Sempre quixeches ser xornalista?

De pequeno non era consciente, pero me dou conta de que se notaba a vocación cara atrás: facer entrevistas á miña avoa, escribir un diario…

Que che gusta do xornalismo?

Mentres percorro o mundo, atópome con xente interesante e sempre sinto impulsos para contar a súa historia. Doutra banda, é unha maneira de aflorar os temas que son tabús.

E, feminista, sempre fuches?

Eu creo que ocorre o mesmo con iso: conscientemente, non me consideraba así, pero si lembro algúns momentos. Teño que dicir que cando era pequeno había moitas mulleres feministas á miña ao redor, non organizadas, pero me deron lecturas, por exemplo. Por outra banda, o meu pai é bastante curioso e el introduciume a preocupación pola linguaxe non sexista. Recordo que na biblioteca do instituto había un libro, A historia do home, e eu quiteille ao home e puxen ao home.

Ao finalizar os estudos traballou nO País.

Na redacción dO País no País Vasco quedou un posto libre e cheguei alí recomendado polos profesores da universidade. Foi unha sorpresa. Estiven alí tres anos traballando e en principio era a miña responsabilidade escribir sobre temas universitarios e de investigación, pero tamén podía propor os meus propios temas, e aí puiden ver que os meus principais intereses eran o feminismo, a inmigración e o racismo. Logo chegou a crise e decidín marcharme eu mesmo antes de que me botasen.

Estivo vostede a gusto?

Aprendín unha chea. Naquela época seguíanme de cerca os maiores e aprendín moito como xornalista, pero era un estilo bastante forte. Tiña moitas liberdades, seguramente porque traballaba temas sociais e O País é un país bastante progresista. Se estivese en política ou no ámbito internacional, tería grandes conflitos, porque politicamente non me gustase a súa liña. Pero en temas sociais, por exemplo, fun ás Xornadas Feministas de Euskal Herria e publicé unha crónica, escribín sobre as persoas transexuais…

Doutra banda, notei que había moitos obstáculos para practicar o xornalismo que quería, e o ambiente de redacción era extremadamente masculino. Era unha muller e unha nena, e sentíame moi pequeno. Había poucas mulleres, e entre nós había certa competencia ou desconfianza pola miña mocidade. Máis tarde souben que houbo comentarios sexistas en contra miña, entre outras cousas, que publicaba moito porque os meus superiores me consideraban atractivo. A verdade é que non me sentía moi halagado.

Deixou O País e foi liberado de SOS Racismo durante un ano. Como alimentou o teu feminismo a loita contra o racismo?

Grazas a iso, non só centreime nas reivindicacións do feminismo branco, senón que cuestionei o meu pribilegioak.Interesatzen feminismo no que eu ou nós non somos sempre vítimas, senón que ás veces podemos ser opresores.

Que tipo de traballo require o actuar como branco nunha organización antirracista?

Ao seu debido tempo non vía moi claro que non tiña a conciencia desa incomodidade. Pero nalgunhas circunstancias deime conta de que existían dinámicas deste tipo, por exemplo, un compañeiro de militancia de Senegal e eu saímos nos medios de comunicación. Ela era un home e eu unha muller, pero neste caso recoñecéronme como perito e el como testemuña.

Despois, SOS Racismo organizou unhas xornadas en colaboración con outras asociacións feministas, e para min foi un momento moi importante. O tema da violencia machista e a inmigración saíu a relucir. A preocupación das feministas brancas era como falar de acoso sexual que sufriamos na rúa, sen romper con prexuízos xenófobos. Pero aí viñeron as persoas inmigrantes feministas e dixeron: “Vostedes non saben que acoso sexual estamos a sufrir nós por parte dos homes vascos”. É moi importante moverse neses espazos, porque pola contra pensas que o teu opresión é a única que existe, e iso é perigoso.

En calquera caso, decidiches volver ao traballo xornalístico e así foi como se marchou a Pika.

Sempre teño a necesidade de comunicarme, é a miña vocación. Un día estaba un pouco triste, quería volver ao xornalismo, pero non sabía como, e mentres estaba a falar coa profesora Lucía Martínez Odriozola díxome que por que non creaba o meu medio de comunicación. Ambos formabamos parte da Rede Igual de Xornalistas. Aínda que, en principio, o obxectivo desta rede era influír desde os medios de comunicación nos que existía, démonos conta de que se tivésemos o noso espazo, seriamos máis libres para tratar sen obstáculos o xornalismo que nós queriamos facer. Ademais, nesa época pechouse a revista Frida, así que en Euskal Herria non había revistas que partisen do feminismo, eu polo menos non as coñecía.

Que obxectivos tiñades?

Ao principio reunímonos os que máis andabamos na Rede Igual de Xornalistas: Maite Asensio, Lucía Martínez Odriozola, Itziar Abad e Lau. Puxemos un pouco de diñeiro e deseñamos un sitio web. Non queriamos ser un medio de comunicación de mulleres, de mulleres, senón demostrar dalgunha maneira que é posible facer un xornalismo xeral, pero sempre co feminismo metendo aí, mirando. Queriamos chegar á xente que non estaba no feminismo, saír da burbulla. Doutra banda, viamos que no feminismo de Euskal Herria, nesa época, a fragmentación do movemento feminista estaba en plena ebulición, e parecíanos interesante crear un espazo de debate entre feministas moi plurais. Por último, para facer fronte á mala fama do feminismo, as nosas armas eran o humor, o pracer e a frescura.

Un terzo das visitas proveñen de Latinoamérica.

