“Os vascos dicimos con orgullo que no noso país cómese moi ben, pero iso normalmente non coincide coa imaxe dunha comida popular, e queremos darlle a volta”. Son palabras de Irantzu Galego, membro de Lur Lan Baserritarren Elkartea. Nas comidas populares que prepara, os produtos ecolóxicos teñen un protagonismo especial, e aínda que non todos os alimentos son ecolóxicos, o que máis importa é que sexan próximos, de calidade, de tempada e sostibles. A través de comidas elaboradas con produtos de produción propia e certificación de agricultura ecolóxica no País Vasco, Galego aposta por cambiar a realidade das comidas máis coñecidas das festas actuais. Asier Bastarrika, do Caserío Goiabe, tamén realiza este tipo de comidas, pero utilizando produtos 100% autóctonos e ecolóxicos. Resalta que a diferenza entre as comidas tradicionais e as súas pódese observar na mesma materia prima: “Desde o punto de vista do mercado, os nosos son dos máis altos niveis, tanto en calidade como no modelo produtivo, como en responsabilidade social e ecolóxica”.

Ambos os protagonistas desde hai tempo desexan incorporar alimentos ecolóxicos neste tipo de comidas populares. Pero até agora apenas tiveron solicitudes. “Hai tempo que viamos unha gran contradición nos nosos modelos reivindicativos de festas, entre o discurso e o xénero que se consumía en el”, di Bastarrika. A eles chegoulles por primeira vez a proposta de facer unha comida así da man dos Piratas de San Sebastián. Galego, pola súa banda, fixouse no Día ARGIA de hai tres anos, que foi a súa primeira experiencia no mundo. Subliñaron que, a pesar de que nos últimos anos tiveron máis peticións que nunca, non viron unha evolución significativa e que hai unha diferenza evidente entre o que se di e faise na sociedade sobre o ecoloxismo.

Antes do discurso

“En xeral vemos que a preocupación social está a estenderse pola conciliación da alimentación e o día a día. Nótase. Pero creo que o discurso se está expandindo máis rápido que a realidade”. Esa é a visión de Bastarrika. Quixeron romper esta realidade na Comisión de Festas de Errenteria. Despois de catro anos organizando a comida, este ano, por primeira vez, a comida que se celebrará en Madalenak completarase con comida ecolóxica da zona. “Aínda que até agora utilizamos produtos con Eusko Label, quixemos dar un paso máis, e para iso, a aposta deste ano é que o 100% dos produtos sexan autóctonos”, sinala un membro da Asociación Soroxoro da Comisión de Festas. Na reunión explicouse aos escépticos con esta proposta que conseguirían facer todo o menú con produtos locais e que era unha maneira de impulsar outro tipo de economía, fusionarse con estes produtores e empresas. Tras explicar os motivos, moitos din que cambiaron de opinión. Na súa opinión, é imprescindible facer unha reivindicación nun ambiente festivo, e deron o paso de ser utópicos, a demostrar que se pode facer.

Galego, da Asociación Rural Lur Lan, pola súa banda, respondeu á petición: “Moitas veces preguntábannos, chegábannos propostas, e quixemos responder a iso”. E subliña que os asistentes á comida normalmente repiten que asistiu por primeira vez a unha destas comidas e ás chamadas dos que están a organizar outra. “Sempre tivemos moi boa acollida. A xente agradece o sabor, nótase cando usas un produto ben elaborado”. Galego afirma que a través deste tipo de comidas logran achegar a comida ecolóxica á cidadanía, que ese é o seu obxectivo principal, a súa presenza.

Rompendo mitos

“Queriamos mostrar á xente que realmente hai produtores, xente que crea comida sa, e que si nos apoiamos como sociedade temos moi bos produtos que ofrecer”. Os membros da asociación cren que en moitas ocasións hai moitos prexuízos ao redor da comida ecolóxica, “a xente pensa que realmente non é tan ecolóxica nin tan local”.

Galego e Bastarrika aseguran que elaboran menús con produtos locais. Ambos, ademais de ser agricultores ou produtores de Euskal Herria na medida do posible, tratan de gañarse á súa ao redor. “A semana antes de facer unha comida como esta é unha tolemia, hai que falar cun baserritarra e co outro, ademais de cociñar. Á fin e ao cabo hai que facer un puzzle”, di Bastarrika.

