O que sempre se di dos que practican ximnasia rítmica: “Un deporte duro! Tantas horas de adestramento!”.

Iso é o primeiro que din, si. É duro, pero ao longo da vida todo o que un quere facer ben é difícil e duro. É certo que as ximnastas teñen que adestrar unha chea de horas, que lle dedican moito tempo a adestrar, pero todo o que vive cun pouco de nada ten que meter horas e horas, non hai nada máis.

Si, son máis horas que noutros moitos deportes, cunha gran
dedicación, pero hai que ter en conta que a duración do exercicio dunha ximnasta é de 1 minuto e medio. Neste minuto e medio non tes a marxe para cometer o menor erro. A ximnasia non é fútbol, non son 90 minutos. No fútbol, por exemplo, tes unha marxe para equivocarche, o que fixeches mal nunha ocasión, podes corrixilo na outra, a diferenza da ximnasia. Dado que a ximnasta non ten marxe para equivocarse, o exercicio debe estar totalmente interiorizado, e isto non se consegue máis que por repetición. Mediante repeticións e mediante un traballo razoable.

Agurtzane Ibargutxi, adestradora de infancia en Vitoria-Gasteiz, díxome que a auga que pasaches é a época na que gañaches a medalla de ouro en Atlanta.É a auga
que se foi… Non deixei atrás aquela época, pero tiven que pasar páxina, como se adoita dicir. Comecei a vivir outra vida, abandonando a ximnasia. As vidas que preceden e seguen á obtención da medalla de ouro en Atlanta son dous, non están ligadas. Recordo que naquela época pechábase unha época que tiven que asimilar e abríase outra. Hoxe véxoa con outra calma, por suposto. Agora é máis fácil: grazas a aquela época, son o que son, pero se ía seguir adiante, tiven que pechar aquela época.

Aínda que non foi nada fácil, retiráchesche. Moitos deportistas non acertan niso.

É posible. Corremos o risco de quedar xarados na vida deportiva, e a vida deportiva non é real, non é unha vida real. É unha vida marabillosa, pero non real. No meu caso, cando me obrigaron a deixar a selección española e volvín a Vitoria e aterrizé alí, funme á vida.

Efectivamente, no libro que relata aquela vida –Bágoas por unha medalla (Bágoas por unha medalla)– refírese ao abandono tras abandonar o deporte e a competición de alto nivel.

Hai oito anos que publiquei o libro, e avancei desde entón, pero cando o publiquei tiña un dos meus obxectivos, evitar o abandono despois do deporte, aínda que aínda ocorre. O deportista, ao abandonar a súa vida deportiva, enfróntase a un gran buxán. O deportista na súa soidade! Iso é o que me ocorreu a min: estiven no máis alto, no podio de Atlanta, no que non facía máis que até entón, e en canto ocultábase o sol e antes de que aparecese a lúa, estaba en casa, en Vitoria, arriba o ceo e abaixo a terra. É difícil asimilalo. Hai xente que necesita axuda nese camiño, polo demais, traballos.

Foron vinte anos desde que gañastes a Medalla de Ouro de Atlanta, e tamén organizaron actos para lembrala. Non é fácil dar por pecha a época.

Esta era está pecha, pero a nivel persoal. Como o van a dar por pecho, sendo a única medalla olímpica conseguida en ximnasia? Hai que acordarse del, e paréceme ben. Axúdame no meu traballo, e hoxe en día traballo grazas ao que conseguín a través da ximnasia. Nese sentido non pechei a época, pero no persoal debo dicirme claramente: “Gañaches a medalla olímpica, a ximnasia foi o eixo da túa vida, pero agora tes que empezar outra vida”.

Medalla de ouro nos Xogos Olímpicos. Ese será o máximo?

Si… Recordo que unha vez, nun deses actos habituais, atopeime cun grupo de actores. Presentámonos uns a outros e un dos actores recoñeceume, quero dicir, sabía quen era. “Medalla olímpica? É coma se eu recibise o Óscar!”. Así o dixo, dáballe ese valor. E é verdade. Cando vives neste pequeno mundo non te dás conta, non sabes o que conseguiches. Eu, por exemplo, doulle agora máis valor a esa medalla de ouro que entón. A medalla olímpica é o máximo que se pode conseguir a nivel deportivo.

Esa medalla olímpica é o cartón de presentación de Tania Lamarca?

Como sempre digo, grazas a esa medalla teño un cartón persoal de presentación. Non é o meu cartón de presentación, pero os adxectivos que teño déronme esa medalla, ja, ja…

Tiña dezaseis anos cando subiu ao podio en Atlanta. Aínda era unha nena.

Si, pobre rapariga! A verdade é que non sabía o que me colgaba do pescozo. Estaba fascinado, iso si, o vira por televisión porque era unha medalla, pero nada máis. Cando chamei aos meus pais díxenlles: "Lévoo colgado do pescozo! A medalla que teñen todos os deportistas!”. Naturalmente, non todos os deportistas tiñan medallas de ouro, pero eu así o vía entón. Ao volver de Atlanta, cando me atopei con deportistas de máis idade que eu, empecei a darme conta da medalla de ouro. Non, de verdade, naquel momento non sabía o que conseguín, ja, ja…

Choraba por unha medalla. Non chorara ninguén, derramado bágoas?

Non. Sentín emocionado, pero ninguén máis que eu choraba. Son, en efecto, un lagrimal.

O máis alto da túa carreira, podio. Durante cinco anos uníchesche á ximnasia, con dezaseis medallas olímpicas, abandonaches o deporte de máximo nivel ao dezasete anos.