Nós non o esperabamos, pero nos demos conta de que a xente de alí tamén lía moito a revista e pensamos que non era xusto e que nos situaba nun lugar de privilexio que nos lesen e que non mirásemos alí. Logo eu tamén vivín en Managua, Itziar Abad en Ecuador, e tomamos conciencia de que podemos aprender moitísimo do feminismo latinoamericano.

Que aprendiches ti?

Moitas cousas. Tamén estiven en Guatemala e aprendín que tes que ter moita humildade. Ao principio vas cos teus prexuízos e coas túas dogmas e debes rompelos aos poucos e relaxar a túa feministómetro. Tamén aparece no libro, por exemplo, no apartado de Dona Sebastián: nas comunidades indíxenas, cando unha muller sofre malos tratos, non se trata de conseguir o divorcio, senón de conseguir que o seu marido non volva golpearlle. Ou, moitas das líderes indíxenas, se lles mencionas o tema do aborto, móstranse claramente en contra. A clave é comprender a situación en cada contexto e escoitar moito. Doutra banda, cabe destacar a importancia que outorgan ao autocuidado. Nas xornadas, por exemplo, faise biodanza, exercicios de relaxación… Introdúcese a espiritualidade e márchase de Euskal Herria, todo ríxido, pois foi unha gran sorpresa.

Como se fai o xornalismo desde o punto de vista feminista?

Creo que a influencia do feminismo non é só nos contidos e no produto, senón nas dinámicas cotiás. Creo que o feminismo é revolucionario e que dá pé á revolución xornalística.

Ultimamente démonos conta de que aínda mantemos unha certa xerarquía: fontes expertas e testemuños persoais. Por exemplo, sacas unha reportaxe sobre a violencia machista e diríxesche a dúas persoas maiores e a unha muller que sufriu malos tratos. Este tipo de debates son importantes para nós.

Doutra banda , Pikara, ao principio, era bastante personalista, eu coordinaba o proxecto e eu impulseino, pero hoxe en día temos un sitio chamado Colectivo Editor, somos tres coordinadores e a intención é que sexa horizontal.

Tivo e ten unha gran presenza pública. Como o viviches?

Cando era bloguero, estaba moi afeito a partir das miñas experiencias polo persoal político. Por exemplo, se me refería á diversidade sexual, contaba a miña traxectoria desde a heteronormativa ao lesbianismo. Logo deime conta de que estabamos cada vez máis coñecidos e agora dáme máis vergoña, cada vez estou menos presente. Creo que temos que conseguir un equilibrio: por unha banda é moi bo que existan comunicadores feministas con gran proxección (Irantzu Varela, Barbijaputa), pero sen caer en personalismos e egolatrías. Eu creo que o feminismo ten que ser moi colectivo. Ademais, creo que xorden dinámicas perigosas. Por exemplo, vénme á cabeza Itziar Ziga: pomos de moda a unha comunicadora feminista, xorden dinámicas de amor e odio, e logo, acéndense fenómenos como “me fallaches”.

Como se pode xestionar todo isto?

Pois, por exemplo, ao fío do libro, as editoriais propuxéronme recoller artigos sobre feminismo, pero eu dixen que non, prefería quedarme nun segundo plano e contar historias dos demais. Sinto máis xornalista que opinador. Polas redes sociais, a proxección dos xornalistas é maior que antes, e iso tamén o tivemos que explotar nós mesmos, pero eu con iso non estou moi cómodo, prefiro que haxa historias que contar diante e que eu sexa o camiño.

Falemos do libro 10 ingobernables. Como se iniciou o proceso?

Foi unha iniciativa da editorial. Libros do K.O. A editorial ten no centro o xornalismo, e déronse conta de que había un desequilibrio entre homes e mulleres escritoras, e de que os temas feministas non se traballaron até agora. Hai uns anos estiven a pensar en proxectos de libros tanto en Nicaragua como en Cuba, pero logo non se materializaron. Deses proxectos quedaron a medias algunhas cousas que saquei, e vin que a liña principal era a das identidades e corpos que infrinxen a norma.

Que criterio siguiste para elixir o resto de historias?

En canto ás identidades, busqueino con bastante consciencia. Por exemplo, despois de ter todas as historias bastante claras, deime conta de que non había mozos, mulleres si, pero non chicos, e entón busquei un. No caso da Gordofobia, a discusión estaba moi viva naquel momento e por iso introducina. Con todo, a maioría das historias atopeinas no camiño.

Que historia lembra especialmente?

Non podo elixir, pero como xornalista foi especial porque moitos dos personaxes son amigos meus e creoume un conflito interno: June lagoa versus June xornalista. Falando do xornalismo feminista e do coidado, na universidade ou nos medios de comunicación tradicionais aprendes que un bo xornalista nunca ten que mandar a historia ás fontes antes de publicala, ou que ten que andar con grandes receos, e este libro é moi colectivo para min, porque os protagonistas non son só obxectos do meu xornalismo, tamén son suxeitos, e tiveron a oportunidade de achegar no texto.

Neste sentido, tamén mostraches as contradicións dos personaxes.

Si, por exemplo, no caso do vendedor de allos, el é homosexual, vello, e de súpeto deime conta de que era moi xenófobo: empezaba a falar mal da froita que vendían os paquistanís. Entón que, vou dicir? Pois si, porque é un personaxe complexo. Para min era importante, en lugar de crear heroes perfectos, mostrar as súas contradicións, debullar as súas arestas, con respecto.

Moitos pensan que romper as regras é complicar demasiado a vida, que lles dirías?

As persoas que din iso non ven a violencia que producen esas normas. Por exemplo, é moi fácil preguntar por que queres ser un transo, porque a vida é complicada, se non sabes a violencia que xera o binarismo de xénero. Ese sufrimento cotián non o ve a xente. Para min é importante que se considere grave o sistema de opresión e non a persoa que o rompe.