Nos últimos meses acumuláronse moitas dúbidas sobre o proceso de independencia de Cataluña. Son moitas as razóns para iso, pero no fondo hai discrepancias entre Junts Pel Si e a Cup. Proba diso son os orzamentos da Generalitat deste ano, nos que ambas as forzas non se puxeron de acordo e o presidente Carles Puigdemont convocou unha moción de confianza no Parlamento para o 28 de setembro. O momento non é de broma: si non se aproba, si a Cup non apoia, disolverase o Parlamento e convocaranse novas eleccións. Neste momento o independentismo non quere iso. Sería o fracaso do “procés”.

Cando aínda se lembran os incidentes da sesión de investidura de Artur Mas, a Cup tivo que escoitar moitísimos comentarios desde as filas de Junts Pel Si. As tensións internas tamén foron importantes entre os cuperos, co son da división en todo o país. Por ambas as partes subliñan que agora lles corresponde preparar ben a moción de confianza: A Cup puxo sobre a mesa os orzamentos de 2017 e o RUI (Referendo Unilateral de Independencia); a seguridade de Junts Pel Si para acabar a lexislatura.

No fondo, un dos principais problemas é a falta de confianza. De feito, o actual goberno foi elixido para durar 18 meses. A súa tarefa principal sería preparar a desconexión co Estado español, proclamar a independencia unilateral e disolver o Parlamento para a celebración das novas eleccións. O novo Parlamento debería redactar a Constitución da República catalá, que posteriormente se sometería a referendo.

Con todo, a confianza non é o único problema máis básico: Resultados das eleccións de 2015. O independentismo obtivo unha maioría clara no Parlamento Vasco, pero desde o punto de vista dos votos non superou o 50% dos votos emitidos. A Cup declarou ao día seguinte das eleccións que iso non daba lexitimidade suficiente para declarar a independencia de Cataluña. É a parte máis débil do proceso actual e por iso expúxose a idea do novo referendo; é dicir, que fai falta unha ferramenta para saber que é o que realmente queren os cataláns.

O RUI, referendo vinculante da
Cup e outros sectores teñen serias dúbidas sobre a vontade da Generalitat, sobre todo da ruptura co Estado español, e temen que se materialice o proceso. Ante esta situación, a Cup puxo encima da mesa un referendo vinculante e unilateral, e aos poucos vai gañando aceptación en todo o movemento independentista en Cataluña.

Cal é o núcleo da nova xogada? Que nalgún momento hai que romper co Estado, sexa o RUI ou sexa a declaración unilateral de independencia (o famoso DIU), como se prevé no proceso actual. Si hai que rompela, pois, mellor rompela coa pregunta democrática de “independencia si ou non” que coa pregunta de “esta Constitución si ou non”. Todos comprenderán mellor a pregunta, nada que dicir no ámbito internacional, que a primeira opción a segunda. Esta sería, en esencia, unha das principais razóns a favor do RUI.

A día de hoxe, CUP, ANC, ERC e Reagrupement, por exemplo, están de acordo co RUI. Tanto na Generalitat como no PDC (Partido Democrático de Cataluña, ex CDC de Artur Mas) están dispostos a analizalo e a proposta está a coller cada vez máis forza. Iso si, Junts pel Si cre que, si leva a cabo, sería unha sección para engadir ao proceso actual e non unha ferramenta para cuestionalo.

Os independentistas que se opoñen ao RUI consideran que os riscos serían elevados, primeiro polo choque coa lexislación española, segundo pola repetición da consulta de novembro de 2014 e terceiro polo risco de que os contrarios non participen. Este último non é unha broma e ademais da opinión clara do PP, Ciutadans e o PSOE, En Comú xa expresou o seu rexeitamento ao RUI.

Tal e como o portavoz Xavier Domènech xa o deixou claro a semana pasada no pleno de investidura do Congreso, eles están a favor dun referendo pactado. As tensións entre as dúas almas da esquerda catalá ao redor deste tema son duras. A Cup considera que a data de celebración do RUI sería boa en xuño de 2017, entre outras razóns porque a actual Generalitat cumpriría aí o prazo de 18 meses e tería que disolverse. Entre os partidarios, con todo, non está nada claro cando conviría celebrar este referendo, porque ese sería o momento da verdadeira ruptura.

O referendo unilaterais de Quebec
son exemplos permanentes de Quebec e Escocia, ambos os publicados como modelos a favor dun referendo acordado. Con todo, na realidade, desde o punto de vista do acordo non son iguais. Foi un acordo entre Londres e Edimburgo para a celebración do referendo de 2015, non entre o Goberno federal de Canadá e o de Quebec. No referendo celebrados en Quebec en 1980 e 1995 non houbo acordo e o Goberno Federal declarounos ilegais. Tamén o Tribunal Supremo de Canadá, pero non os prohibiu, porque iso podía carrexar maiores prexuízos que a celebración dun referendo.

