Castigo: Bos días, Lucio. Apenas recoñecinche. Afeitouse e perdeu bastante quilo. Oh, si parece vostede outro! Antes eras moi alto, pero agora máis longo.

Lucio: Bos días, si, Zigor. Grazas, pois, por haberme coñecido é por haberme adelgazado, porque si non, tería que pasar o día sen escoitar o mellor xogo de palabras que me fixeron até agora.

Castigo: Falas en serio? Pois ben, acabo de ocorrermo, segundo falaba. En verdade que non tiña ningún mérito. Non se sabe de onde veñen. Si debo ser sincero con vostede, dicíame que vostede non era moi afeccionado ao xogo de palabras.

Lucio: Eu son un entusiasta defensor do humor. Ás veces cheguei a pensar que o chiste e o poema non son máis que dous parentes dunha mesma familia, un por un e outro pola enorme importancia que ten a disposición dos elementos e pola destrución do todo que pode carrexar a desaparición dun só elemento. En chistes ou en poemas non necesitaría nada de máis. O chiste (e dentro del tamén o xogo de palabras) é a unidade mínima do humor verbal, do mesmo xeito que o da literatura é o poema (ou unha liña perfecta de versos).

Castigo: Por iso, seguramente, son tan mal narrador de chistes. Empezo a contar un e adianto ou desactúo o aguillón con graza, sen onde o necesite, con algo que xa dixen antes. Moitas veces pensei que tería que aprender de memoria para botar á miña familia nas ceas (porque a familia da miña nena ten moito costume de contar historias ridículas durante a sobremesa), como os versos ou poemas que nos ensinaban na escola. O meu sogro, por exemplo, sempre conta as mesmas e sen cambiar nin unha palabra.

Lucio: É vostede un mal chiste, porque quere explicar o chiste, pero ten que recitalo, si. Non se pode explicar nin un poema. Eu podería dicir que Sandro Penna ten un poema no que di que ser mozo sempre consiste en non arrepentirse de estar derramado aos sentidos e ti podes estar de acordo, pero ata que eu recite o poema a viva voz non sentirías a verdadeira emoción. Un bo poema e un bo chiste sempre ten algo de memorable.

Castigo:Para vostede, pois, a emoción e a risa son o mesmo?

Lucio: Hoxe volveríame a crer que si. Unha emoción inflúe na correcta (ou si prefírelo, bela) e imprescindible disposición das palabras. Iso non quita, como non valoro todos os tipos de poesía, que algunhas clases de humor teñan máis valor que outras. O humor conceptual (que revela o choque entre dúas ideas) ou o humor de situación (que revela o absurdo dun costume) prefiro moito máis que o humor que xoga coas palabras. Os que non poden traducirse a outro idioma, mellor que a min.

Castigo: Diría que é unha actitude lixeiramente esnob, que mostra un pouco de autogoberno.

Lucio:Non arroxarei a ninguén ao lume por un xogo de palabras. Pero creo que a) mostra menos imaxinación, b) dificulta o camiño cara a outros tipos de humor, c) implica o risco de semellante cratilismo barato, e d)…

Castigo: Aber, aber, aber. Cratilismo?

Lucio: Si. Da conversación de Platón (Crátilo cre que as palabras están intimamente unidas ao seu profundo significado). Cando o xogador de palabras crea unha nova de dúas palabras –“fago hitzilik”, digamos, ou euskahalduna – pode ter a tentación de buscar algunha revelación. Como na poesía.