Decenas de persoas preguntaron ao mesmo tempo, o 25 de xuño do ano pasado, cando ouviron esa voz, ao ritmo marcado polos cencerros dos joaldunak, cantando “hoxe esperteime falando en roncalés”. Quería máis información, pero era difícil atopar os datos: a súa nai era de Segura, o pai de Gaintza. En familia ninguén de Roncal. Iso é. Entón apareceu unha conta de Twitter en cuxo logotipo figuraba un K xigantesco, e un que seguía a súa pista comezou a sacar conclusións adicionais: Que era un proxecto de Ciclos Iturgaiz, de Mikel Aizpurua, e que mentres Ritxar Gómez pasou á literatura –acaba de autoeditar a novela Gooolpe de Vista–, Aizpurua achegouse ao estilo de canto que no seu día traballou no grupo Elurretan, mesturando doces melodías con palabras humoristas e surrealistas. Atez ahate, Patxi Eugi, A incineradora en Chillida Leku... antes de darse conta, compuxo 30 pezas, e non parece que teña intención de quedar.

O artista que escoito as cancións de Kau Kori Kura e imaxínomo no botepronto é algo así: home, goierritarra, de volta de 40 anos, afeccionado á pelota, que le a prensa ilustrada, visitante habitual da Feira de Durango, o movemento Euskadi Racing sufrido de cerca... estou ben?
(Rindo) Non estou lonxe, non. Gústanme moito as cousas populares, o encanto das festas dos barrios pequenos, os concursos de tortilla de pataca e cousas así. Dicía Juan Carlos Pérez que cando chegaba a un pobo a tocar o concerto o primeiro que quería saber é en que nivel xogaba o equipo de fútbol local, en preferentes, no rexional... son datos que me interesan a min tamén. Federico Fellini ou Luís García Berlanga eran mestres en facer películas con ese tema. Ou o programa Herri txiki, Infernu handi tamén é marabilloso.

Polo menos, nas cancións metes moitas referencias populares.
Si, pero o punto de partida sempre é unha idea absurda ou surrealista. Logo, transversalmente, inclúo ese tipo de referencias. Por exemplo, a base da canción Patxi Eugi é unha frase que se escoitou nunha película de Tarzán. A miúdo mencionaba a palabra "Umgawa!" (hangaua), e estou seguro de que unha vez a ouvín caer sobre as patas. Despois tentei atopar a pasaxe, pero foi en balde. Polo menos, serviume para partir de aí e facer unha historia. Ou, mire, ao crear Estepan non pensaba que Estepan fose de Etxeberria, eu estaba a facer exercicios coa palabra estepan, estepa (tipo de paisaxe), este pan (este pan), o step (no ximnasio) e, de súpeto, tamén pensei no presentador de televisión Estepan. Pero non podo pensar nun tema e facer unha peza sobre iso, a canción ten que vir sempre dun punto de partida absurdo. O seu maior encanto reside no descoñecemento da súa procedencia.

Pódese pensar que o roncalés ten un peso especial neste proxecto, ademais de ser a primeira canción, o nome de Kau Kori Kura en roncalés é Hau Hori Hura.
Non crea vostede que estaba a dubidar do nome. Hai tempo creei un personaxe, Baxoerdy, que anda coa txapela e as lentes. Naceu en Ordizia, na década dos 70 foise a Iparralde, foi amigo de Mikel Laboa... con iso era algo que ía facer, pero ao final decanteime por Kau Kori Kura. Agora, quero facer unha camiseta coa cara de Fidela Bernat como homenaxe, ao estilo de Andy Warhol. A ver que salgue.

Vén de Ciclos, pero este proxecto non se parece máis ao anterior de Ciclos, Elurreta?
Sen dúbida. Era sobre todo o proxecto de Ciclos Ritxar, case todas as letras eran súas, eu púñalles música. En Elurretán, as cancións eran miñas, e Ritxar só introducía o baixo. Nese toque de surrealismo e absurdo do último disco de Elurretán vexo a semente de Kau Kori Kura. Pero naquel momento chegou Ritxar coas letras de Ciclos e decidín que había que facer ese proxecto. As ideas estiveron no frigorífico, e cando deixei Ciclos, empecei de novo a tirar del.

