En concreto, que estás a traballar nesta estancia en Tabakalera?

O título do proxecto que estou a desenvolver é Europa, o futuro acabado. Trátase dun traballo de investigación que se complementa cun programa dirixido ao público en xeral. En esencia, o obxectivo do proxecto é pór en contacto as prácticas cinematográficas contemporáneas co arquivo creado a partir do cine militante dos anos 60 e 70.

O cine militante é un retrato das revoltas da época?

A evolución do chamado cine militante foi cegador. Non foi un movemento coherente e unificado, senón un conxunto heteroxéneo de prácticas que tentaron redefinir a relación entre o cine e a política. O desenvolvemento deste cine é inseparable das novas formas de disidencia política xurdidas nos movementos de liberación nacional e no contexto das revoltas do 68. Diría que o interese daqueles cineastas non era só retratar o ambiente da época a través da película, senón que querían ser parte activa de todas esas loitas.

Pero para iso o cine tiña que estar libre de moitas regras, non?

Por suposto. Isto supuxo un cambio radical nos medios de produción cinematográfica, ensaiando as autorías colectivas e asemblearias e asegurando a participación dos militantes de entón. En canto á distribución das películas, creaban redes autogestionadas para garantir a circulación das mesmas e levábanas a fábricas ou ás aulas para que puidesen estar ao alcance da xente. Xurdían debates profundos e convertíanse en instrumentos de acción política.

Cal é o interese deste arquivo fílmico?

Como di Kristin Ross, maio do 68 foi o episodio político máis desfigurado narrativamente: as loitas daqueles anos chégannos filtradas polas narracións neoliberais dos anos 80 e 90 e cóntannos feitos que non entendemos con elas, distorsionadas e con estereotipos despolitizados. O cine militante naceu no centro de todas esas loitas e por iso vemos aos propios militantes tomando a palabra. Na miña opinión, este achegamento proporcionounos un nivel de experiencia moi curioso: máis que analizar o que fixeron ben ou mal no pasado desde a lectura de hoxe, o interesante é entrar de forma sensible en contacto coas prácticas e subjetividades políticas de outrora. Que mundo soñaban? Como querían conseguilo? Como se expresaban?

Teñen algunha relación as imaxes do 68 e as que viron nas mobilizacións actuais?

A crise e as loitas que se están dando na actualidade puxeron de manifesto o fracaso absoluto da Europa neoliberal. A Europa que coñecemos construíuse nos restos de todas as loitas da década dos 60. Por dicilo dalgunha maneira, parece que as imaxes daquela época non nos abandonaron e que só no momento histórico e social actual podemos entender a promesa política que esconden en segredo. Non é casualidade, por tanto, ver que estes días se está reutilizando e reinterpretando o arquivo fílmico militante da época; poderíase dicir que esas imaxes do pasado condicionan a nosa capacidade de representar e mostrar o presente.

A relación entre cineastas e estruturas políticas non sempre foi tenra...

Na miña opinión, as películas máis interesantes do cine militante foron as realizadas fóra de partidos e sindicatos. A pesar de que algúns partidos mostraron interese polo cine, sobre todo polo Partido Comunista Italiano, creo que, en xeral, esa relación vivíase cunha tensión constante. Había un problema fundamental: o cine militante facía unha crítica rigorosa aos modos habituais da representación, reivindicaba a produción dun discurso desde abaixo, que chocaba directamente coa lóxica vertical e xerárquica dos partidos leninistas. Esta cuestión é moi clara co uso da voz off: fronte á concepción clásica do documental político –onde o narrador omnisciente cóntanos adecuadamente as escenas–, nas películas do cine militante tomaron a palabra os narradores colectivos. Moitas veces fíxose caricaturización do cine militante, como simplista e vago, pero unha análise coidadosa deste arquivo móstranos a riqueza das subjetividades políticas da época.

Faise cine militante hoxe en día?

Non sei si hoxe en día pódese falar de cine militante. Xa non se utiliza ese termo e oriéntanos cara a un período histórico e social concreto. Pero a nosa intención con este proxecto é analizar as resonancias existentes entre as prácticas visuais contemporáneas e este arquivo militante. Moitas das estratexias que hoxe en día permiten a politización, distribución ou exhibición de imaxes alternativas non poden ser estudadas sen entender a súa relación co cine militante. Estas resonancias atópanse en moitos lugares: cineastas, cooperativas actuais, foros de cine, espazos autogestionados, prazas ocupadas…