Jean-Michel Coscarat é abertzale? Por que Aintzina Baigorri como cabeza de lista?

En primeiro lugar, non quería ser cabeza de lista. Antton Kurutxarri era un abertzale á cabeza, pero, como non podía ser doutra maneira, si el fose o líder non sería elixido. Cando me presentei como alcalde, non quería dicir “si son abertzale ou non” desde o principio. Algúns se sentiron molestos por ser elixidos: “Agora é un alcalde nacionalista”, ouviuse. É o meu desexo facer algo para Euskal Herria, sen dicir que son abertzale. A situación política dos últimos 40 anos agudizou a convivencia no pobo, e moitos se mostraron en contra da sociedade abertzale. O grupo Aintzina Baigorri está montado cos abertzales.

Exerceu o cargo durante dous anos. Que experiencia viviches?

Estiven seis anos como conselleiro na oposición. Pareceume que as cousas non ían ben. Jean-Baptiste Lambert, que foi alcalde durante 14 anos, e o seu equipo non se mostraron de acordo con que eu fose alcalde. Fomos 19 os cargos electos, catro están na oposición. Para facer fronte ao equipo que gobernara até entón, tivemos que reunir a xente de todas as ideas e de todos os partidos. Ao principio atopei difícil xestionar o equipo, porque non sempre estou de acordo con todos, nin en todos. Pero, a pesar das loitas, estabamos de acordo. A paciencia axúdame.

Cales son as necesidades temporais do municipio?

Primeiro: A poboación de Baigorri é principalmente de idades diferentes. Iso é unha gran perversidad, os mozos non quedan no pobo. Nos últimos catro anos perdemos 100 habitantes. É un paradoxo, hai moitas asociacións –unha delas é Basaizea–, fan vivir ao pobo, pero moitos deses mozos non viven no pobo. O pobo morre, os comercios péchanse. Até hai pouco eran sete hoteis e agora son tres. Si o ano pasado había preto de 20 casas que vender, si non facemos nada, esas casas quedarán buxán. Para cambiar esa tendencia, temos que crear emprego. No camiño cara ao pobo de Banka puxemos en marcha un proxecto para o centro de traballo. Queremos instalar comercios no centro do pobo.

Como están os servizos básicos? O servizo de saúde, por exemplo?

A primeira tarefa foi a de implantar ben o Centro de Saúde que puxo en marcha Lambert. O proxecto iniciouse sen persoal médico. Tivemos a sorte de ser un novo médico. Dispúñase a vir de París, pero pedía traballo para a súa muller. Pasou un ano, o proxecto converteuse nunha cuestión política. A duras penas, pero ao final veu o médico. Cando se puxo en marcha o proxecto, os que estabamos na oposición non queriamos que o pobo se fixese cargo del, senón a Mancomunidade, que é o centro de saúde do val. Por fin está en marcha. En total son 25 traballadores. A consolidación do servizo de saúde é fundamental en calquera país.

O asunto da correspondencia foi moi coñecido. Grazas ás mobilizacións, a comarca de Baigorri puido reter este servizo.

Para nós era importante ter en conta todo o val. Inclusión de Banca, Aldude e Urepele. A entrada de mozas nestas casas do pobo quere cambiar a forma de administrar o val. Traballando todos xuntos salvamos a estafeta. Sen postas non se podía soñar a vida da comarca. Realizamos manifestacións, estivemos en Pau, habémolo reusado entre todos. Nestes momentos traballan ao redor dunha decena de traballadores. O problema é que os carteiros non reparten tantas cartas como antes, pero teñen que facer o mesmo percorrido. Por tanto, queremos simbolizar os traballos complementarios para eles: tanto a farmacia como o transporte de parte das empresas da contorna do cultivo. Un dos grandes problemas do Val de Baigorri é a comunicación en ruta, como a non chegada do tren a Garazi. De Baiona a Garazi renovouse o servizo de trens con normalidade. Aínda que antes era de Arrosa a Baigorri, desde o ano 2009 había un autobús en marcha. Retirárono. Si as persoas maiores e os mozos teñen que coller o tren, teñen que ir até Arrosa. Por tanto, para solucionalo, durante os próximos meses poremos en marcha un autobús que circulará por Banka, Urepele, Aldude e Baigorri.

O cultivo é fundamental. Con todo, a vosa comarca é a da montaña.

No Consello Popular de Baigorri temos sete agricultores. A maioría dos agricultores queren obter beneficios de calidade, non queren aumentalos. Até agora, as vacas ou as ovellas foron os cultivos principais das pequenas granxas, agora establecéronse tamén os viñedos. A pesar de que se perderon as granxas de labradores, están a instalarse numerosos novos, e aínda é bastante exixente. Pero para axudarlles necesitamos plantar o comercio, para iso necesitamos atopar solucións, xa sexa co apoio dos aloxamentos ou a través do turismo. Entre todos imos salvar o cultivo e os agricultores tamén van axudar a revitalizar outros sectores. Non hai outra forma.

