Urlia quere presos en casa. Sandia quere saber si alguén lle vai a pedir perdón. Pregúntalle ao coco se o txantxangorri non ten que volver cantar.

O estiramento lento non alivia a dor de ninguén. Pero o tema está aí, na lentitude do proceso de paz. O problema é que as armas de ETA veñen con atraso. Cinco anos despois da tregua. E os instrumentos están aínda sobre as súas costas.O
problema é que o aparello estatal non sabe adaptarse a unha situación sen tiros: non ten suficiente triunfo, busca a aniquilación, como na máis antiga política militar franquista.

Lenta e loba

Permaneceu calado durante meses, envolvido na súa cuncha. De súpeto, como unha quenda tola que apareceu na presa, trouxo un documento coa chegada do máis outono: para lembrar aos mártires de vaca –só os seus–, o vinte e sete de setembro. Démonos conta de que esta fonte ten caudal, aínda que o tiñamos esquecido. Levantou a cabeza, exclamou, e foise ás tendas de inverno.

Durante un tempo, permaneceu en silencio, lamentado polo que é ministro do Interior de España. Con todo, ante o espertar da "banda terrorista", que escribiu un comunicado e que chegou ás portadas dos xornais e que el, o señor ministro, ten que facer algo, desfixeron o buraco de París.

Aí cultiváronse, pisándolles os talóns, policías franceses e españois observando as cámaras de televisión. Hai que destacar, co obxectivo de neutralizar o protagonismo do outro.

O día de San Simón e San Juda, un comunicado de ETA, outro, para dicir que xa non tiñan o buraco que atoparan en Francia. Eles sabían que a tiñan localizada e que facía tempo que non se achegaban. E que máis?

Vive e dá un salto

Segundo dixéronme, na conca do Deba hai un río, o que se chama Kilimon. Levanta a cabeza e agáchase polos outeiros, cucleando: cando menos espérase, esconderse aquí e alá ou emerxer. E de aí a súa fama. Ás veces pouca auga, pero sempre gran fama.

Nos últimos tempos, ETA e o Ministerio de Interior de España mantivéronse escondidos como pingas fugaces no río Kilimón: polas mañás secas e frutíferas. Non é fácil adiviñar por que se ocultan e por que se explican...

Pero non é o momento de divertirse no agocho. Neste momento –nesta ocasión na que hai que entregar as armas, neste longo paseo de volta a casa dos presos, e neste momento difícil de deseñar e xestionar o camiño da paz–, necesitamos un río máis san. Pola contra, o txantxangorri non volverá cantar sobre o río.