Editor non habitual. Especial. Estraño. O protagonista desta historia pode tomar todos os nomes que queira. O cinco ofrecéronse na terraza da cafetaría do Museo San Telmo de Donostia. O fotógrafo escoitou con atención a historia que nos contou o libro como un beneficio especial. Os libros de Pasazaite veñen por encima das fronteiras do mundo, chámanse “literatura”. Primeira pregunta de asombro: “Como editor?”.
“A verdade é que non son editor. Non teño o coñecemento do eúscaro necesario para editalo. Non teño relación coa literatura por parte da miña familia ou os meus amigos. A parella non pertence tampouco ao mundo da literatura. Naturalmente, os meus pais fixéronnos entrar na paixón pola lectura. Ese foi o meu hobby da infancia”, dinos o interlocutor. Tamén lle gustou facer deporte.
Hai tempo que pensaba na apertura da editorial, que deu o paso no ano 2012, precisamente cando estaban a piques de pechar outras editoriais: “Chamei a Moisés Barcia para o Rinoceronte Editor de Galicia. Non lle coñecía. Traballa a tradución. El explicoume a parte empresarial da editorial. Fixen cálculos e avancei”. Con todo, a empresa non achega ningún beneficio económico, só un pouco de publicación de libros. Cumpriu catro anos en xullo. Cada ano publicou dous ou tres libros: 10 xa. Todos en eúscaro: “Non se me ocorreu nin se me ocorreu traducir ao castelán. O baleiro estaba e está en eúscaro. Por tanto, si houbéseo, en eúscaro”.
Ao coñecer o Rinoceronte Editora galego, deuse conta, sobre todo, da tradución dos clásicos da literatura universal, sobre todo dos grandes clásicos: “En certa maneira, a tradución está feita por compromiso. En galego, telos está ben, non estou en contra. Pero hai moitos libros que non se coñecen e que non foron traducidos. Pensei que había que traducilas tamén ao eúscaro”.
Observamos o tamaño do dez libros publicados, todos son parecidos. Non é a súa opción, a economía limita a publicación das máis grandes. O custo detén: “Facer máis páxinas supón un encarecemento do libro porque hai que pagar a tradución. Como máximo, tiven que axustar en 220-230 páxinas, a un prezo de 14-16 euros. Para ser traducido non é caro, normalmente os libros valen máis”.
O Queiruga non gana nin perde nada: “Algúns fan tríatlons, marchas de montaña ou surf... Eu publico autores favoritos en eúscaro. Pero, quede claro, non quero consideralo un hobby. Máis vale que o publique e convértase en profesión. A min non me deixa nada economicamente, e iso non é bo para o editor, nin para a cultura vasca. Oxalá puidese vivir de isto”.
A editorial Pasazaite realiza un traballo profesional, pero o editor non é profesional: "De todos os xeitos, nin o altruísmo nin o voluntarismo son bos. Igual me canso e teño que cambiar esta vida”.
Este editor especial ha conseguido manter o proxecto e está contento. Non é pouco, visto o mundo do libro: “O proxecto está previsto para outros dous anos. Sorpréndeme que co paso dos anos véndanse libros. Nestes tempos de peche de editoriais, sacar o editorial da nada non é pouco. É máis, que os escritores noveis e os tradutores pregunten e interesen por onde apareceu este tipo de servos, non é pouco. Entre outras cousas, porque non son nativo”.
Tal e como indican o nome da editorial e o logo da mesma (Check pointa), Pasazait trae libros de importación. O desexo de Queiruga era tratar o libro como unha mercadoría que transcende a fronteira. Axudáronlle no estudo A Personnalité de Donostia-San Sebastián a deseñar libros e páxina web. Este amante dos libros que non deixan ningún beneficio, non quere fotos na portada dos libros, ama aos que non están cargados de imaxes: “Xogamos co límite de ter superficies limpas. A portada e a contraportada mostran os límites dos países dos libreiros. O libro dáse a coñecer en por si. Por outra banda, son independentes”.
Ten despacho e almacén de libros en casa. Pero todo é legal: autor, fotógrafo, tradutor, corrector, deseño… todo é pago. Con todo, non hai ningún logo do Goberno Vasco nin da Deputación Foral de Gipuzkoa: “Habería que renovar as normas de acceso á axuda. O libro debe ter unha tirada mínima. As miñas son pequenas e non teño axuda. O cinco primeiros libros foron interrompidos: Por cada 900 unidades. Agora é unha tirada dixital. O libro é un pouco máis caro, pero a tirada é máis pequena: 300 para empezar. Si véndese, pide outros 50 e segue adiante”. Moitos editores están actualmente traballando no mundo dixital. A tirada en castelán rolda os 2.000 exemplares. Así que non había perigo.
