Pasaron 80 anos desde que estalou a Guerra de 1936, e ese pasado aínda está na porta. Do mesmo xeito que nos medios de comunicación vascos están a recollerse os recordos de quen perderon a guerra, nas rúas de Navarra están a borrarse os eloxios dos responsables da represión. Estamos continuamente reescribindo, recreando e adaptando a historia.

O Festival Internacional de Cine de San Sebastián 2016 tamén fixo unha chiscadela á memoria (ou ao esquecemento, como se mira), coa historia dunha muller de Errenteria que vive a realidade no pasado. Eu non son de aquí, di Joseba Sarrionandia. Neste sentido, podemos considerar o camiño do Ganso como un lugar de recordo. A pesar de que a novela cumpre case unha década, os vascos temos un tema e unha época moi próximos, e os seus personaxes permanecen moi vivos.

A Ribeira navarra de 1936 e San Sebastián 2003. Nestes dous momentos históricos, Jokin Muñoz reúne a personaxes de diferentes pensamentos e comportamentos, aínda que nesa polifonía predominan dous solistas: por unha banda, o ancián (Jesús) que ten que fuxir a Donostia-San Sebastián cando acaba de comezar a guerra e, por outro, a nova (Lisa) que morreu manipulando unha bomba co seu fillo. Cada un está a cada lado do espello que parece imposible, ata que se dá conta de que son o reverso e o reverso das mesmas inquietudes existenciais. Entre moitas voces destacan estas dúas, pero a historia tamén atravesa os continuos rumores doutros personaxes. Nese murmurio de ecos do pasado atopamos, por exemplo, dúas mulleres moi diferentes: Paula e Candi. Día e noite, pero ambos os empatados pola mesma opresión, marcados pola violencia de xénero na guerra. Un asasinado e o outro atrapado naquel pasado.

Jokin Muñoz, como é habitual, fala da dor dos vascos, móstrase crítico indagando nas gretas da nosa sociedade, achegando as voces dos grupos que foron perseguidos no seu discurso sobre a Guerra do 36, ou denunciando algunhas actitudes da esquerda abertzale na súa proposta de lectura sobre o conflito.

Todo iso nunha linguaxe literaria traballado e madurado: Bonitas descricións das paisaxes da Ribeira, a fina ironía do narrador, os xogos de espellos variados, o ritmo que mantén a intriga, o humor dalgúns personaxes... Na novela O camiño da oca, aflorando a tensión entre o que é lícito e o que non é, retrata unha infinidade de preguntas e relecturas que se converten nunha escusa para evadir o tempo e reflexionar sobre o seu propio devir.