Situarnos no contexto. Que está a pasar en México?

Xurdiron mobilizacións non só por parte do profesorado, senón tamén por parte de pais e nais e de todo o pobo, por unha reforma que pretende privatizar a educación e vulnerar os dereitos do profesorado. As manifestacións foron reprimidas con dureza polo Estado, nas que se detiveron a 12 persoas e faleceron.

O profesorado sempre foi unha forza social importante neste país. Protagonizaron numerosos movementos, incluído o da Revolución mexicana, xunto a médicos e avogados. A reforma educativa alíñase con outros cambios estruturais. Tamén se están metendo os narices nos ámbitos sanitario e laboral, no sector enerxético (como a privatización de Pemex)… e por iso os profesores non son os únicos que loitan. As mobilizacións son contrarias a esta última reforma neoliberal.

Tivemos antecedentes. En 2013, os profesores organizaron un campamento xigante nunha praza do centro da cidade de México, que foi brutalmente evacuada polo Goberno. Despois, desapareceron os 43 “normalistas” de Ayotzinapa. As escolas "normais" son escolas de maxisterio e fórmanse en zonas rurais para que os profesores que logo se desprazarán aos lugares máis pobres de México fágano. Antes de todo isto, tivemos a oportunidade de crear un importante movemento de estudantes e mozos na capital: Movemento Eu son 132 contra o partido autoritario PRI, que gobernou México durante todo un século.

Hai algunha diferenza entre as mobilizacións urbanas e rurais?

En México a división entre o campo e a cidade é clara. Nos estados do sur predomina o sector primario e no norte a industria. Chiapas, Guerreiro, Michoacán e Oaxaca son os estados máis pobres e neles a identidade indíxena, a presenza da cultura orixinal, é moito maior. No Sur, a comunidade ten máis peso, tenden a interactuar.

Ante os últimos mortos, que di o Goberno?

O Goberno mexicano lavouse as mans alegando que se produciron incidentes entre policías e cidadáns, e que os manifestantes tamén tiñan armas na rúa. O Goberno di que a policía non fixo máis que responder os ataques e aos ataques dos terroristas. E engadiu que os falecidos non son profesores, que todo isto non ten nada que ver coa reforma educativa. Por suposto, é totalmente falso, e non é a primeira vez que as forzas policiais do Estado atacan ao pobo con toda a súa violencia. As violacións dos dereitos humanos foron denunciadas en numerosas ocasións a nivel nacional e internacional.

E cal é a situación dos detidos até agora?

Decenas de presos foron detidos e postos en liberdade rapidamente, pero cabe destacar que os dirixentes do movemento sindical foron detidos. Todo o que tenta loitar é reprimido, encarcerado ou asasinado; é terrible.

Que papeis están a xogar os alumnos?

O movemento xuvenil, que se concentra sobre todo nas universidades, é un movemento moi activo. Como mencionei, o movemento Eu Son 132 foi guiado por estudantes e novos, e cando pasou o dos 43 estudantes de Ayotzinapa, miles de mozos saíron á rúa para que os 43 aparecesen con vida e gritaron consignas contra o Goberno. Recentemente, na universidade pública UNAM, o campus máis grande do Estado, organizouse unha asemblea xigante para decidir como apoiar ao movemento do profesorado.

E que actitude teñen os pais?

Os pais tamén se implicaron plenamente na loita do profesorado, porque entenden que, ademais das condicións laborais do profesorado, é unha loita pola educación pública. Na mesma Michoacán, estudantes de entre 12 e 15 anos saíron á rúa xunto aos seus pais e profesores.

En canto aos medios de comunicación, cal é a mensaxe principal?

Hai unha gran satanización do profesorado nos medios de comunicación. Radio, televisión... En todas partes obsérvase un desprestixio constante. Din que os profesores son vándalos e malvados, que son un grupo de preguizosos que só xeran problemas.

Como ve o futuro desta loita contra as privatizacións?

Para levar a cabo todo isto será imprescindible elaborar unha estratexia ou unha estrutura que integre a nivel nacional todas as áreas, si queremos que se cumpran correctamente todas as esixencias do pobo. O que pasa é que agora o Goberno quere desviar o debate a través dunha mesa de diálogo para enganar aos profesores, alargar o conflito e desgastar o movemento. Os profesores levan máis de 20 días de folga e organizaron mobilizacións moi fortes. O Goberno, a través desta mesa de debate, non quere máis que acalar esta sublevación. E nós cremos que o camiño é o fortalecemento da loita, en coordinación con outras áreas e sectores.

Dirías que México está en guerra?

A militarización do Estado, sobre todo a que se deu durante o Goberno de Felipe Calderón [2006-2012], organizouse contra o aparentemente narcoso, pero está a morrerse un pobo que loita na realidade. Militantes, mulleres, xornalistas... son os que máis están a atacar nesta guerra contra o suposto narco. O Goberno busca a naturalización e a normalización da violencia e, por tanto, aquí non se ve tanto como unha guerra, pero non se pode negar que estea a ser moi violenta. Decenas de xornalistas xa foron asasinados por denunciar a corrupción do Goberno nas últimas horas.

Os equipos de autodefensa de Michoacán popularizáronse nos últimos anos. Ante a violencia sistemática do Narco e do Goberno, en que punto está a autodefensa armada en México?

Nalgúns lugares, o pobo ten armas e organizáronse en grupos para o seu autodefensa, pero o Estado atácaas con forza. Por exemplo, detivo a dous directores xerais dos grupos de autodefensa, Miguel, que segue preso, e a Nestora Salgado, recentemente liberada, pola súa campaña a favor da liberdade. Ao mesmo tempo, a situación derivada do narco tamén é moi violenta e non estamos seguros de que haxa outros grupos armados ademais dos grupos de autodefensa, pero é moi posible que os haxa.

Queres engadir algo?

Temos unha gran solidariedade internacional e sentimos unha gran preocupación polo que está a suceder no país. Recibimos vídeos, fotos… de moitos sitios e tivemos noticias das mobilizacións que levamos a cabo en Arxentina ou Madrid. Así mesmo, vemos que non somos o único pobo que se move, que en Francia tamén se están dando grandes levantamentos e que queremos sumarnos a todas esas mobilizacións, porque entendemos que os ataques que vivimos non son só os que se están producindo a nós como mexicanos, senón os que se están dando a nivel internacional. Á fin e ao cabo, por exemplo, esta reforma educativa non se está aplicando só aquí, senón que se está facendo o mesmo en Chile, Arxentina e noutros países.