Bo, cando empecei a facer ximnasia nas jovencitas non pensaba que era nada extraordinario, non tiña ganas de ser un bo ximnasta, nin sequera sabía que ía ser un bo ximnasta, nin sequera estaba no meu pensamento dedicarme á alta competición. Todo foi lentamente, sen que eu soubéseo. Divertíame practicando ximnasia, e ao final converteuse nun pasatempo agradable da tarde. No meu caso, a ausencia doutras pretensións foi fundamental. Eu non quería ser un campión olímpico, nin sequera os meus pais pensaban niso. Eu, simplemente, empecei a camiñar: tiña facilidade, ía aos campionatos, pasábao ben… e como o pasaba ben, seguía adestrando.

E un día, catorce anos, fuches campión de España de ximnasia rítmica.

Aquel ano tiñamos esperanzas. Estiven nos postos de arriba nas competicións dese ano en Euskadi e tiñamos intención de quedarnos entre o cinco primeiros, ou polo menos a expectativa. Pero ninguén esperaba que eu fose campión. Pero fixen un bo exercicio, sempre mellor que os demais, e gañei o campionato individual.

Con todo, non leváronche á selección española, a pesar da túa estatura: era un metro cincuenta e catro e pedían un metro e sesenta.

Mandáronnos facer a proba deportiva, pero debido á altura botáronme atrás. Agora non piden unha altura mínima, pero case non fai falta pedir. As ximnastas de hoxe son máis longas que a torre. Todo cambiou desde entón. É algo que non ocorría hai vinte anos. Por exemplo, as ximnastas teñen a súa vida fóra da ximnasia: teñen ao seu lado á súa familia, teñen amigos e amigas, teñen os seus estudos… Afortunadamente, hoxe en día a ximnasia é como o resto dos deportes.

Igual, é posible, pero a vosa medalla olímpica vale máis que gañar o mundial, a diferenza dalgúns deportes.

A nivel deportivo, no que se refire aos deportistas, os xogos olímpicos e os campionatos do mundo son o mesmo. Os concursantes tamén somos iguais. Pero os xogos olímpicos e os campionatos do mundo teñen un eco totalmente diferente. É unha secuela para todos os deportes minoritarios: ser campión do mundo non ten eco. Pola contra, a vitoria nos xogos olímpicos tamén ten un gran eco no deporte minoritario. Niso empezamos todos os deportes desde cero: ximnasta, tenista, futbolista, atleta… estamos á mesma altura, todos aspiramos á mesma medalla, todos imos ter un eco similar.

Fixeches vinagre de moitos libros cando deixaches a alta competencia, ou che fixeron abandonar. Agora ten vostede outra concepción.

O libro ten ese aspecto tan descarado e negativo, polo menos en parte, pero o que eu quería transmitir era que si puidese volvería facelo: a experiencia foi única, totalmente positiva na miña vida, a pesar de todos os aspectos negativos. O deporte de alto nivel é duro, e eu tamén o vivín: ter que afastarme da miña familia e amigos, adestrar até oito horas ao día, isto, iso e aquilo, pero eu divertíame facendo ximnasia, non tiña ningunha obrigación. Si non a gozou, non creo que me quedou. Eu creo que foi máis duro para os meus pais que para min: sabían que só adestraba oito horas seguidas, lonxe deles, nun centro así, e non era fácil. Eu, despois de todo, estaba a facer o que me gustaba.

Un día que estabas no máis alto –medalla de ouro no peito–, ao día seguinte que estabas fóra –fóra do mundo do deporte de alto nivel–, necesitabas empezar unha vida real.

Tiven de todo: en primeiro lugar, porque era baixo non me querían coller; ao final, porque era gordo, dérame máis peso do necesario, botáronme. Ja, ja… Pero tamén aprendín moito de aí. O momento da retirada é moi complicado no caso do deportista. É dicir, retirarse no momento en que non o decidiu, ben por lesión, ben por decisión técnica, é moi complicado. Outra cousa é que cada un decida e prepare o momento de deixar o deporte.

No seu caso, a decisión dos técnicos obrigoulle a deixalo.

E tiven que enfrontarme á nova situación. Tiña dezaoito anos cando me obrigaron a abandonar o deporte de alto nivel, pero superei a situación e, hoxe en día, ela ensinoume a facer fronte ás situacións difíciles que me xera a vida cotiá. Foi un proceso de aprendizaxe moi dura, e por iso fixen o libro. Cremos que o deportista se xubilou e xa cumpriu a súa vida. E non é así. Eu tiña dezaoito anos, conseguira o máximo nivel deportivo, pero volvín a Vitoria e non tiña nada.

Dificultades para renovar a vida real en forma, coa familia e os amigos.

Os meus amigos estudaban na universidade, e eu tiña que estudar no instituto entre os que eran máis novos que eu. Non era fácil. En casa tamén se produciron desequilibrios: ao catorce anos funme de casa e ao dezaoito volvín. Fun neno, vin novo, e houbo tamén un baleiro que encher. Foi realmente unha cousa moi complicada.

Un recordo dos Xogos Olímpicos de Atlanta, Tania.

O día da inauguración fixemos unha volta ao estadio olímpico. Aquela volta custoume moito máis que facer exercicio de ximnasia. Á fin e ao cabo, saín a facer o meu traballo encima do tapiz, sabía facelo, estaba adestrado para iso –a pesar dos nervios de sempre–, e, en cambio, facer a volta ao estadio olímpico xunto a todos os deportistas resultoume emocionante. Este é o meu recordo.