Nestor Almendros, Vittorio Storaro, Christopher Doyle, Roger Deakings, Gordon Willis, Gregg Doland… A pesar de ser un dos mellores directores de fotografía que deu a sétima arte, seguro que moi poucas veces (talvez nunca) escoitaron nomes. Pero, que serían, por exemplo, Terrence Malick e Alejandro González Iñarritu sen Emmanuel Lubezki? Que Steven Spielberg sen Janusz Kaminski? Si, da man de moitos directores, xa que a maioría das veces acoden os mesmos directores de fotografía: Sven Nykvist-Ingmar Bergman, John Alcott-Stanley Kubrick, Robert Richardson-Quentin Tarantino, Robert Yeoman-Wes Anderson… Es impensable entender as películas destes xigantescos directores sen esa estética e esa atmosfera propia da fotografía. De todos os xeitos, non fai falta ir tan lonxe para falar dos xeniais directores de fotografía. No mesmo País Vasco, Javier Agirre (Amama, Loreak, urte berri on AMONA, 80 egunean, Lucio, Aupa Etxebeste...), Hai nomes como Gaizka Bourgeaud (Un outono sen Berlin, Bertsolari, Kutsidazu bidea Ixabel…), Juantxo Sardon (Un anaco de queixo, Xanelas para mirar ao interior…) e por suposto, Flavio Martínez Labiano, Javier Agirresarobe, Juan Ruiz Anchía e Kiko da Rica.

Con termos máis ou menos poéticos, diriamos que a súa función xeral é debuxar os soños do director a través da luz. Conseguir unha estética concreta de toda a obra e manter a calidade da imaxe. Pero tamén coordinar a todo o seu equipo de traballo para a posta en marcha da cámara, o encargado do foco, os asistentes e os eléctricos, tendo en conta que cada un ten o seu estrito papel. Grazas a todo o traballo realizado no proceso de pre-produción, o director de fotografía coñece de antemán a estética que se quere conseguir, conxuga as lentes e obxectivos, o formato, o soporte, a altura da cámara, os movementos, as posicións concretas e moitas cousas máis, dando unha función precisa a cada membro do grupo. Con todo, nos últimos anos, coa chegada das cámaras dixitais, fóronse substituíndo outras funcións que xa tiñan. Á hora de gravar, por exemplo, en lugar de preocuparse polo tratamento do celuloide e o revelado, grávase directamente nun disco duro. Bo, nun mundo perfecto así sucedería, pero en moitas ocasións a realidade é moi diferente. A falta de diñeiro ou a escaseza de recursos a miúdo está impulsada polo que se chama “rodaxe de guerrilla”. Os traballos de edición realízaos e dirixe o mesmo que ten a cámara nas súas mans, “sen ningún problema”.

Ademais, o papel dos directores de fotografía vai cambiando segundo o proceso no que se atope a película. Introdúcese na preproducción, continúa na rodaxe e termina na fase de post-produción. Está presente nas localizacións técnicas, na análise e estructuración visual do guion, en todas as decisións a tomar no proceso de gravación citado, así como no proceso de montaxe da película, dando os últimos retoques á luz/cor para darlle un aspecto “redondo”. No proceso de “timing”, corrixe os pequenos defectos que se poden producir na rodaxe, co obxectivo de conseguir a máxima continuidade fotográfica. Pero o importante, o obxectivo principal, é que todas esas imaxes xeren emocións e sensacións no espectador. Buscar un efecto emocional e dramático utilizando diferentes filtros, obxectivos e iluminacións. E sobre todo, ir da man co que o guión e a historia requiren.

Algúns dirán que son simples técnicos dentro do equipo de traballo dunha produción. Pero os outros, os artistas, os magos da imaxe. Creo que teñen un pouco dos dous. Está claro que son unha engrenaxe imprescindible dentro da maquinaria da sétima arte. Non podemos esquecer que, aínda que seguiron camiños diferentes, a fotografía e o cine son irmáns dunha mesma nai, nacidos da mesma raíz.