Que teñen que ver Cristiano Ronaldo, estrela do Real Madrid, a selección francesa que organizou a Eurocopa 2016 e un obreiro do téxtil de Vietnam? Unha marca: Nike. Págalle 25 millóns de euros ao ano a Ronaldo por levar o famoso logo en zapatos e camisetas, e outros 42,6 millóns á selección do galo. Produce traballadores vietnamitas a cambio de 170 euros ao mes polos botes e tixers, menos do que necesita unha familia de Vietnam para satisfacer as súas necesidades básicas.

Presta atención. Cos 24 millóns de euros que Adidas abona á selección española de fútbol, 17.559 traballadores de Cambodia, 18.796 de Indonesia ou 27.242 de Vietnam cobrarían un salario digno. Do mesmo xeito que Nikek Lles Bleus, Adidas esponsoriza á Vermella e Alemaña, Pumak Italia. Entre os xogadores, Nikek Ronaldo, Adidas, Lionel Messi (38 millóns de euros) e Paul Pogba (38 millóns de euros). En clubs, Nikek Barcelona (38,3) e Paris Saint germain (7,9), Adidas Manchester United (114,3) e Bayern de Múnic (60,7).

Estas e moitas máis informacións foron recollidas pola revista francesa Alternatives Economiques no dossier “À qui profite l’Euro 2016” (Eurocopa 2016 para o beneficio de quen). Abordado en colaboración con Basta! co medio electrónico foi titulado por: “Euro 2016: Nike e Adidas foxen da súa responsabilidade social por pagar salarios cada vez máis baixos”.

Nayla Ajaltoun, que traballa no colectivo Ethique sur l’Etiquette, comenta: “Estas cifras rechamantes ilustran o modelo das grandes marcas de equipamentos deportivos: gastan enormes sumas en mercadotecnia e comunicación para asegurar a rendibilidade dos seus accionistas, mentres que non achegan beneficios aos traballadores que son a base do crecemento das compañías”.

Nike, Adidas e Puma teñen nas súas mans o 70% do mercado mundial de roupa e calzado deportivo. Os gastos de mercadotecnia e patrocinio, do mesmo xeito que os dividendos dos accionistas, crecen a un ritmo vertixinoso, pero mentres tanto o que gastan nos soldos das subcontratas de Asia, sobre todo en China, Vietnam e Indonesia, non cambia, segue sendo moi baixo.

En dez anos, os beneficios anuais das accións de Nike incrementáronse un 135%, case tres mil millóns de euros en 2015. Os beneficios de Adidas incrementáronse un 66%, até os 600 millóns de euros.

O colectivo Ethique sur l’Etiquette fixo máis cálculos. Só dous de cada 100 euros que unha cidadán paga a Niker por un par de zapatos son para o fabricante da obra. Nos 85 euros que costa unha camiseta de Adidas, a proporción é aínda peor: a subcontrata pagou 60 céntimos ao operario. En contraste, as marcas leváronse 25 euros por golpe.

A parte dos soldos que pagan as grandes marcas é menor que a que pagan en patrocinios e en mercadotecnia, xa que investiron 3-4 euros por produto. Paralelamente aos beneficios dos accionistas, tamén se incrementaron os orzamentos de esponsorización. As compañías gastaron 400 millóns de euros en 2015 no patrocinio do dez principais clubs de fútbol de Europa e seguen aumentando.

Pola contra, séguese tentando abaratar cada vez máis a man de obra, de forma que teña a menor parte posible na composición do produto. Esta dinámica non se interrompeu, aínda que nos últimos anos leváronse a cabo duras campañas denunciando as políticas laborais destas marcas.

China volveuse un pouco cara

Hai vinte anos que os nenos paquistanís apareceron nunhas fotos rechamantes sentados no solo cosendo balóns da marca Nike. Posteriormente, no ano 2000 estendeuse a Nike como Adidas en Indonesia por subcontrata que utilizaban nenos para traballar, pagando menos de 50 euros ao mes por 15 horas de traballo. Posteriormente, a forza de presión, as multinacionais aceptaron as normas sociais e as auditorias.

Basta! E os dossieres de Alternatives Economiques demostraron que a estes propósitos de paz social se lles superponen rapidamente as regras da implacable concorrencia mutua.

En dez anos, o salario dos traballadores chineses multiplicouse por 2,5, é o único país asiático que se achega ao salario mínimo que necesita unha familia para sobrevivir: o salario medio mensual subiu a case 400 euros, preto dos 460 que se consideran mínimos para sobrevivir.

Con todo, isto é máis preocupante que satisfactorio para as multinacionais que compiten por aumentar os seus beneficios sen interrupción. Os dirixentes de Adidas queixáronse de que "China barata" está a acabar, e un estudo realizado no seo de Nike concluíu que a subida salarial é unha "ameaza para a supervivencia do valor engadido".

Como Nike, Adidas comezou a trasladar a produción de China a Vietnam e en menor medida a Indonesia e Cambodia, a pesar de que a Organización Internacional do Traballo sinala que nesas ocasións non se protexen os dereitos dos traballadores.

En nove de cada dez pombas de Vietnam os traballadores non teñen as súas vacacións legais. Si en Indonesia o salario mínimo mensual é de 80 euros, nun de cada tres centros de traballo págase máis aos obreiros; en dous de cada tres deles débese traballar máis de horas legais.

A diferenza entre un salario digno e a media dos salarios que hai no país tamén é significativa. Se unha familia en Cambodia necesita sobrevivir un mes ordenado –non nas condicións de vida do País Vasco, o prefecto–, gana 229 euros, 115 euros. En Indonesia o tramo vai de 209 a 102 euros e en Vietnam vai de 247 a 174.

Nas condicións de traballo tamén hai que contar os riscos de saúde, entre eles os velenos máis tóxicos que deben padecer os traballadores. As características dos zapatos deportivos conséguense mediante o uso de sustancias químicas nocivas: tinguiduras resistentes ao sol, perfluorocarburos PFC para resistir a auga e a humidade, iones de prata para combater as bacterias, antimosquitos… Como Nikek Adidas asinaron o programa Blue Sign para evitar sustancias tóxicas entre os seus provedores, pero na cadea de produción, quen garante tantas subcontratas?

Por baixo e por encima das campañas internacionais, ninguén conseguiu romper a lóxica das grandes marcas, é dicir, pór gastos e investimentos en publicidade e patrocinio por encima das condicións de vida dos traballadores das subcontratas. Por iso, tal e como dixeron Germain Lefebvre e Ivan du Roy, que fixeron un artigo para Basta!, “O balón que a UEFA pediu a Adidas para o Euro 2016 será producido en Paquistán, tal e como foi o último da Copa do Mundo”.