O 30% dos cidadáns que tiñan dereito a voto votaron no proceso de consulta sobre o estado vasco. É pouco para lograr a independencia, pero é un gran paso nese camiño. Simplemente porque un movemento social sinxelo, creado hai tres anos, organizou un proceso tan complicado.

Si, a mobilización máis espectacular que coñeceu Euskal Herria sobre o dereito a decidir foi a organizada por Gure esku dago, que uniu Durango con Pamplona/Iruña. Pero isto foi un paso máis, por varias razóns, e polo menos dúas merece a pena subliñar: unha, que para levar a cabo un proceso de consulta necesítase un instrumento forte e ben engrasado, xuridicamente, politicamente e socialmente; dous, que desde unha festa de mobilización, ir votar pola independencia ou a soberanía é un salto moi importante.

Como agora se fixo con tranquilidade, pódese facer en todo o País Vasco en 2019 ou en 2020. Sempre que existan condicións mínimas. Que non serve realmente para decidir? Por suposto, pero serve para expresar a vontade da cidadanía dunha maneira tan transparente como sexa posible reflectir na actualidade, e iso ten un gran valor político.

O exemplo catalán é moi claro: creo que ás portas do referendo de novembro de 2014 ninguén pensaría na forza simbólica que ese acto ía adoptar de face ao futuro. Por que? Por moitas cousas, pero sobre todo porque o 47% dos cidadáns votou e ademais foi prohibido polo Tribunal Constitucional. Non só no dos independentistas cataláns, senón tamén no corazón de Madrid.

É curioso, ademais, ver cando se deu este interesante resultado. En Cataluña, a primeira onda de consultas dos municipios en 2009 contou cunha participación do 27%, cando o Tribunal Constitucional varreu o Estatuto B cando Cataluña era un volcán contra o centralismo de Madrid. Aquí, ao contrario, este resultado chegou cando o independentismo está a facer a travesía do deserto.

Esta estratexia de consultas viuse, ademais, máis lenta e segura que a saturación de estradas e estadios. A actual esixe unha gran fricción entre a xente nos pobos; achégase á xente que non é nin independentista nin soberanista na rúa, clave fundamental; e non ten obxectivos cuantitativos concretos que poidan medir os termómetros sinxelos. Iso si, os resultados exitosos complican os retos de 2017 e 2018, xa que os datos de comparación estarán aí. Pero, non é iso?

O pasado fin de semana tamén demostrou que a loita pola independencia xa non ten por que devorar o traballo doutros ámbitos sociais, senón que poden alimentarse mutuamente. En 34 municipios preguntouse polo estado vasco; en Baztan fíxose unha consulta sobre o proxecto de Aroztegia de Lekaroz, no que participou un 27% da cidadanía, cunha ampla maioría en contra; en Donostia-San Sebastián, Gipuzkoa Zutik logrou permanecer durante unha semana na Praza de Gipuzkoa, atraendo cada vez máis poboación e ilusión; e en Pamplona reivindicou a necesidade de vivir en eúscaro cunha manifestación moi numerosa a vez e con máis multitudinaria.

Parece que se están producindo polo menos uns porrazos na calor da sociedade vasca confortable.