O pobo de Baigorri atópase na Herri Elkargoa de Iparralde, Baatxa e Garazi. Que opina do traballo do colexio?

Eu traballei na comisión de Urbanismo. Nos colexios públicos trabállase o Plan Urbanístico Local (PLU), pero no noso caso só un de cada 30 municipios tiña esa posibilidade. Calquera desaloxo tivo que ser canalizado desde Donapaleu [na comarca de Amikuze]. Nesa comisión deime conta de que había bastante para pensar como Euskal Herria, para falar entre todos da Euskal Herria de mañá. A escaseza de traballo fai que moitos mozos acudan cada día desde Baigorri ás localidades costeiras. Outros quedan a vivir alí. A través dun único Colexio Público, os mozos deberían ter o don de xogar aquí. Para empezar, hai que ter en conta os problemas das persoas que se desprazan todos os días a Baiona. Durante o fin de semana, as persoas que acoden da cidade á montaña no seu tempo libre teñen que cambiar o seu percorrido. Nós temos 80 quilómetros de camiño para entreternos e non podemos facelo facilmente. Nunha única Mancomunidade deberiamos compartir os bens. Creo que facemos canto antes, pero teño esperanzas. Si a xente ten desexos, podemos refutarlos.

Só mencionou un Colexio Público: a metade da poboación e máis da metade dos pobos votaron a favor.

Con todo, a poboación non adoita falar moito diso. Os electos temos que falar máis do tema á cidadanía. No Consello de Baigorri, o pasado outono, na primeira votación, houbo 17 votos a favor e dous en contra. Volvemos a votar, e foron 17 a favor e dous en branco. Pouco cambiou, pero agora ninguén se opón, nin sequera os cargos electos da oposición, incluído Lambert, que foi alcalde da capital labortana. Foi incrible, en Baigorri estamos a avanzar. Non todos os pobos da Mancomunidade Popular Garazi-Baigorri están a favor, pero si a maioría. En todos os pobos do noso val a actitude favorable é predominante.

Que beneficios ve vostede no único Colexio Público?

Para empezar, na actual Mancomunidade non hai maneiras de pór en marcha o proxecto de país que queremos traballar en Baigorri. De feito, a primeira escaseza é o diñeiro. Nun só colexio as cousas non serán fáciles, pero as cousas non poden ser peores. En principio, casar con países con máis capacidades non é peor. Por exemplo, en Baiona e en Baigorri non temos as mesmas necesidades. No urbanismo as cousas son moi diferentes. Nas nosas reunións sobre urbanismo, xa sexan en Maule, Hazparne ou Garazi, cada un mostrou as súas propias inquietudes, comprensibles. En Zuberoa, por exemplo, hai centros de traballo para instalarse no traballo, pero a xente non quere estar alí. Para que? Porque non son servizos suficientes na cidade: nin transporte axeitado, nin posibilidades fáciles de acceder a unha vivenda, nin espazos de lecer. Basicamente como en Baigorri. Por tanto, temos que ser intelixentes e compartir as nosas necesidades. Se a xente da cidade quere ir ao interior o fin de semana ou nas soidades, temos que establecer bos camiños e servizos, temos que compartir o diñeiro para construílos.

As grandes Casas do pobo están preocupadas pola cuestión dos impostos. Os que se opoñen a un único colexio son alegia.Normala.

O proxecto non é fácil. Con todo, un alcalde dun pequeno pobo da Mancomunidade Popular de Niza ensinounos como se reafirmou na construción do seu proxecto. Nun principio, había poucos partidarios, agora a maioría está do seu parte. Fai falta empatía. Se cada un moldea un pouco a súa postura, os demais poden aceptala. Se o Concello de Baiona marchouse, por que non poderá facelo Biarritz? Supoñamos que o pequeno pobo de Bidart non aprobou a Mancomunidade única, pero non quere separarse de Biarritz, porque é a súa necesidade. Todos necesitamos del. Jean-René Etchegaray e os seus veciños facilitaron o camiño. Sen o traballo que fixo, o Colexio non se adiantou. Fan falta empatía e coraxe.

Din que fai falta un equilibrio entre rexións.

Con todo, nin o mar nin o interior debemos temernos o un ao outro. Por exemplo: se queremos reter as pegadas dos beneficios dos labradores, os da cidade deben axudarnos absolutamente. Da mesma maneira, Biarritz aproveita a marca Euskal Herria para atraer turismo, pero se o mundo dos agricultores morre, Euskal Herria non vai manter a súa propia marca.

Os alcaldes de Lüküze, Barthelemy Aveza e Armendariz, Lucien Delgue, interpuxeron un recurso xerárquico contra o Colexio Público único.

