O goberno turco ha demostrado a miúdo que é un mestre en sacar partido das traxedias humanas. O terremoto de 1999 na rexión de Marmara permitiu ás autoridades demoler todos os barrios de Istambul e levantarse de cero. O mesmo ocorre nas cidades do Kurdistán en 2016.

“Afortunadamente esta vez a natureza non provocou a catástrofe en Turquía. Pero si se está producindo unha crise humanitaria e cultural. Nos enfrontamentos entre o Exército turco e o PKK na cidade de Diyarbakir, no sueste de Anatolio, gran parte do histórico barrio de Sur quedou reducido a po. Non só os lugares declarados Patrimonio da Humanidade pola UNESCO, senón tamén os lugares habitados pola cidadanía foron destruídos. A maioría da poboación fuxiu dalgúns barrios de Surre nun asedio que durou cen días”.

Defne Kadioglu Polat, que investiga a transformación e a exclusión social das cidades na Universidade de Sabanci en Istambul, explicou no artigo “Turkey’s war on Kurdish cities - clearing the way for ‘urban regeneration’?” publicado por Erdogan.

Naomi Klein explicou na súa famosa obra “The Shock Doctrine” como as grandes corporacións sacan partido ás crises de calquera clase, xa que a segunda parte do título non desvelará: “O fortalecemento do Capitalismo Hondamendi”. É dicir, que os grandes investidores aproveitan ben a crise económica, os desastres naturais e as guerras para dar novos saltos nas súas axendas neoliberais.

Menciónase a Nova Orleans de Estados Unidos como un caso arquetípico, xa que converteu Katrina en “a cidade máis neoliberal de América” tras a catástrofe causada pola tormenta, en detrimento do tecido socio-económico e de miles de cidadáns que había alí antes das inundacións. Nova Orleans é hoxe unha cidade totalmente gentrificada, moitos dos que se viron obrigados a abandonar os seus fogares non puideron regresar e a capital de Louisiana quedou baixo a influencia de grandes investidores.

En realidade, a transformación de Diyarbakir dera os seus primeiros pasos en 2009, cando o concello da cidade, entón favorable ao autónomo Kurdistán, aprobou a derriba de casas non autorizadas, levando “temporalmente” aos seus habitantes a 20 quilómetros da cidade. Con todo, moitos veciños non estaban dispostos a abandonar as vellas rúas de toda a vida.

Agora, coa guerra, o Goberno de Istambul atopou a forma de acelerar o proceso. O xefe dos arquitectos de Diyarbakir, Merthan Anike, denunciou que a operación militar de Sur serviu ao Goberno para vender a través dos principais medios de comunicación a reforma urbanística de Diyarbakir e Sur, sen consultar coas autoridades locais.

A parlamentaria de HDP Feleknas Uca protestou porque o goberno, co pretexto de preservar o histórico barrio de Sur, está a converterse nun centro de consumo con novas cafetarías, hoteis e grandes superficies. A Asociación de Municipios do Kurdistán advertiu do plan de “xenocidio cultural”.

Os kurdos teñen motivos para temer estas grandes manipulacións urbanísticas, tras o terremoto das proximidades de Marmara en 1999, o goberno lanzou o programa Kentsel Dönüsüm en toda Turquía e desde entón “ampliaron exponencialmente o sector da construción e transformaron completamente todos os barrios que eran moradores de minorías étnicas e relixiosas”, segundo Defne Kadioglur.

Hiricidio en Anatolio

O profesor de xeografía francés Matthieu Gosse explicou o caso de Diyarbakir no novo medio electrónico Invest “O vello barrio de Diyarbakir foi esnaquizado e remodelado coa guerra”.

Tras o inicio da revolta kurda, no outono de 2015 consolidáronse grupos armados, formados fundamentalmente por mozos urbanos da Mocidade Abertzale Revolucionaria (YDG-H) e dos Grupos de Protección Civil (YPS), tanto en Sur de Diyarbakir como en Cizre, Silopi, Nusaybin ou Yksekova. Desde entón até marzo de 2016, no caso de Diyarbakir, a cidade foi transformada polo estado de sitio e as guerras armadas, organizado pola mestura do histórico barrio histórico e o novo barrio de pobres campesiños chegados dos pobos do Kurdistán a partir de 1980.

As loitas máis duras interrompéronse a mediados de marzo, e Diyarbakir, de 950.000 habitantes, ten aos máximos representantes municipais, entre eles o propio alcalde. O Exército despregou as súas bandeiras e o slogan nacionalista turco nos edificios controlados até hai pouco polos autonomistas kurdos, segundo informou o Goberno. Todas as portas da muralla que rodea o antigo barrio sur están serradas con bloques de formigón, salvo cinco.

Goss, que en abril de 2013 analizou Diyarbakir, relatou os cambios atopados na visita de dous días que se realizou este mes de abril. Non todos os barrios sufriron igual. Ao sur do barrio de Melikahmet, nas rúas de Lalebey, Alipaşa, Ziya Gökalp ou Abdaldede hai moitas casas metralladas, os grafitis das paredes mostran que aquí había moitos partidarios do PKK: “Nas primeiras rúas estreitas a vida social era grande, os nenos puñan un ambiente incrible. Os grandes prados que rodeaban as murallas, antes abarrotados de xente, estaban agora desertos. Vese que a maioría da poboación escapouse e, tras acougar as pelexas, non volveron”.

Nos barrios de Iskenderpaşan ou Melikahmet, pola contra, o geógrafo apenas atopou trazas de bala nos edificios, a maioría dos grafitis que ven están en turco e aínda hoxe os policías turcos están máis controlados. Quedou moita máis xente.

A peor situación atopouna no leste de Sur: Fatihpaşa, Debutantes, Savaida, Cemal Ylmuru… Obrigan a 15.000 habitantes a marcharse. Queda prohibido o acceso ao barrio. Os mozos das milicias prol-PKK (IDG-H, YPS) atrincheiráronse aquí, non se sabe cantos, centos, pero –di Goss- a xente de Diyarbakir non lles seguiu. Todos os soldados foron mortos ou encarcerados.

Turquía está a derrubar partes enteiras deste barrio, sen testemuñas, para completar a desfeita que comezou na guerra, bloques enteiros de vivendas derrubadas con bulldozer, camións cargados con cascallo salguen continuamente de alí.

Leste mesmo mes de marzo o goberno de Ankara decidiu expropiar a 6.292 vivendas de Sur Sur, edificios municipais e igrexas cristiás. O primeiro ministro, Ahmet Davutoglu, dixera: “Reconstruiremos Sur como Toledo”. Matthieu Goss escribe: “O proxecto de reconstrución de Davutoglu parece responder á mentalidade do AKP: gentrificación autoritaria, afastamento dos pobres, lectura ideolóxica do pasado, paisaxes urbanas como os decorados que parecen de cartón”.