A socióloga norteamericana Arlie Hochschild (1940) quería entender por que os máis afectados polo sistema neoliberal son o tea Party e a campaña a favor de Donald Trump. Anteriormente, outro sociólogo, Arthur Ou’Connor, xa demostrara que nas cinco eleccións presidenciais celebradas entre 1992 e 2008, os 22 estados que sempre gañaron os republicanos son os que máis problemas de contaminación ambiental sofren.

A señora Hochschild, en busca de respostas, durante cinco anos, cos seus 76 anos, apartouse da comodidade da liberal Berkeley de California para dirixirse unha e outra vez aos pantanos de Louisiana para entrevistarse con xentes enconadas pola crise económica e o contaxio das multinacionais. Reuniu o apreso escoitando as súas razóns “Strangers in Their Own Land: Anger and Mourning on the American Right" (Na súa terra son estranxeiros: enfado e duelo á dereita de EE.UU.). O diario The Guardian adiantou un capítulo que comeza así: “O gran paradoxo da política estadounidense pode explicar o segredo do éxito de Trump”.

Le Sherman, de 82 anos, é un dos que visitou o sociólogo até facerse amigo del, un home que na súa mocidade foi futbolista e que hoxe en día non anda acompañado por un taka-taka. Con todo, non se queixa de que, tras traballar nunha factoría petroquímica, dos 15 obreiros que formaban parte do grupo, é o único que sobrevive. Sherman traballou nos traballos máis perigosos.

En 1965 instalouse en PPG Pittsburgh Plate Glass e como era un bo técnico, encargouse de reparar avarías en tubaxes que transportaban contaminantes potencialmente perigosos, loitando cada día con dicloroetanos, mercurio, chumbo, cromo, hidrocarburos aromáticos policíclicos e dioxinas. Sherman é un home que se escapou dun accidente mortal.Os xefes da compañía, con todo, necesitaban máis, e declaráronlle o traballo máis perigoso da usina.

O residuo químico máis velenoso xerado pola factoría de PPG, a pasta viscosa que a fabricación de dicloroetanos deixara no interior dos grandes fornos, debía ser transportada en camión até a fermosa ciénaga Bayou d’Inde. O perigoso lixo debía de chegar moi quente para que, antes de solidificarse, afundísese nas escuras augas da beira.

“Sei que non o fixen ben”, dille ao sociólogo. “As toxinas matan. Realmente sinto habelo feito”. Sherman fixera durante anos un mortal transporte para obter por fin dos seus patróns unha reparación pouco piadosa.

Despois de estar oito meses enfermo, tivo que estar en casa por orde dos médicos. Ao volver ao traballo, despois de cumprir quince anos dos máis laboriosos encargos, foi despedido reprochando o seu absentismo.

Le Sherman ama as marismas que chaman Bayou de Louisiana, a vida e as xentes, o mundo da pesca. E demostrouno. En 1987, as autoridades estadounidenses aplicaron severas medidas aos pescadores debido aos velenos que moitas veces foron arroxados polas fábricas nas marismas paradisíacas de Louisiana. Durante media hora, durante unha daquelas reunións entre os delegados do Goberno e os pescadores, Sherman tomou a palabra para explicarlles o seu transporte contaminante. Así se logrou unha indemnización de 12.000 dólares por pescador.

O “gran paradoxo” da
EE.UU. é Louisiana, o maior vertedoiro tóxico da EE.UU. Os efectos dos contaminantes chegaron a destruír barrios enteiros. Do mesmo xeito que antes os residuos químicos do país, agora en Pensilvania e noutros países afastados as augas contaminadas polo fracking inxéctanse perforando o fondo do lago. O terremoto e as trincheiras que devoraron as casas e mesmo rúas enteiras foron a causa das explosións.

Moita xente mobilizouse en defensa dos bayous, reuníronse en grupos e coalicións carpinteiros, profesores e agricultores, multiplicáronse os movementos sociais por todas partes. Pero a maioría deles móvense ao redor do tea Party dos republicanos. O máis habitual das persoas entrevistadas por Arlie Hochschild durante estes anos é que sendo o acontecemento máis importante da súa vida foron traizoados e esmagados pola industria, desempregados, destruídos por toda a comunidade... con todo, eles mesmos senten –e demóstrano co voto– que a traizón lles foi feita polo goberno federal de EEUU. Trump, vítima dun incumprimento das leis medioambientais, tamén votará a favor de Trump, que anunciou a retirada das leis.

Na interpretación de Horchschilde, ese “gran paradoxo” baséase na polarización dos americanos que Bill Bishop describe no seu libro The Big Sort –“A gran agrupación”–: hoxe en día os cidadáns non se confunden ao moverse en busca dunha vida mellor dun lugar a outro. Cada vez son máis os iguais os que se unen aos iguais, aos que teñen formas de vida e ideas similares, e cada grupo vai radicalizándose no mesmo. As mesmas cadeas de televisión, os mesmos blogs e igrexas, os mesmos temas de debate...

Cada grupo desenvolve un relato en profundidade –deep story– que explica mellor as condutas e os comportamentos políticos que o propio contexto económico e social. sente un relato profundo coma se fose verdade, cambia opinións e feitos, revela o que a xente sente. Axuda ás persoas dunha elección política a manter e explicar a súa visión da diferenza co outro grupo.

Horchschild recreou cunha metáfora o relato en profundidade dos que, esmagados polo neoliberalismo, votarán a Trump en Louisiana. Aquí.

A xente está en fila esperando a que subas á montaña e ti respectas a túa quenda con paciencia. Co paso das horas o sol quenta, ti non estás moi contento, a liña non avanza, ás veces parece que vas cara atrás, as cousas torcéronse nestes anos. A lei dos americanos sempre é avanzar e agora non hai avances. Vostede non se queixa así, é un americano responsable.

Pero... mira! Hanse encolado na fila. Cal? Negros, inmigrantes, musulmáns... Para eles están as axudas que vostede necesitaba e que lle denegaron durante estes anos para seguir adiante. E quen está a autorizar todo isto? Un presidente negro, Obama!

Horchschild: “Na guerra de clase non recoñecida, cansa e enfadada á espera do dream, o odio ao goberno federal que protexe aos que ‘rouban’ a quenda aumentou na cidadanía. Odian ás persoas que necesitan axudas públicas. Non queren ver que eles tamén necesitan axuda pública para arranxar as súas casas destruídas”.