A UPV/EHU realizará unha reorganización dos centros: O centro de Formación Profesional de Bilbao pasa de 31 a 20 centros o próximo curso. Vostede dixo que non vai afectar ao persoal, pero algúns centros mostráronse en contra, porque temen que se perda a autonomía.

Iñaki Goirizelaia: Ante un proceso como este, sempre hai posicións favorables e críticas, pero grazas ao esforzo que realizamos ao longo do proceso para comunicar os obxectivos e vantaxes desta reorganización, as votacións foron claramente favorables. É verdade que cando pasas de tres a un destes centros, un deles pode pensar que vai perder a súa autonomía, pero o certo é que, si non se fai nada, a supervivencia deste centro estaba en dúbida. Por tanto, a pregunta sería: si non fixésemos isto, que pasaría? Non se trata de ir en contra da autonomía dos centros, senón de que esta universidade sexa a referencia, o que require que todos e todas traballemos de maneira conxunta e coordinado. Si queremos ser cada vez máis activos en investigación, non podemos actuar por separado, temos que axuntar esforzos. E a xente entende que si queremos ter futuro é mellor ter centros fortes e referenciais.

Pero a macro-centros de máis de 6.000 alumnos poden influír na calidade da educación?

I. Goirizelaia: De ningunha maneira. A organización do ensino non ten nada que ver co tamaño do centro; os graos e o ensino destes graos serán como até agora, e a mesma, ou mesmo mellor, diría eu, porque os profesores poderán desenvolver a súa actividade académica en mellores condicións.

Ten que ver esta reestruturación cunha posible reorganización dos graos? É dicir, pasar do sistema 4+1 que teñen actualmente na UPV/EHU (graos de 4 anos, posgrao dun ano) a un sistema 3+2 que se está convertendo nunha tendencia?

I. Goirizelaia: Non, en absoluto. Apostamos por manter a nosa actual estrutura de aprendizaxe.

E na UPNA, está encima da mesa pasar do sistema 4+1 ao 3+2 e por tanto dar maior peso aos posgraos?

De Alfonso Carlos: Eu creo que pronto se exporán os graos de 3 anos e mergullarémonos nun modelo no que convivirán os dous sistemas, os graos de 3 e 4 anos. O que non se pode ofrecer é o mesmo: Os graos de 4 teñen a vantaxe de alargar o período de prácticas ou de profundar noutras competencias. En lugar de contrapor o un e o outro, debemos traballar na mellora dos másteres, xa que temos o reto nos másteres comparados con outros países.

Dar maior peso aos másteres e posgraos pode provocar a desvalorización dos graos e impulsar unha educación máis elitista?

A. De Carlos: Mentres teñamos claro o que estamos a ofrecer nos graos 3 e 4, non hai por que haber problemas. Algúns graos adáptanse aos 3 anos e outros aos 4. E en moitos casos os graos son suficientes, pero para quen queira completar os seus estudos co máster, a combinación de grao master debe facerse ben, e por suposto, hai que tentar que o máster non sexa máis caro que o grao, porque ese é o factor crítico. Que non sexa máis caro para quen queira facer todo o percorrido.

I. Goirizelaia: As apostas na Universidade nunca poden ir en contra do peto do estudante. Cursar os estudos nun ou outro formato, non sexa máis caro para o alumno. Doutra banda, pode perder prestixio porque o grao ten un ano menos? Hai pouco eran tres anos os graos de Enxeñaría técnica, Enfermaría, Maxisterio… e ninguén dubidaba do prestixio destes profesionais. Os contidos, a oferta académica, os recursos son os que dan prestixio, pero, insisto, a día de hoxe non vemos interesante pasar de 4 a 3 para as titulacións que temos.

De feito, reeditastes a oferta de titulacións. Que criterios seguistes para suprimir uns graos e establecer outros? Priorizáronse as carreiras técnico-científicas fronte ás Humanidades ou as Ciencias Sociais, seguindo a tendencia que vimos en numerosas ocasións?

