Xuntástesvos persoas de diferentes lugares e rutas. Que reuniu aos Dantzaris de Bazterreta?

Ibai Fresnedo: Comecei a repasar a miña traxectoria nas danzas vascas a través dalgúns dos espectáculos que vin por aquí e por alá. Enseguida viñéronme á cabeza os roles de xénero marcados, a discriminación sufrida co pretexto da estética… Nese sentido escribín un artigo de opinión en Topatun, e deseguido me escribiu que o propio Kepa Blázquez tamén tivo vivencias parecidas. Foi entón cando empezamos a darlle forma e aos poucos fóillenos unindo máis xente.

E cal é a forma que está a adquirir? Haberá un grupo de danzas? Un colectivo?

I. Fresnedo: Grupo de danzas. O noso proxecto non está baseado en investigacións antropolóxicas ou etnográficas. Aínda que valoremos o traballo e os froitos da academia, nós non formamos parte dela e non necesitamos o visto e prace da academia. Parece que sempre hai que crear proxectos desde a perspectiva dos expertos, pero nós somos meros expertos, e queremos construír isto desde as nosas vivencias.

Kepa Blázquez: Máis que falar da danza, queremos pór en escena as nosas conclusións bailando. Xa temos o esqueleto do espectáculo e agora empezamos a darlle unha forma máis precisa.

Algúns de vostedes non se coñecían de antemán. Que vos deu o carácter de grupo?

I. Fresnedo: Empezamos a analizar as vivencias de todos e démonos conta de que na raíz de todos os problemas está heteropatriarcado. Na medida en que o problema é estrutural, as nosas vivencias tamén son moi parecidas. Cada un desde o seu recuncho e corpo, atopámonos cos mesmos monstros. Nos ensaios, bailando en kalejira, nos espectáculos… Todos sufrimos unha discriminación similar.

K. Blázquez: A imaxinaría, o vestiario, etc. que hai hoxe en día nas danzas vascas representan o hexemónico. Nós queremos facer visible o que non ten sitio, facer sitio ás identidades que hai nos recunchos: maricas, bolleras, de fóra, gordos, inválidos…

Aínda que parta das vosas vivencias, tamén servirá para denunciar un problema ou unha realidade máis amplos.

I. Fresnedo: Partimos das nosas experiencias, sabendo que non representamos a todos os zapatos, pero a nosa lectura mostra o funcionamento de todo un sistema. O persoal é político e nós, desde o noso punto de vista, queremos influír de forma radical na dimensión das danzas vascas e no seu imaxinario.

K. Blázquez: Sería un motivo de satisfacción que os grupos de danza de todos os pobos tomasen nota da nosa reflexión e cuestionasen a súa actuación, pero sabemos que iso é moi difícil. Outra cousa é que o espectáculo esperte a algúns unha certa conciencia ou lle lembrará as súas vivencias no mundo da danza… Iso terá a súa influencia.

En que medida a danza tradicional vasca é reaccionaria e ríxida? Quedouse atrás en comparación con outras disciplinas?

I. Fresnedo: Houbo un cambio na literatura, na música, nos bertsos… Veu do feminismo ou doutras perspectivas, pero pasou. Os dinosauros das danzas vascas seguen aí, é unha elite, que ten moito peso, e iso frea ese cambio. A danza tradicional vasca está ligada á nacionalidade e a un proxecto popular caduco, e a un mundo simbólico que aínda ten moita forza. É moi difícil cambiar iso.

Hai, por tanto, moitas resistencias.

I. Fresnedo: Hoxe en día bailamos moitas danzas como tal. Vivimos nunha sociedade aparentemente progresista e desenvolvida, pero seguimos representando as danzas de hai cen anos, sen reflectir o desenvolvemento da sociedade. Non hai que facer sitio a iso? Non hai que adaptar a danza á sociedade? Nós queremos traballar ese camiño, utilizar a danza para reflectir as nosas inquietudes actuais. Pero para moita xente é perigoso cambiar a esencia, porque se pon en cuestión a tradición.

K. Blázquez: Ademais, cando dicimos que mostran unha realidade de fai cen ou douscentos anos, non é do todo certo. Entón tamén habería maricas ou bolleras, por suposto, pero non podían estar no centro da praza. O que hoxe traemos é o que era hexemónico naquela época.

No caso dos roles de xénero, aínda hai xente que segue dando moito balbordo cando as mulleres participan en determinadas danzas.

K. Blázquez: Tivemos un debate importante. É de parabén ver que os fodidos teñen cabida nos bailes limitados aos penosos, pero non podemos quedarnos niso. Por exemplo, por que non hai xente con pene que asuma o rol de muller? Iso é unha loita dos homes, pero até agora non o fixemos. Para nós a igualdade non é só pór ás mulleres onde estaban os homes, temos que ir moito máis alá. É un paso firme, pero non serve para tapar todo o demais. Tamén hai que pór en dúbida o baile. É posible que tamén participen mulleres, pero tamén se trata dunha danza de orixe militar, por exemplo.

I. Fresnedo: Si, o único que nos incomoda no que reflicten as danzas tradicionais vascas non son os roles de xénero. Búscanse corpos normativos e modelos estéticos concretos, moitos teñen unha visión sabinista da identidade vasca, a relixión tamén ten un lugar destacado, e hai representación das desigualdades sociais…

Hai moitos tipos de danzas entre as danzas vascas. Haberá alguén que non teña estes elementos tan presentes…

I. Fresnedo: Os que se fan na praza, por exemplo, os Saltos. Estes son máis libres, e é certo que na maioría dos casos os roles de xénero non están tan marcados. De todos os xeitos, é moi diferente facelo na praza ou no escenario. Na praza todo é máis aberto.

K. Blázquez: No caso da danza de bruxas, por exemplo, os mozos vístense coa saia. Pero tamén hai unha especie de burla ou ridiculización, non creo que sexa un exemplo apropiado.

Hai quen fixo traballos máis contemporáneos a partir da danza tradicional vasca, como o grupo de danza Kukai.

I. Fresnedo: Cada vez hai máis grupos contemporáneos, si, pero non teñen intencións políticas claras. No aspecto estético é certo que se está abrindo un camiño, pero quedan no aspecto estético. A nós parécenos importante pór o foco na reivindicación ou na denuncia.

K. Blázquez: Inclúense elementos novos e interesantes. Por exemplo, dous homes bailan a polka ou se pon as saias. Pero hai dúas maneiras de miralo: unha é dicir, “eh!, mira o que se pode facer” e outra é denunciar que até agora non nos deixaron facer iso. Blanquear ou denunciar, creo que hai dous focos moi diferentes.

E que máis? Cando veremos todo isto encima da táboa?

K. Blázquez: Acabamos de empezar e talvez fáltennos dous anos máis antes de que se celebre o espectáculo. Unha vez iniciado o traballo creativo, todo complícase e embelécese. Escoitar as vivencias do outro, expresarche o que che move… O proceso ten valor e para cada un de nós está a ser moi liberador.

I. Fresnedo: Aínda nos queda traballo, pero mentres tanto tamén faremos charlas, talleres, etc. O grupo segue aberto. Necesitamos bailaríns, pero tamén músicos, xente que vístese… Quen queira aínda está a tempo de porse en contacto connosco.