Pero o Tribunal Supremo de Canadá analizou o recurso presentado por un grupo de cidadáns contra o referendo de 1995 e de aí sacou a famosa sentenza de 1998: O Goberno de Quebec non podía declarar a independencia unilateral, pero si no referendo gañan os independentistas, o Goberno federal debería sentar a negociar co de Quebec. Ambas as partes deron o visto e prace á decisión e hoxe en día ten unha gran importancia nos procesos de autodeterminación a nivel mundial. Pero non foi o Goberno Federal o que interpuxo o recurso, e quedou bastante apartado de todo o asunto da causa legal do referendo, polo menos en primeira liña, como o está facendo o Goberno do pp de Madrid en Cataluña.

Lei para a Transición Xurídica A Lei de Transición Xurídica aprobada polo Parlamento de Cataluña a finais de
xullo prevé nun momento do proceso independentista unha desconexión coa lexislación española, que é o que a Lei de Transición Xurídica deberá prever para que non exista un baleiro xurídico legal no paso dun momento a outro. Esta transición realizarase con tres leis que regularán tres ámbitos básicos: o proceso constituínte, a seguridade social e a Facenda de Cataluña. De feito, segundo os que lideran o proceso, a aprobación destas leis será o momento da ruptura co Estado español, é dicir, da declaración unilateral de independencia. A partir dese momento, o Parlamento e a Generalitat de Cataluña só acatarían a legalidade catalá e a lei catalá. Para moitos, este sería o momento axeitado para facer o RUI, inmediatamente despois da aprobación destas leis.

E que di En Comú?O forte movemento que dirixe
Ada Colau adoptou oficialmente unha postura contraria ao actual proceso da Generalitat, pero non sen a máis mínima dúbida e tensión interna. En realidade, unha cousa é o que os parlamentarios de Catalunya Si Que é Pot poden pensar e outra é o que teñen na cabeza os votantes de En Comú. Ninguén dúbida de que nesas bases hai moita xente independentista, e que votará a Ada Colau para a alcaldía de Barcelona, pero que nun referendo votaría a favor da independencia. Cantos son? Iso é, dunha vez por todas, o que quere contar o independentismo.

As contradicións e os medos non son poucos en En Comú. Aínda que Junts Pel Si e a folla de ruta da CUP non están de acordo, anunciaron que Ada Colau e En Comú estarán na Diada deste ano, organizada pola ANC e Ómnium, indicando claramente que apoian a folla de ruta do Parlamento e do Goberno.
Dentro de En Comú tampouco está claro como actuar, pero, en xeral, están de acordo coa idea de fortalecer o proceso soberanista, iso si, con outra folla de ruta. Nun artigo escrito este verán por Gerardo Pisarello, número dous de Ada Colau na Alcaldía de Barcelona, defendía o proceso soberanista das esquerdas. É dicir, na súa opinión, cos resultados das últimas eleccións o soberanismo deu un xiro á esquerda, e iso debería reflectirse no proceso. Como é iso?
O nexo sería a República catalá. Segundo Pisarello, non se pode esperar a que se aprobe a celebración dun referendo por parte de España. Que facer entón? A disolución deste Parlamento, a convocatoria de novas eleccións e o encanamento de soberanismos de esquerda reforzados a través das forzas de ERC, En Comú e a Cup, entre outras, a creación da República catalá. Aquí tamén o novo Parlamento sería constituínte e, unha vez redactada a Constitución, celebraríase un referendo. En Comú, entón, apostaría por un Estado confederal co resto de España. No seu artigo, Pisarello chamaba a todo isto “proceso constituínte non subordinado”.O
coñecido director e independentista de Vilaweb, Viçent Partal, criticou a proposta nun editorial de agosto que levaba este título: “Soberanos pero non independentes, ou como se pode concibir un debate sen sentido”. Estes días da
véspera da Diada son de corazón máis que de cabeza. O Once de Setembro volverá demostrar que o independentismo está forte, pero Junts Pel Si e a Cup terán que acordar moitas cousas sobre a folla de ruta e a actuación do Goberno, sobre todo antes da moción de confianza do 28 de setembro. Cos parlamentos e gobernos máis independentistas de todos os tempos, ao movemento independentista tócalle tomar as decisións máis difíciles de todos os tempos. En que dirección non se pode dicir, pero na Diada de 2017 a situación da hipotética República catalá vai ser moi diferente.