“Estados Unidos –escribiu o New York Times- estábanse desgarrando por dentro, debido á afastada guerra dos dereitos humanos e Asia, entón apareceu o Pai Berriga na década de 1960 como estrela intelectual da ‘nova esquerda’ da igrexa católica, proclamando o racismo e a pobreza, o militarismo e a insaciable fame do capitalismo, que constituían o mesmo gran problema: os elementos dunha sociedade inxusta”.

Nacido en 1921, pasou polo seminario xesuíta e foi ordenado sacerdote en 1952, ano sabático da súa chegada a Europa. No estado francés coñeceu aos “sacerdotes obreiros” que axitaban a estrutura e os costumes da entón Igrexa católica, que na década de 1960 tamén terían eco en Euskal Herria.

En 1957 publicou o seu primeiro libro de poemas, que foi o suficientemente famoso como para ser nomeado ao National Book Award, e desde entón até a súa morte sacaría polo menos un libro cada ano. En 1963 visitou París o que entón era Checoslovaquia, Hungría, Sudáfrica, Israel e Palestina… Por unha banda, Estados Unidos e por outro, a Unión Soviética e o seu bloque, eran os tempos máis cálidos da Guerra Fría. Volveu a casa convencido da necesidade de mergullarse nos movementos a favor da paz e en contra das armas nucleares.

Non era o único católico niso. O 9 de novembro de 1965 Roger Allen sentou no solo de LaPorte, en Nova York, fronte á sede das Nacións Unidas, á maneira dos budistas, fregouse o corpo con gasolina e se inflamó. O mozo, inconsciente, morrería ao día seguinte, e cando lle preguntaron por que o fixo, respondeu: “Son un traballador católico. Estou en contra da guerra, de todas as guerras. O que fixen é un acto relixioso”. Polo sermón pronunciado no seu funeral, o xefe das xesuítas obrigou a Dan a viaxar fóra dos Estados Unidos durante seis meses.

Foi detido por primeira vez en 1967, despois de protestar á guerra con varios estudantes fronte ao Pentágono. “Por primeira vez púxenme no cárcere o pantalón jeans e a camisa, parecéronme axeitados para un cura”, escribiu. En febreiro de 1968 viaxou a Vietnam do Norte co historiador Howard Zinn, para traer a tres militares ianquis a casa. A Hanoi tocoulle probar un típico bombardeo de avións estadounidenses mentres esperaban a reunirse con Viet Cong.

O 17 de maio de 1969, seis semanas despois da morte de Martin Luther King, a protesta do nove de Catonsville: os activistas, entre eles os irmáns Berrigan, entraron nas oficinas de recrutamento de soldados, tomaron papeis ante os atónitos traballadores e prenderon lume no vestíbulo ás filas dos mozos chamados á guerra, arrasándose en napalm simbólicos caseiros.

Escribiron na folla reivindicativa da acción: “Pedímosvos perdón, bos amigos, porque violamos a orde, queimado papeis en lugar de queimar nenos, enfadados por xente moi disciplinada na porta do cemiterio. Que Deus axúdenos, pero non tiñamos máis remedio (…) Denunciamos tamén á igrexa católica, e a outras igrexas cristiás e ás sinagogas, porque están silenciosas e covardes ante os crimes da nosa nación”.

Foron xulgados no outono, nun caso que durante tres días atraeu á prensa de todo o mundo. Máis tarde, Gregory Peck rodaría a película “The Trial of the Catonsville Nine”. Condenado a dous anos de cárcere, Dan decidiu non entregarse. Durou catro meses na zarza, nos que reapareceu en varias localidades do Nordés de Estados Unidos, ata que a FBI conseguiu ser arrestado.

Non amar a paz a medias

Dan Barrigan recolleu as vivencias dos 18 meses de prisión como diario “Lixeiros on in the House of the Dead” (Argiak en casa dos mortos). Moi coñecido como poeta, publicou 50 libros en diversos xéneros.

Nun dos seus libros resumía o seu traballo contra a guerra e a favor da paz da seguinte maneira: “Chamámonos pacíficos, pero durante moito tempo non estivemos dispostos a pagar moito diñeiro. Por iso continúa a guerra, porque amamos a paz coa metade do corazón e a metade da vida, non co todo. Non hai paz porque non hai pacificadores. Non hai pacificador, porque facer a paz é polo menos tan caro, tan difícil, tan axitador como facer a guerra; porque facer a paz pode levarche ao cárcere e á morte e á desgraza”.

En 1972 os dous irmáns Barrigan volveron ser procesados polo secuestro do secretario de Estado, Henry Kissinger, para finalmente polos en liberdade.

O 9 de setembro de 1980, a multinacional General Electric fabricaba mísiles nucleares para o exército en Pensilvania, onde dous Barriganares e seis activistas uníronse á causa e se averió por martelos, sabendo que no seu interior non levaba carga atómica.A acción converteríase en película co título “King of Prussia”, nome que tiña a fábrica de General Electric.

A esta acción chamáronlle “Goldeak” (Plowshares, en inglés), lembrando a predición que o profeta Isaías pronunciou fai 2.800 anos: “As espadas converteranse en arados e as lanzas en fouces. Ningunha nación levantarase contra a nación, xa non se prepararán para a batalla”.

Na década de 1980 traballou como capelán no coidado de pobres, enfermos de cancro e enfermos de sida. En 1984 visitou O Salvador e Nicaragua, onde o Exército de Estados Unidos promoveu os danos producidos polas guerras. En 1985, o cineasta Roland Joffe trasladouna a Colombia, Paraguai e Arxentina para que lle aconsellase no que despois de “A Mision” foi tan famosa.

En 2001, o día que cumpría os 80 anos, preguntáronlle cando tiña que resignarse: “Quedarei, pero non até o día seguinte á morte”. Nunha foto de 2006, vestido de sacerdote, aparece a cruz no golfo, atada por un policía á porta dun museo do Exército en Manhattan. E a última imaxe, a de 2012, ilustra na súa oración polos mozos de Occupy Wall Street.

Amy Goodman entrevistoulle en 2006 para Democracy Now, ao final preguntoulle si as cousas non melloraran desde a súa mocidade, desde a guerra de Vietnam, e o vello Dan: “Non, non, é o peor momento da miña vida, de verdade. Nunca vin infrinxir tan covardemente calquera norma humana que se deba respectar. Estas persoas aparecen na televisión e traen un lema que non escriben nin din: ‘Desprezámoslles, vostedes, a súa lei, a súa orde, a súa Biblia, a súa conciencia, desprezámolo todo. E si é necesario matarémosvos para demostralo”.