Os agricultores da Cuadrilla de Añana xa teñen necesidade de infraestrutura para a rega e levan anos pedindo balsas, pero ata que en agosto de 2015 fíxose pública a intención de construír o encoro de Barrón, non se esperaban grandes infraestruturas. Aínda menos, ante o declive da agricultura da zona: hai pouco moitos campesiños inscribíronse no Grupo de Riego, pero hoxe en día só o 8% deles seguen no campo.

En opinión dos defensores do proxecto, o encoro pode ser un instrumento para reverter o declive da agricultura. É dicir, cren que as infraestruturas de rega atraería aos agricultores, o que axudaría a combater a perda de poboación.

O de Barrón sería un dos maiores encoros alaveses construídos para a rega de terras cun orzamento de 182 millóns de euros. Ocuparía unhas 70-80 hectáreas e tería unha capacidade de almacenamento de 4,8 hectómetros cúbicos de auga. Moitos veciños opinan que as necesidades das terras agrícolas son excesivas. Algúns denunciaron a falta de información e, por curiosidade, comezaron a organizarse: Creouse a plataforma Non ao Encoro de Barrón-Añana.

Os detractores do pantano reclaman unha investigación socioeconómica actualizada, ao considerar que o proxecto deseñado en 1999 está obsoleto. “En primeiro lugar, os impulsores deberían saber cantos campesiños hai na zona, canto necesitan dunha infraestrutura deste tipo para regar as súas terras”, afirma Maite Cruz da plataforma. “En caso contrario, pode haber unha gran diferenza entre a oferta e a demanda”.

O encoro ocuparía as terras de Barrón e Guinea, pero tamén afectaría os pobos de ao redor. A construción do muro principal da presa, duns 35 metros de lonxitude, nas proximidades do pobo de Atiega, é motivo de preocupación. “Si estala a parede, afógase todo o pobo”, declarou outro membro da plataforma, Txus Fernández. A construción da infraestrutura tamén suporía o traslado da estrada de acceso a Atiega.

A quen lle interesa?

Os impulsores do proxecto dividiron o proceso en varias fases. As obras iniciáronse en 2008 e de momento construíronse tres pozos, un dos cales, segundo os veciños, non se utiliza por innecesidad. Por iso, opinaron que pode haber outros intereses na construción da presa. “Cheira mal ao proxecto, pode haber moitas empresas interesadas”, explicou Fernández. Os veciños aludiron aos grupos de presión en materia de formigón e auga no Estado español. Entre eles atópase Acuamed, unha empresa pública dependente do Ministerio de Agricultura e Medio Ambiente de España, que actualmente se atopa inmersa nunha trama de fraude.

Con todo, non todos os agricultores alaveses están de acordo co clamor da plataforma. Algúns cren que non é o momento de realizar unha investigación socioeconómica. “Non podemos investigar constantemente a situación, levamos anos esixindo infraestruturas de rega e cando por fin se iniciaron as obras non podemos parar o proxecto. Por estar en contra do pantano de Barrón non podemos parar todo o proxecto”, declarou o presidente da Asociación de Agricultores de Álava, Javier Torre.

Non se pode negar que existe un debate entre os agricultores e iso reflíctese na UAGA. No caso do pantano de Barrón, o sindicato tamén ten as súas opinións, e para algúns membros o tema é descoñecido. Fronte a iso, a prioridade da plataforma é informar aos que non saben nada do encoro de Barrón e non aos que apoian o proxecto.

Descoñecidos tamén

O 100% da superficie ocupada polo encoro de Barrón sería de cultivo, propiedade dos agricultores da zona. Entre os que perderían as súas terras atópase Maite Cruz, que aínda non sabe que vai recibir como compensación por esta expropiación forzosa. Iso si, ten clara a súa postura: "Eu non quero diñeiro. Se me quitan o 50% da explotación, que fago?”.

Os veciños descoñecen as condicións nas que se realizarán as expropiacións forzosas, así como a data das mesmas. Por iso, piden aos partidarios do proxecto que se mostren dispostos a escoitar e debater: “Que teñan en conta, en beneficio duns poucos, que algúns veciños imos perder terras. Só teñen que polos no noso sitio”.

A necesidade de bombear auga: fracaso do proxecto

Os pobos de Quejo, Nograro e Barrio serían a orixe do encoro de Barrón. A Deputación Foral de Álava considera que, en principio, non é necesario bombear a auga, xa que existe a esperanza de que a auga faga o camiño pola súa conta. Con todo, a Deputación admitiu que, si é necesario, tamén se previu a posibilidade de bombear a auga desde Osma. Isto encarecería o prezo da auga e o encoro non sería viable para os agricultores. Sería o fracaso do proxecto. Neste caso, o proxecto perdería tamén o apoio de UAGA.

O estado do solo inflúe na necesidade de bombear a auga. Os membros da plataforma xa comezaron a analizar a contorna pola súa conta e os datos obtidos até agora non lles abriron o camiño ao optimismo. As mostras tomadas pola Confederación Hidrográfica do Ebro indican que o solo de Barrón é permeable, o que dificultaría a acumulación de auga.

A Deputación Foral de Álava xa construíu infraestruturas de rega en solos permeables e o experimento non deu bos resultados. Os veciños lembran o proxecto de Noryeste: A Deputación Foral de Álava realizou un investimento de 30 millóns de euros no abastecemento de auga a Uribarri Arratzua. Esta infraestrutura construída sobre solos permeables só pode acumular o 4% da auga que recibe.

Tentando abrir un proceso participativo

Nun esforzo por reforzar o clamor, a plataforma Barrón-Añana Urtegia-Ez abriu unha nova fase que levará o debate á Deputación Foral de Álava. Reuniuse cos partidos, pero non conseguiu a aprobación de todos: O PNV e o pp están a favor do pantano, mentres que Cidadáns e o PSE-EE insisten en que hai que investigar máis. EH Bildu, Podemos e Irabazi mostráronse en contra.

O seguinte paso sería, segundo a plataforma, repensar o proxecto a través dun proceso participativo no que interveñan expertos e cidadáns. Traballan no camiño para conseguilo, organizando reunións informativas e mesas redondas. O seu obxectivo é facer fronte á falta de información e converter a construción do encoro de Barrón nun debate público.