Comparte parte da tirada a través da empresa distribuidora Elkar. Os demais lévaos el mesmo ás tendas. Produciu e vendido case todos 5.000 volumes. Por exemplo, para cear o Mexillón da segunda edición (Birgit Vanderbeke; traducido por Ainhoa Irazustabarrena) ten 900 exemplares vendidos: “Fago un cálculo rigoroso. Si o anterior deu diñeiro, liquidación os gastos e preparo unha nova edición. Nos clubs de lectura funcionan ben os libros de Pasazaite. Son convidado polos membros dos clubs literarios, é unha boa forma de relación. Os lectores recomendan libros nos seus círculos”.
Pasazait conseguiu unha boa reputación entre os lectores, en primeiro lugar porque o editor rodeou aos bos tradutores: “Custoume atopar tradutores. Non todos están de acordo, algúns traballan na universidade ou na prensa. Até agora, atopei un tradutor de cada libro, sempre diferente, dependendo do idioma e o tema do autor”. Xabier Queiruga coñece varios idiomas, non domina totalmente o eúscaro, pero confía nos tradutores e correctores: “Teño toda a confianza neles. Volver. Lea. Reviso os cambios, dou o visto e prace aos tradutores e publícoa”.
Os dereitos de autor do libro teñen un valor do 8%. Os autores saben que o editorial é pequeno, e tamén o idioma: “Con todo, eu pago as tarifas de EIZIE (Asociación de Tradutores, Correctores e Intérpretes de Lingua Vasca). Necesito ter a conciencia tranquila. Por iso montei o proxecto. Ou chama negocio. É un negocio, non para min, pero para o resto de autores do libro éo no seu pequeno”.
Internet fixo posible o seu proxecto. Navega polo mundo, enumera libros, pide recomendacións, le opinións e críticas...: “De media, calculei que necesito 15 minutos por día. De cando en vez, cando falo con autores, tradutores, correctores e deseñadores, fago un traballo intenso de dúas semanas por cada libro”.
Está a traballar nos dous seguintes libros: Cristo iraquí de Hassan Blasm, traducido por Ana Isabel Morales e On the Road de Jack Kerouac, traducido por Iñigo Roque. O título deste último en eúscaro aínda non foi decidido. Con todo, está en camiño.
Ekain honetan hamar urte bete ditu Pasazaite argitaletxeak. Nazioarteko literatura euskarara ekartzen espezializatu den proiektuak urteurren hori baliatu du ateak itxiko dituela iragartzeko.
Aste honetan aurkeztu da Joseph Brodskyk idatzitako Ur marka. Veneziari buruzko saiakera. Rikardo Arregi Diaz de Herediak itzuli eta Katakrak argitaletxeak publikatu du poeta errusiar atzerriratuari euskarara itzuli zaion lehen liburua.
"Houbo mulleres, alí estaban, eu coñecinas, pero as súas familias encerrábanlles nos manicomios, púñanlles electroshock. Na década dos 50, si vostede era home, podía ser rebelde, pero se era muller a súa familia encerráballe. Houbo algúns casos, e eu coñecinos. Algún... [+]
Gauza garrantzitsua gertatu da astelehen honetan literatura euskaraz irakurtzea atsegin dutenentzat: W. G. Sebalden Austerlitz argitaratu du Igela argitaletxeak. Idoia Santamariak egindako itzulpenari esker, idazle alemaniarraren obrarik ezagunena nobedadeen artean aurkituko du... [+]
Asteazken honetan aurkeztuko dituzte Erein eta Igela argitaletxeek Literatura Unibertsala bildumako hiru lan berriak, tartean Maryse Condéren Bihotza negar eta irri (ene haurtzaroko istorio egiazkoak). Joxe Mari Berasategik euskaratua, idazle guadalupearraren obra... [+]
Wu Ming literatur kolektiboaren Proletkult (2018) “objektu narratibo” berriak sozialismoa eta zientzia fikzioa lotzen ditu, Sobiet Batasuneko zientzia fikzio klasikoaren aitzindari izan zen Izar gorria (1908) nobela eta haren egile Aleksandr Bogdanov boltxebikearen... [+]