I. Goirizelaia: Como universidade pública, temos claro que as titulacións que ofrecemos non dependerán da demanda de determinadas contornas socio-económicos. Sería inaceptable que un país non tivese un filósofo e, por tanto, a universidade pública ten que formar filósofos. A rendibilidade e as necesidades do mercado non son un criterio para nós, senón as necesidades do país. Precisamente, eliminamos os graos de enxeñaría co obxectivo de reorganizar esta oferta.

A. De Carlos: No noso caso, como universidade pública debemos responder á sociedade, non ao mercado. Ás veces as universidades temos moita presión, porque en nome da empleabilidad parece que só necesitamos formar alumnos para determinados empregos, e nós entendémolo de forma moito máis ampla, queremos formar cidadáns. É certo que a enxeñaría da UPNA ten moito peso e por iso, cando estamos a pensar en novas titulacións, temos claro que non podemos deixar de lado as Ciencias Sociais e que, por exemplo, temos que ofrecer algo en Artes e Humanidades, porque hoxe en día non ofrecemos nada neste campo. Debe ser atractivo, porque quen non teña unha demanda mínima non ten sentido.

Na UPNA só ofrécese o 20% das materias en eúscaro e pódese cursar unha única carreira integramente neste idioma: Maxisterio. En que porcentaxe gustaríache mellorar a oferta en eúscaro? Realizarase en función da demanda dos alumnos?

A. De Carlos: Non sabemos cal é a demanda real e, doutra banda, a oferta en eúscaro non é fácil, xa que moitos profesores non saben eúscaro. Tratamos, salvo excepcións, de ofrecer polo menos un percorrido en eúscaro en todas as titulacións para que o alumnado teña materias en eúscaro en todos os cursos. O noso obxectivo é poder ofertar algo máis do 20% dos créditos en eúscaro.

Como vostede di, moitos profesores non saben eúscaro na UPNA, concretamente o 75,43%. Tomaranse medidas co profesorado actual para solucionalo? E en futuras contratacións terase en conta o coñecemento do eúscaro?

A. De Carlos: A cuestión é que non se pode incluír o perfil en eúscaro nas contratacións e, por tanto, a única opción é dar facilidades a quen queira aprender eúscaro. Pero sería unha opción voluntaria.

Na UPV/EHU tamén hai moito que mellorar no tema do eúscaro. Os discursos de gradación dos estudantes de Medicamento que non poden aprender toda a carreira en eúscaro xa son famosos.

I. Goirizelaia: En 30 anos non deixamos de tomar medidas a favor do eúscaro e dedicamos máis de 200.000 horas ao ano en eúscaro. Neste pobo non hai ninguén que faga tanto pola normalización do eúscaro como a UPV/EHU. E con moita diferenza. Estou moi orgulloso da política que levou a cabo esta universidade en relación co eúscaro. O grao en Medicamento ten connotacións especiais e as materias preclínicas son 100% en eúscaro, o problema son as horas que hai que dedicar á clínica. Hai cousas que mellorar? Si, si, pero xa é suficiente, en educación superior, en investigación, en divulgación, en produción de libros… somos os que máis fixemos no ámbito do eúscaro. O problema do eúscaro na UPV/EHU non é un problema de ensino, preocúpame máis a relación diaria, a dos nosos profesionais, pero tamén a dos estudantes: os mesmos que piden a titulación en eúscaro falan sempre en castelán entre eles. Acepto as críticas que nos fan desde o medicamento, pero sempre lles digo que mire atrás, que vexan cara a onde imos e que sexan capaces de valorar o que temos hoxe en día.

O último trimestre do ano foi cálido nas dúas universidades, aínda que non en balde. Na UPNA, os estudantes denunciaron que mentres realizaban unha protesta pacífica o reitor chamou á Policía Foral e que resultaron feridos nos enfrontamentos.

A. De Carlos: As protestas non foron pacíficas e os feridos foron dous, con feridas de diversa consideración, que resultaron moi leves. Tiñamos a Xunta de Goberno e non deixábannos entrar, por iso decidimos chamar á policía. A policía abandonáraos para que puidésemos entrar, e cando o conselleiro de Interior de Navarra tivo que dar explicacións no Parlamento, todas as partes recoñeceron que a actuación policial fora o máis suave posible. Doutra banda, o grupo de protestas era pequeno, non representaban á maioría dos estudantes, e proba diso é que o que tiñan de protesta [reforma que converterá algunhas materias semestrais en materias anuais] aprobouse cun único voto en contra.

