Era a mañá da final de Xilaba, chuviosa pero co corazón encolleito, porque sabiamos que a tarde nos ofrecería unha escusa para pasar catro horas estupendas, xa que non é frecuente que se produzan algunhas comuñóns de euskaltzales. Dunha vez por todas, era a ocasión de organizar un evento exclusivo para os vascos.

Porque hoxe en día todo é bilingüe. Bilingüe. Repito todo o devandito, metodicamente, traducíndoo. Tanto cando se dá o paso ao eúscaro nos movementos populares, como cando leva a cabo unha política lingüística mínima nas estruturas públicas e prodúcese algo en eúscaro. Parece patolóxico, é patético. É norma comunitaria o desenvolvemento de afixas, programas, newsletters, convencións públicas, etc. nun bilingüismo equilibrado e a tradución metódica integral. No mal eúscaro de cando en vez o mesmo, porque pouco importa, porque ler en eúscaro é pura militancia. A cada palabra dáselle a equivalencia. Así o castelán non defraudará nada. É dicir, a información sobre calquera evento ou iniciativa, aínda que este último estea dirixido especialmente aos vascos, tamén lle chegará a ela. Non creo que a ninguén lle guste estar empapado de información dobre, pero é moi gratificante saber o que se lles di aos vascos. Pola contra, está seguro de que non pode xurdir frustración algunha para o castellanohablante. Nin razón nin interese pola euskaldunización. Ademais, se o vasco fose alférez, podería recorrer ao francés. Desgraciadamente, así é. Porque a convivencia non é responsabilidade pacífica e desenvólvese en igualdade.

Nós (euskalgintza) tamén defendemos o bilingüismo, reivindicando, paso a paso, amodo, porque nos dá a oportunidade de existir e porque cremos que desde aí podiamos seguir, en nome da transparencia, para ser máis aceptados, para adiantar algo no uso. Vivimos en absoluto? Respiras? Ou respiraba?

A conclusión é que ver metodicamente en dous idiomas o cartel, os xornais e os discursos non xera ningún tipo de frustración para o erdaldun por non saber euskera; non fai nada, case, perde e pode continuar tranquilamente co traumático discurso de sempre sen tomar nunca o camiño de AEK “amatxi le parlait”. Máis aló, tamén poden producirse repatriacións: a volta de versos, a subtitulación. Por min aí está o problema, poucas veces hai un bonus para os falantes e para o que non sabe perder cando é así; isto é unha forma de actuar e unha política que nos achega pouco, que quere defender o eúscaro sen prexudicar ao francés, que aposta polo francés sen valorar realmente o eúscaro.

Até aquí exasperámonos cada vez que un home do Sur arríscase a pór en cuestión a cuestión do idioma. O sábado pola mañá esperábanos o dos nenos-as: O famoso Le piéton escribe todos os días no diario Sud Ouest. Quen pode sabelo? Non o sabemos. É anónima e unha brecha de gran valor. Na mañá de Xilaba, o pietto lamentaba ter o cartel da final só en eúscaro, e desde aí os castellanoparlantes non convidados á celebración, densos pero firmes, acusándolles de sectarismo. De súpeto, frustrado por tanto e, por tanto, todo veleno.

A pequeñez denuncia máis. Non é unha sorpresa, podíase predicir. A enquisa sociolingüística 2011 puxo de manifesto o aumento das opinións contrarias ao eúscaro: faltaríalles descomplejidad. A saber como somos ignorantes. Todo é no mesmo devir: paso de tempo en tempo, retrocedo. Pietuna, pedazo de pobre, atreveuse a chamar excluínte ao marxinado, en voz alta, e virán máis, quitándose a pel de ovella. Ademais da alegría do fin de semana, espertando a rabia.