A súa traxectoria mostra unha forma de entender a música, moi zumenta, nas antípodas da vaidade.
Mire, hai pouco escoitei na radio unha entrevista ao grupo Ttun Tttun Brigade e pensei, “esa é a actitude!”, pasalo ben e non darche demasiada importancia.Esa actitude de xogar e experimentar como nenos e nenas. Temos moito que aprender dos nenos.

Por que hai tan poucas apostas polo estilo?
Non o sei. Por exemplo, miro a Juan Carlos Pérez, a Mursego ou a Joseba Irazoki, e paréceme que no seguinte paso son capaces de facer calquera cousa, incluso algo que non ten que ver co que fixemos até agora. A Mursego pregunteille o outro día que ía facer e díxome: “non o sei”. Gústame ese punto, e vexo a moi poucos artistas de aquí. Ou Haritz Artola –Brigada Criminal, Fiachras, Bizardunak–, un gran amigo, é capaz de facer algo que de súpeto romperá totalmente co anterior. Ou Ibon Rodríguez, do Etense. Agardo a eses espíritos libres para ver que fan despois. Nos músicos, nos escritores en xeral, boto de menos esa actitude. Jabier Muguruza ou Ruper Ordorika –e coidado, eu son moi afeccionado a ambos–, xa sabes o que van facer máis ou menos.

Velas moi unidas á súa traxectoria.
Si, algo así. Algúns viven de aí e compréndoo. Ademais, cando tes unha ruta é difícil tocar un volantazo, si non es un PJ Harvey, ou Brian Eno, ou Radiohead. Aproveitemos aos que estamos fóra para facer o que queiramos.

No seu caso, empéñase en non repetir? É iso un chip consciente?
Non, eu abúrrome das cousas. O final de Ciclos, por exemplo, foi moi natural. As últimas letras de Ritxar non nos dicían nada novo. Pois se acabou. En Elurreta tamén nos chegou o momento. Neses finais, paréceche que non vas facer nada máis na túa vida. Nin falar! Pasa medio ano e xorde algo novo. Até agora, polo menos, así foi. Iso si, Kau Kori Kura creo que a partir de agora utilizareino para referirme ás cousas que só fago eu. Metereino no "garrotte" cun "cori ou cura"!

Os teus vídeos terán o mesmo traballo que as cancións.
Si, os vídeos teñen un traballo impresionante, en Youtube todopoderoso solo meter horas até atopar o que quero. Pero a min o que máis me gusta neste mundo é pór música a unha letra que me motiva. Son un apaixonado do pop ou da melodía, o que máis me gusta é inventar a melodía, nunca sabes de onde che van a levar as palabras. En Ciclos, por exemplo, iso era o bonito: Recollía os pallasos da letra vasca no e-mail, e mentres lía, eu estaba a chorar, sen poder romperme. Un agasallo. Achegábame ao salón e sacaba a melodía coa guitarra. Si ten a letra que lle guste, xa sei que sairá a canción. Unha letra motivadora para min é o motor.

No Kau Kori Kura, como che levas de letrista?
Moi ben! Ideas que non teñen nada que ver ou que son absolutamente antagónicas, ás veces resultan “cousas” unidas. Gústame retorcer as cousas da vida cotiá, da rutina. Miguel Noguera ou Mikel Pagadi son mestres niso. Moitas veces fago unha escritura automática e aparecen algunhas palabras. Por exemplo, Napoleón –e relacioneino co poleo de menta–. Logo uninme a Bonaparte e ao eúscaro. Lin ao longo por iso é polo que alguén lle chamou “Kantu aldeko kantu”. Nin falar! Tamén lin que a canción Kalamarana é unha crítica ao bar Juantxo. Crítica? Unha homenaxe! Cantos bocadillos comín aí! Ou, por exemplo, non querería que entendese a canción de Estepan como algo persoal, porque non é así. A crítica Leire López Ziluaga dicía que o que máis lle interesaba era como deixabamos ao oínte incómodo, porque non sabían o que realmente pensaba esa voz que está a escoitar, que aquí hai un costume de interpretar as palabras da canción como unha opinión propia do artista, e que deberiamos lembrar a relación que teñen as palabras coa ficción. En Ciclos chamáronnos de todo, fachas, etarras... cada un entende unha canción como queira, por suposto, pero con moitas cousas sorpréndome.