Na UPV/EHU, os estudantes tamén tiveron altercados coa Ertzaintza. O punto de partida foi a Universidade Pública que realizaban os alumnos de San Mamés, que denunciaron que foron desaloxados por axentes da Ertzaintza pola forza.

I. Goirizelaia: Todo isto vén de máis lonxe. Neste último ano tivemos encerramientos continuos en varias facultades e no campus de Álava está a orixe dos incidentes. As críticas, sexan cales sexan e de todos, son a salsa da universidade, absolutamente necesarias. A organización da Universidade Pública por parte do alumnado, que se fai sen ningún tipo de problema, é fundamental como universidade, e doulle todo o seu valor á reunión, á organización, á discusión. Correspóndenos protexelo. Pero o que pasa en Vitoria é unha auténtica barbarie, unha barbarie destrutiva, até queimar a porta do vicerreitor. Iso é pacífico?

Pero iso sucedeu despois…

I. Goirizelaia: Si, pero os peches e as actividades de Vitoria son anteriores. En San Mamés aprobáronse as actividades da Universidade Pública, pero o director do centro non aceptou o peche e decidiuse chamar aos ertzainas para que sacasen aos alumnos. Iso enfureció aos alumnos e logo a manifestación que fixeron en Leioa non foi en absoluto pacífica: tentar entrar na gardaría, romper a porta cunha maza, atacar aos gardas… non creo que sexa pacífica. E a partir dese momento, os ertzainas interviñeron na operación, que se desenvolveu en Donostia-San Sebastián.

Vedes máis indignados aos alumnos polos recortes e as reformas? Falastes bastante cos movementos de estudantes?

A. De Carlos: Nós mantemos unha relación case diaria cos representantes lexítimos dos alumnos: A Xunta de Alumnos, os grupos de alumnos recoñecidos pola Universidade e os alumnos con representación en numerosos órganos, entre eles o órgano superior, a Xunta de Goberno. Pero ás veces hai grupos, non sempre universitarios, que se unen de maneira conxuntural e interesada a grupos de estudantes universitarios, que son máis difíciles de coñecer e controlar. Entre os mozos hai un malestar que ás veces se libera nas universidades. Por pór un exemplo, as protestas dos mozos que se viron enardecidos pola subida das taxas foron devoradas polas universidades, porque moitas veces a xente non sabe si a que lle subiu as taxas é a universidade, o goberno autonómico ou o de Madrid.

I. Goirizelaia: Na UPV/EHU temos 50.000 alumnos e alumnas, e cando houbo algún incidente significativo, como máximo estiveron ao redor de 200, non sei si de aí podemos extrapolar a crecente inquietude dos estudantes. É verdade que o alumnado está a se organizar ante o que está a suceder, expondo xornadas e reivindicacións, mostrando unha actitude crítica… e creo que nos últimos anos está a crecer, xa que os alumnos estiveron practicamente desaparecidos. Este tipo de actividades parécenme interesantes. E en canto á relación, nós falamos con todo o mundo e temos os medios para iso. Os alumnos teñen representación nos órganos oficiais, pero máis aló diso falamos con calquera que nos pide unha cita.

No ámbito financeiro, queixouse de que o Goberno de Navarra destinou pouco diñeiro á UPNA. Co novo Goberno, que modelos de financiamento están a debater?

A. De Carlos: Nos últimos anos baixáronnos moito o financiamento; proporcionalmente, máis que noutros ámbitos educativos. Co novo Goberno, aínda non fixemos ningunha proposta de orzamentos, pero estamos a pactar un modelo de financiamento plurianual, porque até agora os orzamentos fixéronse sen un criterio concreto. O seguinte paso será a determinación da cantidade, e estamos a manter unha boa relación co Goberno; están a comprender o papel que debe xogar a universidade na sociedade navarra e temos a esperanza de que o financiamento mellore.

Cal é a relación da UPV/EHU co Goberno Vasco en materia de financiamento?