Aguer quixo desde os seus inicios asociar a Amikuze co Salvador de Bearn. Teme perder o seu posto? Delgue e Agüer non atopan un proxecto que non sexa o seu. Non queren perder a súa cadeira, non hai máis remedio. A imposición deste recurso é unha forma de facer política contraria. Unha vez desaparecido o Departamento, moitas competencias perderanse con toda seguridade. Ao tratarse dun Colexio Público único, as competencias cambiarán. Nos últimos anos, o diñeiro do Departamento reduciuse considerablemente. Hai que cambiar o sistema e os cambios xeran dúbidas. Agüer e Delgue sementan o medo respecto diso, fan o seu xogo político.

Pola contra, os alcaldes de Biarritz, Michel Veunac, e de Angelu, Claude Olive, tampouco tomaron ese camiño, nin o alcalde de Irulegi, Jakes Irume.

Os que se mostraron en contra tamén participaron no desmantelamento da Mancomunidade única de Iparralde. Algúns se deron conta de que só unha comunidade pode ser para mellor. O coñecemento mutuo ensinóunolo a todos. Eu aprendín moito en colaboración cos alcaldes de Zuberoa, Lapurdi e Baixa Navarra.

Os que temen unha soa mancomunidade temen que se acelere a identidade propia de Euskal Herria. Representan Iparralde no interior de todo o País Vasco.

Os nacionalistas sempre dixeron que queren un País Vasco. Nos últimos 40 anos démonos conta de que Pamplona está moi preto. A comarca de Baigorri está cada vez máis estendida sobre o outro lado. Trátase de ver a cantidade de xente que se reúne no Día de Navarra. A historia podémola volver facer xuntos. Unha vez superada a fronteira, as relacións serán máis fluídas. A historia de Baigorri foi complicada nos últimos anos, pero os mozos de agora están a cambiar as súas formas de relación, os electos estamos a traballar niso. Teño a esperanza de que no camiño da economía e das iniciativas culturais o día a día tamén cambiará.

A pesar de ter o colexio, o eúscaro non está certificado. Cal é a situación do eúscaro en Baigorri?

En Baigorri dise que é diferente doutras comarcas e que o eúscaro é máis vivo, pero aquí tamén estamos a perder o eúscaro. A situación do eúscaro non é fácil. Os que tivemos o eúscaro dos pais e nais somos conscientes de que os nosos fillos e fillas non o fan da mesma maneira. Se non falan, perderano aos poucos.Algúns pensan que o eúscaro é para diferenciarnos, e é xusto o contrario. Por exemplo: o desexo de moitas persoas que chegaron de fóra é aprender eúscaro. Para eles o eúscaro é unha riqueza enorme.

O eúscaro ten cabida no funcionamento da Casa Consistorial ou no Consello Cidadán?

A Casa do Pobo aprobou o contrato que o Instituto Público da Lingua Vasca (EEP) ofertou para a próxima tempada. Os traballadores tamén o aprobaron dalgunha maneira, pero cada un optou pola súa propia elección. Algúns dos cursos comezaron en eúscaro. En primeiro lugar, esa ansia deume pracer. En Secretaría só un deles tomou o eúscaro con responsabilidade. A verdade é que non participamos moito na planificación da OPE. Nas reunións non falamos en eúscaro, nin moito menos. Empezando en eúscaro, tamén nos trasladamos ao francés. Eu inclúo algunhas palabras en eúscaro nos e-mails dos membros do Consello. Uf! Non é fácil.

Como vai o proxecto de compra do Palacio Etxauzia?

Temos un ano para a realización do noso primeiro obxectivo. Os propietarios quererían ter unha resposta a outubro. Teremos motivos para asentir? Non se dixo que os maiores non poidan ter outro comprador. Se rexeitamos o proxecto, iso demostra que Baigorri púxose en marcha en busca de algo grande. Moitas xeracións de veciños de Baigorri foron a recoller este Palacio para o pobo, pero non o conseguiron. Se o conseguise a actual sería un bo punto de partida. A asociación que xestiona Etxauzia quere asumir o proxecto a favor do eúscaro. Podería ser un proxecto para a diáspora, para todos os vascos, para ir ver a esencia da nosa familia, para mirar ao exterior e ao interior, para falar en eúscaro co que poidamos facer. En Baigorri, afortunadamente, as relacións están a cambiar, o eúscaro xa non é cuestión de política. Ninguén está en contra do eúscaro, non estamos como hai dous anos.

Por tanto, ser alcalde Jean-Michel Coscarat foi unha boa opción.

Cando fun nomeado alcalde, algúns “nos enganaches, es patriota, pero non presentaches a túa lista como tal”, dixéronme. Díxenlles que non sei o que é ser ou non ser abertzale. Sobre a cousa franca, para que non dicir, o son, para reter a nosa cultura e a nosa lingua. Moitos baigorri viron o nacionalismo como algo feo, agora en certo xeito está a cambiar. Eu encomio ao conselleiro Betti Bidart, é impresionante o seu traballo. Os traballadores e os veciños da Casa Consistorial aprecian o traballo realizado por Bidart, que só supuxo vantaxes para o pobo. No fondo, trátase dunha obra dun nacionalista.