Que está a escoitar ultimamente?
Sempre escoitei e sigo escoitando, por exemplo: Beach Boys, Cluster, Brian Eno, Mikel Laboa, Jaume Sisa, Javier Bergia, Richard Thompson, Juan Carlos Pérez, Neu! ou A Dusseldorf, por citar algunhas.

E que é o que che sorprendeu ultimamente?
Ultimamente hei flipado con varios músicos, algúns de actualidade, outros de tempo atrás. Frank Zappa And The Mothers Of Invention, The Residents, Rafael Berrio, Os Ganglios, grupos prog-italianos dos anos 70...

O outro día vin a Joseba Irazoki, co grupo, en Bilbao, e quedeime tocado. Tiña esa sensación: “Isto é capaz de todo”. Un pouco como sucedía con Laboa. A min faime graza como Laboa lembra aquí: a xente só acórdase da súa parte máis profunda. Pero o humor de Laboa, a experimentación... Recordo como tocou nos Quilómetros de Beasain. Empezou con dúas cancións coñecidas, pero logo comezou a interpretar Chiquito da Calzada: “Anaximandro! Anaximenes!” e berros similares, despois tocando cancións instrumentais... Unha performance sobre táboa. Os meus amigos dicían que era insoportable. Pero que credes que é Laboa? As súas cancións de guitarra son moi bonitas, cunha melodía moi bonita, e son as que atraen á xente. Este lado da experimentación quedou como o seu lado friki. Con todo, dásche conta de que, cando colles o paquete enteiro, é xenial porque ten unha chea de rostros. Con Xabier Lete tamén ten cancións para rir, pero aquí a xente queda con esa profundidade e solemnidade.

Ademais de Laboa e Lete, que che parecen outros artistas de Ez Dok Amairu?
Gústanme a maioría dos clásicos vascos. Xa ouzo pouco, pero están aí, seguro que me afectan á hora de facer as cancións. Por exemplo, o disco de Txomin Artola paréceme incrible... ou as cancións do grupo Oskarbi, que melodía e que voces preciosas!

Hai pouco dicía Benito Lertxundi que Ez Dok Amairu ve a necesidade de recuperar aquel espírito da época.
A Eñaut Elorrieta ouvinlle dicir algo parecido, que quería recuperar o espírito das cancións dos anos 70 ou... Neses casos penso: naquela época esas cancións non estaban feitas; xa están feitas. Ese espírito era entón necesario, non ten nada que ver co que hoxe se necesita. Antes había menos medios de comunicación, os directos eran menos... agora hai dez mil ramas, a forma de escoitar a música cambiou, e é moi difícil empezar un movemento musical organizado.

Houbo algún intento. Fai ao redor dun ano varios músicos publicaron o proxecto Ez dok bukua...
Ah, si? Non o sabía. De todos os xeitos, eu non son moi afeccionado aos colectivos, cos seus manifestos... No mundo da arte, a actitude máis interesante é a de xuntarse e separarse. Prefiro aos artistas que se xuntan para proxectos motivadores e logo se desunen para ir todos á mesma marcha que un colectivo.

Tes intención de comezar a dar concertos?
Non sei que dicir. A min sempre me gustou máis crear cancións que tocar. Pero ultimamente tamén estou a gozar tocando. Cando chegue ao repertorio de cen cancións, farei algo (rindo).