I. Goirizelaia: Desde a institución mantemos unha relación coa institución. Temos fixado o modelo de financiamento, pero o plan universitario anterior non se cumpriu e estamos a ter dificultades para cumprir co actual.

Mencionastes novas vías de financiamento. A intervención de empresas privadas en graos, posgraos e másteres pode supor unha privatización directa ou indirecta da universidade? Algúns denunciaron que a reforma universitaria que se quere implantar desde Europa ten unha tendencia cara á privatización.

I. Goirizelaia: Hai dez anos dicíannos o mesmo, cando se tiveron que adaptar os estudos a Europa, e aínda non pasou nada diso. Na UPV/EHU non hai ningunha empresa que decida o grao a impartir ou que adquira un máster. Non vexo mal que as empresas colaboren economicamente coa universidade, a condición de que o contido das materias e a responsabilidade do ensino sexa nosa. Desafortunadamente, non chamamos á porta a ningunha cola de empresa dicindo que queren pór diñeiro. Gustaríame! Tamén ser antigos alumnos que nos queren apoiar, porque nos daría máis madurez que a que temos. Mentres a decisión se manteña nos nosos órganos, mentres se manteña a autonomía da universidade, onde está o problema?

A. De Carlos: Cando se di que desde Europa hai unha política de privatización da universidade, resúltame curioso, porque Europa non ten ningunha política común, e pensar que as universidades están a conspirar para privatizalas non ten sentido. A cuestión é que en case todos os países está a reducirse o financiamento público das universidades. Non parece que o financiamento público vaia mellorar moito, e temos que afacernos a ser máis imaxinativos e a traballar de forma diferente, no canto de recibir diñeiro da administración pública: colaborando con empresas e ex alumnos, compartindo recursos entre universidades… Unha reforma universitaria tamén axudaría moito á nosa eficacia, porque a actual lexislación excesiva xéranos moitos obstáculos burocráticos e unha gran carga de traballo.

Que bases solicita, Goirizelaia, a unha Lei Universitaria da CAPV?

I. Goirizelaia: Aínda que o Estatuto de Autonomía recoñece á CAPV as competencias en educación e investigación, a normativa procedente de Madrid non deixa de obstaculizar a nosa actuación. A xestión actual do profesorado, por exemplo, condicionada pola lexislación estatal, non é axeitada e hai que modificala, non temos ningunha flexibilidade para poder facer a mellor contratación. Na gobernanza da universidade, debería existir a posibilidade doutro tipo de modelos, e o reitor, por exemplo, debería ter máis decisión. A día de hoxe, o reitor ou reitora ten moi pouca capacidade de decisión. Temos un Comité Social, hai que permitir que funcione así; a política salarial do profesorado non responde as necesidades que temos…

A UPNA, pola súa banda, acaba de presentar o seu Plan Estratéxico 2016-2019.

A. De Carlos: Trátase dunha formulación sobre os tres alicerces da universidade, o ensino, a investigación e a proxección e a transferencia. Ademais, púxose o acento na internacionalización, na clase traballadora e nas infraestruturas e os recursos. Xa falamos da oferta de novas titulacións e en investigación a biomedicina vai ser a nosa principal aposta. Tamén queremos cambiar a estrutura interna, de forma académica e administrativa, para que sexa máis eficaz.

Cal é a relación entre a UPV/EHU e a UPNA?

I. Goirizelaia: Temos unha traxectoria común no tempo e en moitos ámbitos. Normalmente, ademais, estas accións conxuntas non xurdiron dos reitores, senón de abaixo a abaixo: grupos de investigación, colaboración entre o profesorado… Déronse moitos pasos e estes que xorden de abaixo a arriba son máis fáciles de axudar para o reitorado que de tomar decisións de arriba a abaixo. Doutra banda, de face ao futuro, paréceme que a situación política que temos é favorable para o desenvolvemento de relacións institucionais.

A. De Carlos: Si, o que mellor funciona é o de abaixo arriba e pásanos coa UPV/EHU, do mesmo xeito que coa universidade de Zaragoza, que se deron vínculos por proximidade, no campo da investigación, moito, mesmo por ter másteres unificados. Institucionalmente, a vontade é polo menos iso, a colaboración entre ambos.