A pedagoxía da confianza nace en 2008 na ikastola Arizmendi de Arrasate. Desde entón, Ikastolen Elkartea interesouse por varias ikastolas e, dada a súa difusión, asumiu a responsabilidade de colaborar na orientación do modelo. Isto non quere dicir que todas as ikastolas deban adherirse á pedagoxía da confianza; a decisión está en mans de cada centro.

A Sociedade de Ciencias Aranzadi de Bergara iniciou este método no curso 2011-2012 e desde entón está en proceso de adaptación. O profesorado traballa constantemente na observación da realidade do alumnado. “É un método que se vai desenvolvendo co tempo, xa que hai que adaptar a educación ás características do alumnado, o que require experimentación”, afirma a directora da ikastola, Ane Barruso.

Até agora traballaron en Educación Infantil. Este curso deuse un paso máis e decidiuse aplicar a pedagoxía da confianza no ciclo inicial de Educación Primaria. Os alumnos destes niveis xa probaran o modelo en Educación Infantil, polo que este curso sería unha continuación. Pero a necesidade de adaptar o método á idade e ás esixencias xerais de cada curso escolar, fai que Aranzadi atópese traballando na adecuación da pedagoxía á realidade do alumnado de Primaria. “Este ano vai ser un período de experimentación”, aclarou Barruso. No caso de que a colleita nos dea froitos abundantes, a idea é que o método se estenda a todo o centro.

Claves para entender mellor ao neno

Para introducir o método, previamente realizáronse sesións de formación por parte do persoal do centro. Rafael Cristóbal, especialista en psiquiatría infantil e psicoloxía, foi o encargado de conducir os programas e, entre outras cousas, traballaron o seu libro O neno na mirada do coñecemento. O obxectivo foi traballar as claves para entender mellor aos nenos e nenas de entre 0 e 6 anos. Despois da teoría chegou a práctica. Cristóbal supervisou este proceso durante dous anos, ata que os profesores confirmaron que dominaban o método. “Viña todos os xoves a observar a actividade do profesorado e a facer propostas ao equipo directivo para mellorar o visto”, explicou Barruso.

Doutra banda, a pedagoxía da confianza tamén supuxo unha reorganización do espazo físico. É dicir, o modelo educativo innovador necesita menos paredes, xa non son grupos de alumnos e alumnas illados en varias aulas fundamentais. Trátase dun método que require o intercambio entre nenos e nenas de diferentes idades e para iso ofrécense seis espazos educativos dedicados a traballar oito intelixencias: linguaxe humana, lóxica matemática, autoconocimiento e xestión, visión espacial, natureza e música. Os nenos e nenas teñen liberdade para acudir cada día á zona que desexen, así como para desprazarse no centro da sesión por espazos educativos. Á fin e ao cabo, a vontade de cada alumno e alumna vai orientar a súa aprendizaxe; iso si, o profesor ou profesora garante que o alumno e alumna degusta diferentes mentes. Como acicate, por exemplo, xunto ás bonecas dos dinosauros, a educadora porá un libro sobre os dinosauros, para animar aos nenos e nenas a que o lean.

Intervención parental

Os pais e nais son un alicerce importante no proceso educativo dos nenos e nenas e conscientes diso, participan activamente na pedagoxía da confianza. Unha vez ao mes a ikastola organiza un seminario dirixido a eles e elas, coa axuda de Rafael Cristóbal. Ademais de dar a oportunidade de coñecer de cerca o propio método educativo, nestas horas de formación traballan contidos relacionados co desenvolvemento dos nenos e nenas. Pero a intervención dos pais vai máis aló diso: poden estar presentes nas horas lectivas dos seus fillos e fillas e, de cando en vez, teñen a responsabilidade de ofrecer un seminario aos seus alumnos.

En xeral, o método ten como obxectivo crear un clima de confianza que transmita seguridade ao alumno, co fin de que sexa beneficioso para a súa educación. Segundo Miriam Mujika, psicóloga da ikastola Aranzadi, “neste ambiente os alumnos están contentos, contentos e con ganas de explorar”. De feito, os profesores e profesoras aproveitan esas condicións que xera a pedagoxía da confianza, adaptándose a ese novo ambiente de ensino. É dicir, os alumnos e alumnas están máis motivados e isto lévalles a aspirar a actuar con maior autonomía, reducindo a dependencia que poidan ter do profesorado.

Aínda que aínda é pronto para valorar os resultados, os traballadores da ikastola, pais e alumnos están satisfeitos co método. “Está a ser unha experiencia enriquecedora. Os profesores están contentos e son partidarios de seguir polo mesmo camiño. Tamén beneficia aos pais e nais, que poden participar máis profundamente na educación dos seus fillos e fillas”, subliñou Ane Barruso. Ademais, os estudos realizados até o momento sinalan que, á marxe dos contidos básicos, os alumnos e alumnas adquiren coñecementos que poden ser útiles para facer fronte ás esixencias sociais.

No traballo de integración social

A pedagoxía da confianza non se limita aos muros dos centros, senón que tamén ten reflexo fóra deles. Aos poucos, a ikastola Aranzadi comezou a dar pasos nese camiño: este ano a festa das ikastolas de Gipuzkoa que se celebrará en Bergara terá o seu reflexo na festa do Kilometroak. Entre outras cousas, a ikastola puxo en marcha o proceso Blai-blai para concretar a oferta do espazo (xogos, actividades, material...) para nenos e nenas, co fin de recoller as suxestións do alumnado de Educación Infantil e Primaria. Así, trátase dun espazo deseñado en función das achegas dos nenos e nenas.

Trátase dun método que require o intercambio entre nenos e nenas de diferentes idades e para iso ofrécense seis espazos educativos dedicados a traballar oito intelixencias: linguaxe humana, lóxica matemática, autoconocimiento e xestión, visión espacial, natureza e música.