Un adxectivo que se asocia á comida ecolóxica é “caro”, polo que os membros da Comisión de Festas de Errenteria tamén se fixaron no prezo: “O menú deste ano é tres euros máis caro que o do ano pasado, e iso tamén nos preocupaba, porque o prezo dunha comida así ten que ser popular, digno de ser pagada pola maioría da cidadanía”. E conseguiron ofrecer o mesmo prezo que o ano pasado; a Comisión de Festas achega un dese tres euros, e dado que van utilizar as verduras de Oarsoaldea, e que teñen como obxectivo fomentar o consumo local, as outras dúas pagaraas o Concello. Esta diferenza de prezo tamén se viu compensada por Galego e Bastarrika: a primeira, co obxectivo de baixar o prezo, pide voluntarios que axuden a repartir a comida, o que pode abaratar a man de obra. E o segundo, ten en mente a idea de facer en grupo de traballo o que van comer na comida facendo un taller de comida ecolóxica antes de comer. Outra opción que teñen é a de simplificar o menú: facer fabas, por exemplo.

Variedade no menú

Na maioría dos casos a ensalada de verduras e plantas silvestres de tempada é o primeiro prato que recibe aos asistentes ás comidas populares ecolóxicas. O segundo prato, segundo a demanda, componse de arroz, berenjenas recheas, tortillas ou guisos de carne. “Temos a oportunidade de improvisar”, di Bastarrika entre risas.

Os de Errenteria, por exemplo, contarán durante as festas cunha ensalada de verduras e flores de tempada composta por Bastarrika. Despois, terán dúas opcións: guisado de carne no menú normal e landra no menú vegano. Ademais, o programa preparará un menú especial para os máis pequenos, xa que o segundo prato será unha hamburguesa para eles. “Nós tampouco sabiamos como facer un menú deste tipo, tiñamos claro que era un cambio importante, e as ideas de Asier facilitáronnos moito a composición do menú, especialmente no caso do menú vegano”. A retirada dos alimentos habituais neste tipo de comidas e a introdución doutros, asustou aos membros da Asociación Soroxoro. “Quitáronme un anaco de chuleta, e cominme un pouco de arroz e catro follas de leituga”, querían que ninguén pensase e, por tanto, falaron e pensado moito sobre os pratos que formarán o menú.

As festas como espello da sociedade

Os e as errenteriarras opinan que é importante incidir nas festas se se quere cambiar a sociedade, xa que a súa presenza no centro das festas ten, inevitablemente, un gran eco. A esta idea súmase tamén Galego: “A acción implica a incorporación de nós mesmos á sociedade, xa que é unha forma de comunicación na que mostramos quen somos e que se pode facer”. Afirman que todo depende dunha ideoloxía, dunha forma de vivir e de pensar, de que se “implican” e de que é “o máis belo”. A pesar de que a miúdo non sacan proveito económico, cre que é importante para eles mostrar o que fan.

Os membros da Asociación Soroxoro quixeron trasladar a reivindicación ao centro da praza, pareceulles que era un espazo moi interesante para traballar e difundir as súas ideas: “Hai reivindicacións que teñen un ámbito limitado, que só chegan a pequenas zonas. Pareceunos que isto abre o camiño para chegar a persoas que normalmente non atoparemos nas zonas nas que nos movemos”.

Bastarrika ten claro que un dos problemas que hai hoxe en día no mundo vén da alimentación e pensa que é un problema moi básico: “Vendo como se produce o alimento ecolóxico, como se distribúe... Ten todas as vantaxes de coidar a nosa saúde, coidar o medio ambiente e promover outro modelo económico en todos os sentidos”. Di que é un impulso para empezar a imaxinar esa sociedade soñada, e que por iso os seus familiares ofrécenlle a esa vida: “O noso consumo está enfocado a iso, entre moitas contradicións, pero dando pasos, por tanto, ten unha gran importancia para nós. Nas comidas populares e en todas as demais zonas”.