos cremos que houbo un cambio na sociedade e que estamos nun momento político diferente, tanto polo que está a pasar no Estado como pola influencia da globalización na construción da nosa identidade. A personalidade dominante se desdibuja violentamente. Na última asemblea parámonos e asumimos que algunhas cousas non as fixemos ben. Temos que cambiar parte da nosa visión e do noso discurso. Creo que os cambios que empezamos a facer este ano deron os seus froitos, a última campaña electoral serviunos para volver conectar coa xente.

Desde 2001 o BNG obtivo peores resultados en cada elección que na anterior, e chegaron con moi mala previsión ás últimas eleccións ao Parlamento de Galicia. Ao final perdestes un parlamentario e baixastes de sete a seis. É un resultado que se pode considerar un éxito?

Hai que ter en conta que o noso punto de partida non era de sete. Extrapolados os resultados das eleccións españolas de xuño, estabamos fóra do Parlamento de Galicia. Unha das controversias máis duras da última asemblea nacional foi a relativa á participación no espazo En Marea.

Decidiron que non.

E creo que acertamos, porque non considero a En Marea como unha forza no ámbito do nacionalismo galego, a pesar de que algunhas persoas que están aí identifíquense como talles. As súas referencias sitúanse no ámbito de Podemos e inscríbense no ámbito estatal. Nalgunhas cousas podemos estar de acordo, pero é evidente que temos diferentes marcos de referencia. Eles néganse a pór encima da mesa o debate sobre o dereito a decidir do noso pobo. Este punto de partida sepáranos.

A miúdo dise que, historicamente, o 25% dos galegos considérase nacionalista, segundo as enquisas. O BNG só logrou esa porcentaxe de votos unha vez en 1997.

Non sei como podemos saber si estas enquisas son un reflexo exacto da realidade. Pero está claro que en Galicia o sentimento de patriotismo é máis alto do que indican os resultados electorais, é unha constante histórica. Unha das claves, na miña opinión, é que moitos dos que senten abertzales non se suman ás forzas políticas dese ámbito e non votan ou se ceden a outros. En calquera caso, o noso obxectivo é superar ese 25% e que o nacionalismo sexa algunha vez unha maioría.

Visto desde fóra, parece case imposible chegar alí. O PP consegue a maioría absoluta case todas as eleccións…

Cada cal debe comprender a súa realidade. Aquí as cousas non pasan simplemente porque os galegos somos conservadores, ese tópico utilízase moito e non ten nada que ver coa realidade deste pobo. Galicia é un dos lugares con máis loita sindical e mobilizacións sociais no Estado español. A conciencia e a participación son altas. Pero aquí hai dinámicas sociopolíticas e demográficas moi diferentes. Si miras o mapa, dásche conta de que o PP é o dono das comarcas onde o envellecemento e o despoboamento da poboación son maiores. O pp ten unha estrutura moi sólida en Galicia, e é moi maioritario. En moitos sitios, estar nunha lista municipal de BNG pode custar moito: risco de perda de emprego, ameazas... Aquí aínda seguen vivas algunhas dinámicas recollidas do franquismo e condicionan o comportamento político e social de Galicia. Ademais, o noso mapa mediático é totalmente de dereitas.

A hexemonía do pp, por unha banda, e a suposta falta de plasmación electoral do peso social do nacionalismo, por outro, poden ser consecuencias da ausencia dunha formación de dereitas en Galicia?

É unha pregunta clásica: por que non hai patriotismo de dereitas en Galicia? En parte, pola estrutura de clase e historia do país. Nunca houbo unha burguesía galega, o que houbo foi traído de fóra. Na época do feudalismo, toda a nobreza local foi substituída por nobres externos, os galegos foron deportados ou se lles quitou o poder, mesmo ás autoridades eclesiásticas. Os poderosos eran casteláns, non autóctonos. Despois, cando se produciu a revolución industrial, gran parte de Galicia quedou fóra deste proceso, e a pequena industrialización veu en gran medida de mans de empresas propietarias externas, non estivo ligada a unha elite galega. Dentro do Estado español, Galicia tivo sempre unha función colonial interna. Nesta situación, a verdadeira esquerda ten que ser necesariamente abertzale, porque para dar unha liberación social hai que conseguir o fin dese rol colonial. No Estado temos os salarios máis baixos, as pensións máis baixas, a función máis marxinal na estrutura económica...

Unha das cousas que están en debate no proceso de adiante é si o BNG se autodefine como independentista? Nunca o fixo até hoxe.

Non creo que ese sexa o problema. No BNG pensamos que unha forza política debe adaptarse ao nivel de conciencia do seu pobo e ver como fomentar o sentimento nacional. Neste contexto, o importante é que se diga que Galicia é unha nación e ten dereito a exercer a autodeterminación. Unha vez recoñecido o dereito, debateremos como facelo. Sempre temos o exemplo de Porto Rico: independente, pero só formalmente. E estamos a ver que na Unión Europea moitos estados independentes non teñen soberanía, iso é Grecia. Temos claro que as estratexias non poden ser iguais en todas partes. O nacionalismo vasco tampouco actúa da mesma maneira na CAV, nin en Navarra, nin en Iparralde.