A importancia dunha letra: A editorial Auspoa engadiu un hatxe á nova colección, Hauspoa. A importancia dunha letra: aínda que sexa muda, e a época de fundación do batua testemúñao, o que di, o que garda en si mesma. Alguén dirá tarde, pero a iniciativa é benvida: Trátase dunha colección que renova os exemplares máis representativos do vello Auspoa, situándoos en eúscaro estándar. O primeiro, un clásico, Nerón tiña tirako, de Sebastián Salaberria. Autobiográfico que, tras relatar os tempos da infancia e a mocidade, narra as andanzas da guerra. Non nos equivocamos, en Hegoalde publicouse en eúscaro o primeiro testemuño da guerra de 1936-39.

A mensaxe resúmenos: o irmán “devandito por outros” se marchou a Bilbao cos nacionalistas. Sebastián quedaría en San Sebastián, confiando en que a guerra terminaría pronto e libraríase. O cuco equivócase: cos francos á fronte. Este é o conflito que resalta a narración: “Sempre andei con esa preocupación durante toda a guerra: a ver si atopei ao meu irmán morto, enfermo ou prisioneiro en algures”. Anjel Lertxundi explica ben no preámbulo da edición: “O novo soldado carece do sentido histórico da súa misión, da moralidade do seu traballo, dun sentimento patriótico particular”. A guerra é entre irmáns, por tanto –sempre irmáns, a saber onde entraban as irmás e as irmás-: trasladando a guerra ao ámbito familiar, sen cargas políticas, completamente descontextualizada, o relato deslizaríase coa lectura que fai o revisionismo. Non, é verdade, e grazas, sobre todo polo banderizo, non porque os inimigos a cegasen demasiado: “Aquel xeral mandatario, a pesar de ser un home de fama, estaba subordinado aos soldados. Unha cousa horrible!”. Digamos que ama a orde por encima dos demais. E aínda que para entón xa dera un paso á modernidade –os ensaios históricos de Etxaide, a famosa novela negra de Loidi, as obras existenciais de Txillardegi–, por ser a primeira pasou aos papeis da historia. A primeira vez que leu o libro, Lertxundi atopouse co eúscaro da casa. Por primeira vez: “Non atopaba calor de casa nos libros que até entón lera en eúscaro: uns salpicados de purismo e outros marcados polo cheiro a gargo, facíanseme remotos ou idealizados, secos, case estraños”. Esa é a maior virtude do libro: “Saber dar fluidez verbal. O libro é un pequeno tesouro para quen quere estudar, aprender e imitar como se poden integrar os recursos orais nun texto escrito”. Con iso quedámonos. E á espera dos novos resultados de Hauspoa.